Mambo muhimu kuhusu makubaliano mapya ya Tabianchi

Majira ya alfajiri ya Jumapili katika mazungumzo ya Umoja wa Mataifa kuhusu mabadiliko ya tabianchi, nchi kutoka kote ulimwenguni zilifikia makubaliano kuhusu jinsi mataifa tajiri yanavyoweza kuchangia fedha kusaidia nchi maskini kukabiliana na mabadiliko ya tabianchi. Hata hivyo, makubaliano hayo siyo bora kabisa, kwani pande nyingi bado hazijaridhika, ingawa wengine wana matumaini kuwa ni hatua sahihi.

Rais na Mkurugenzi Mtendaji wa Taasisi ya Rasilimali za Dunia, Ani Dasgupta, alielezea kuwa ni "malipo ya awali kuelekea siku zijazo salama na zenye usawa," lakini akaongeza kuwa mataifa maskini zaidi yana haki ya kukatishwa tamaa kwa kuwa mataifa tajiri hayakutenga fedha nyingi zaidi wakati maisha ya mabilioni ya watu yako hatarini.

Mkutano huo ulitarajiwa kumalizika Ijumaa jioni, lakini mazungumzo yaliendelea hadi Jumapili asubuhi. Kukiwa na nchi zilizokuwa zikitofautiana pakubwa, mvutano ulikuwa juu sana wakati wajumbe wakijaribu kuziba pengo la matarajio.

Hivi ndivyo walivyofikia huko

Nchi tajiri zimekubali kuchangia pamoja angalau dola bilioni 300 kila mwaka kufikia mwaka 2035. Hii ni pungufu ya kiasi kamili cha dola trilioni 1.3 ambacho nchi zinazoendelea zilikuwa zikiomba, na ambacho wataalam walisema kilihitajika. Hata hivyo, wajumbe wenye mtazamo chanya kuhusu makubaliano haya walisema mkataba huu uko kwenye mwelekeo sahihi, wakiwa na matumaini kuwa fedha zaidi zitapatikana siku zijazo.

Maandishi ya makubaliano hayo yalijumuisha mwito kwa pande zote kufanya kazi pamoja kwa kutumia "vyanzo vyote vya umma na binafsi" ili kufikia lengo la dola trilioni 1.3 kwa mwaka ifikapo 2035. Hii inamaanisha pia kushinikiza mabenki makubwa ya kimataifa, yanayofadhiliwa na kodi za wananchi, kusaidia kugharamia mpango huu. Pia inamaanisha, kwa matumaini, kuwa makampuni na wawekezaji binafsi watafuata mfano huo wa kuelekeza fedha kwenye hatua za kukabiliana na mabadiliko ya tabianchi.

Soma pia: COP29: Makundi yatoka kwenye ukumbi wa mazungumzo kwa hasira

Makubaliano haya pia ni hatua muhimu kuelekea kusaidia nchi zinazopokea msaada kuweka malengo zaidi ya kukata au kupunguza uzalishaji wa gesi zinazofanya joto la dunia kuongezeka, ambayo yanatarajiwa mapema mwaka ujao. Hii ni sehemu ya mpango wa kuendelea kupunguza uchafuzi kwa malengo mapya kila baada ya miaka mitano, ambao ulimwengu ulikubaliana katika mazungumzo ya Umoja wa Mataifa ya Paris mwaka 2015.

Mkataba wa Paris uliweka mfumo wa kuongeza mara kwa mara azma ya kupambana na mabadiliko ya tabianchi kama njia ya kudhibiti ongezeko la joto lisizidi nyuzi 1.5 za Selsiasi (sawa na nyuzi 2.7 za Fahrenhaiti) juu ya viwango vya kabla ya mapinduzi ya viwanda. Dunia tayari ipo kwenye nyuzi 1.3 za Selsiasi (nyuzi 2.3 za Fahrenhaiti) na utoaji wa hewa ukaa unaendelea kuongezeka.

Kwa ujumla, wakati makubaliano ya sasa hayafikii kiwango kinachohitajika, ni hatua muhimu kuelekea lengo kubwa la ulimwengu la kudhibiti ongezeko la joto duniani na kupunguza athari za mabadiliko ya tabianchi kwa nchi maskini zaidi.

Je, pesa zitatumikaje?

Makubaliano yaliyofikiwa Baku yanachukua nafasi ya makubaliano ya awali ya miaka 15 iliyopita yaliyolenga nchi tajiri kutoa dola bilioni 100 kwa mwaka kusaidia nchi zinazoendelea katika ufadhili wa tabianchi.

Kiasi kipya kina malengo yanayofanana: kitaelekezwa kwenye orodha ndefu ya majukumu ya nchi zinazoendelea ili kujiandaa na dunia inayozidi kuwa ya joto na kuzuia hali kuwa mbaya zaidi. Hii inajumuisha kugharamia mabadiliko kuelekea nishati safi na kuachana na mafuta ya visukuku. Nchi zinahitaji fedha kujenga miundombinu ya kuwezesha teknolojia kama vile nguvu za upepo na jua kwa kiwango kikubwa.

Jamii zinazokumbwa na hali mbaya ya hewa pia zinataka fedha ili kujizatiti na kujiandaa kwa matukio kama mafuriko, vimbunga na moto. Fedha zinaweza kuelekezwa kwenye kuboresha mbinu za kilimo ili kuzifanya ziweze kuhimili hali mbaya ya hewa, kujenga nyumba kwa njia tofauti kwa kuzingatia dhoruba, kuwasaidia watu kuhama kutoka maeneo yaliyoathirika zaidi, na kusaidia viongozi kuboresha mipango ya dharura na misaada baada ya majanga.

Soma pia: Azerbaijan kutoa pendekezo jipya la ufadhili wa tabianchi

Kwa mfano, Ufilipino imekumbwa na dhoruba sita kubwa ndani ya kipindi cha chini ya mwezi mmoja, zikileta upepo mkali, mawimbi makubwa ya dhoruba, na uharibifu mkubwa wa makazi, miundombinu, na ardhi ya kilimo kwa mamilioni ya watu.

"Wakulima wa familia wanahitaji kufadhiliwa," alisema Esther Penunia kutoka Jumuiya ya Wakulima wa Asia. Alieleza jinsi wengi wao walivyokumbwa na uharibifu wa mamilioni ya dola kutokana na dhoruba, ikiwa ni pamoja na miti ambayo haitazaa tena matunda kwa miezi au miaka, au wanyama wanaokufa, hivyo kuondoa chanzo kikuu cha mapato.

"Ukimtafakari mkulima wa mpunga anayategemea ekari moja ya shamba lake, ardhi ya mpunga, bata, kuku, mboga, na shamba hilo limejaa maji, hakuna kitu cha kuvuna," alisema.

Kwa nini ilikuwa vigumu sana kufikia makubaliano?

Matokeo ya uchaguzi duniani kote yanayoashiria mabadiliko katika uongozi wa hali ya hewa, wadau wachache muhimu wenye nia ya kukwamisha mazungumzo, na nchi mwenyeji isiyokuwa na mipangilio mizuri, vyote vilisababisha shinikizo la mwisho lililowaacha wachache waliofurahia makubaliano ya muafaka.

Mwisho wa COP29 ni "taswira ya mazingira magumu zaidi ya siasa za kimaeneo ambamo dunia imejikuta," alisema Li Shuo wa Asia Society. Alitaja ushindi wa hivi karibuni wa  Donald Trump nchini Marekani -  pamoja na ahadi zake za kuiondoa nchi katika Mkataba wa Paris - kama sababu mojawapo kwa nini uhusiano kati ya China na Umoajw a Ulaya utakuwa na athari kubwa zaidi kwa siasa za kimataifa za tabianchi siku zijazo.

Nchi zinazoendelea pia zilipata ugumu kukubaliana katika saa za mwisho, na mwanachama mmoja wa ujumbe wa Amerika Kusini akisema kuwa kundi lao halikuhisi kushirikishwa ipasavyo wakati nchi ndogo za visiwa zilipokuwa na mikutano ya dakika za mwisho kujaribu kufikia makubaliano. Wajumbe kutoka nchi zinazoendelea walichukua mbinu tofauti kuhusu makubaliano hayo hadi walipokubaliana hatimaye kufikia mwafaka.

Soma pia: Viongozi wa G20 kujadili maendeleo na nishati safi

Wakati huo huo, wanaharakati waliongeza shinikizo: wengi waliwataka wajumbe kubaki imara na walisisitiza kuwa hakuna makubaliano yangekuwa bora kuliko makubaliano mabaya. Lakini hatimaye dhima ya makubaliano ilishinda.

Wengine pia walionyesha nchi mwenyeji kama sababu ya changamoto hizo. Mohamed Adow, mkurugenzi wa kituo cha utafiti wa nishati na hali ya hewa cha Power Shift Africa, alisema Ijumaa kuwa "urais huu wa COP ni miongoni mwa mbaya zaidi katika kumbukumbu za karibuni," akiuita "moja ya mikutano ya COP iliyoongozwa vibaya zaidi na yenye machafuko."

Urais ulisema katika taarifa, "Kila saa ya siku, tumewakusanya watu pamoja. Kila hatua ya njia, tumeshinikiza kwa kiwango cha juu zaidi cha pamoja. Tumekabiliana na vikwazo vya siasa za maeneo na tumefanya kila jitihada kuwa wapatanishi waaminifu kwa pande zote."

Shuo bado ana matumaini kuwa fursa zinazotolewa na uchumi wa kijani "zinafanya kutokuchukua hatua kuwa kujishinda wenyewe" kwa nchi kote duniani, bila kujali msimamo wao juu ya uamuzi huo. Hata hivyo, bado haijulikani kama mazungumzo ya Umoja wa Mataifa yanaweza kutoa matarajio zaidi mwaka ujao.

Wakati huo huo, "mchakato huu wa COP unahitaji uponyaji baada ya Baku," alisema Shuo.