Niemieckie uprzedzenia wobec islamu
8 grudnia 2010
Niemcy są o wiele mnie tolerancyjni wobec innych religii, a już szczególnie nie-chrześcijańskich, niż inni Zachodnioeuropejczycy. Jest to główny wniosek wynikający z jak dotąd największej ankiety w sprawie poglądów religijnych w Europie, którą przeprowadził Uniwersytet w Muenster wraz z instytutem badania opinii publicznej EMNID. Latem 2010 ankietowano ponad 1000 osób z Niemiec, Francji, Danii, Holandii i Portugalii.
Religijny kalejdoskop
Przy wyborze tych krajów kierowano się stopniami panującej tam różnorodności religijnej. W Niemczech mieszka stosunkowo dużo muzułmanów, i coraz wyraźniejsze stają się konflikty na tle religijnym wokół np. noszenia chust przez muzułmanki, czy budowy meczetów.
Odmienne są tendencje w innych krajach, na przykład we Francji prowadzona jest intensywna dyskusja na temat noszenia burek, okrywających całe ciało. Holandię mająca liberalne i otwarte społeczeństwo zmieniło zabójstwo podchodzącego krytycznie do islamu reżysera Theo van Gogha. Portugalia natomiast jest krajem z drugiego bieguna, stosunkowo jednolitym wyznaniowo.
"Stwierdziliśmy, że stosunek Niemców do nie-chrześcijańskich wspólnot wyznaniowych jest bardziej pozbawiony tolerancji niż w pozostałych badanych krajach" - powiedział socjolog Detlef Pollock z Uniwersytetu w Muenster. Jednocześnie stwierdził on także, że Niemcy w mniejszym stopniu są gotowi do przystania w ich otoczeniu na budowę meczetów i minaretów.
Nie znam cię, więc cię nie lubie…
Mniej niż 5 procent Niemców, a dla porównania ponad 20 proc. Duńczyków, Francuzów i Holendrów, uważa religię islamską za tolerancyjną. Pomimo, że te wymienione europejskie kraje są miejscem ostrych konfliktów na tle religino-światopoglądowym, panuje tam pozytywny wizerunek islamu.
Niemcom trzeba jednak przyznać - zaznacza Detlef Pollock, że starają się wykazywać respekt wobec innych wspólnot wyznaniowych i przyznać im pewien stopień swobód. "Wynik jest więc ambiwalentny" , przyznaje naukowiec "Z jednej strony dużo uprzedzeń wobec islamu, z drugiej strony sprawiedliwość i zachowanie fair".
Przyczyn tak zróżnicowanej percepcji religii islamskiej naukowcy doszukują się w tym, jak często ludzie mają styczność z muzułmanami. 40 proc. Niemców z zachodniej części kraju i 16 proc. ze wschodnich Niemiec przyznało, że ma chociaż sporadyczne kontakty z muzułmanami. Dla porównania - 66 proc. Francuzów. Kontakty te wszędzie oceniano jako pozytywne.
Nie lubią żydów
Respondenci pytani i to, czy czują się zagrożeni przez obce kultury odpowiadali podobnie. W Niemczech obawy takie żywi 40 proc. Wszędzie także panuje przekonanie, że właśnie zróżnicowanie religijne jest źródłem konfliktów. Tego zdania jest 70 procent ankietowanych ze wszystkich krajów.
Niemcy mają przychylniejsze nastawienie do hindusów, buddystów i żydów niż do muzułmanów. Prawie 30 proc. Niemców stwierdziło jednak, że wobec żydów jest nastawiona negatywnie. W Holandii takie nastawienie deklarowało 10,1 proc., w Danii - 12,2, we Francji 20,8.
Przyczyn braku tolerancji wśród Niemców naukowcy dopatrują się w tym, że w Republice Federalnej nie prowadziło się szczerej i intensywnej dyskusji na temat islamu i integracji. W krajach sąsiedzkich ostre konflikty, jak spór o antyislamskie karykatury w Danii, czy zamordowanie krytyka islamu Theo van Gogha w Holandii spowodowały także szeroką publiczną dyskusję.
Integralna część tożsamości, czy nie?
Kraje europejskie przyznając muzułmanom więcej praw, np. do budowy meczetów, stawiają wobec nich także większe wymagania jeżeli chodzi o asymilację kulturową. Ponad 80 proc. respondentów w 5 krajach było zdania, że muzułmanie powinni bardziej dostosowywać się do zachodniej kultury.
Stwierdzenie, że islam jest integralną częścią kultury Niemiec (zdanie wyrażone przez prezydenta Niemiec, Christiana Wulffa w Dniu Jedności Niemiec- przyp. red.) nie odpowiada przypuszczalnie przekonaniu większości społeczeństwa. Na pytanie, czy islam pasuje do zachodniego świata, przytaknęło tylko 20 proc. zachodnich Niemców, wschodnich jeszcze mniej - w innych krajach było to 25-30 proc. respondentów.
Sabine Rippberger / Małgorzata Matzke
red.odp.: Bartosz Dudek