رشته و گرایش‌های زبان و ادبیات آلمانی در دانشگاه‌های ایران
۱۳۹۰ مهر ۱۰, یکشنبه
بیش از بیست سال پس از تاسیس دانشگاه تهران و کمی پیش از تاسیس شعبه‌ای از انستیتو گوته در ایران، کرسی تدریس رشته‌ی زبان و ادبیات آلمانی نیز در سال ۱۹۵۵ میلادی (۱۳۳۴ خورشیدی) برای اولین بار در ایران، در دانشگاه تهران ایجاد شد.
تدریس رشته زبان و ادبیات آلمانی در این دانشگاه اما تا بیش از چهل سال، قالبی مستمر و هماهنگ نیافت و هر از گاهی دچار دگرگونی‌هایی می‌شد. در سال ۱۹۸۸ میلادی (۱۳۶۷ خورشیدی) و هم‌زمان با تاسیس دانشکده‌ی زبان‌های خارجی دانشگاه تهران، رشته‌ی زبان و ادبیات آلمانی به طور رسمی به چرخه رشته‌های تحصیلی در دانشگاه‌های ایران افزوده شد.
پیش‌تر رشته‌های زبان و ادبیات روسی، فرانسه و انگلیسی در دانشگاه تهران تدریس می‌شد. تحصیل در رشته زبان آلمانی تا سال ۱۳۵۸ خورشیدی در دو مقطع کار‌شناسی و کار‌شناسی ارشد ممکن بود. پس از انقلاب ایران پذیرش دانشجو از سال ۱۳۶۲ تا سال ۱۳۸۰ تنها در مقطع کار‌شناسی صورت می‌گرفت، ولی از مهر ماه ۱۳۸۰ پذیرش دانشجو در مقطع کار‌شناسی ارشد نیز از سر گرفته شده است.
زبان آلمانی در دانشگاه‌های بهشتی و اصفهان
در کنار دانشگاه تهران که در آن دو گرایش زبان و ادبیات آلمانی و مترجمی زبان آلمانی ارائه می‌شود، دانشگاه شهید بهشتی در تهران نیز از سال ۱۳۴۱ خورشیدی در دو مقطع کار‌شناسی و کار‌شناسی ارشد گرایش آموزش زبان آلمانی را به علاقه‌مندان به تحصیل در رشته‌ی آلمانی ارائه می‌کند.
در سال ۱۳۷۴ خورشیدی دانشگاه اصفهان نیز به جمع دانشگاه‌های دولتی پیوست که تحصیل در رشته‌ی زبان آلمانی با گرایش مترجمی را راه‌اندازی کرد.
تدریس زبان آلمانی در دانشگاه آزاد
سه سال پس از تاسیس دانشگاه آزاد در ایران، در سال ۱۳۶۴ رشته‌ی مترجمی زبان آلمانی نیز به جمع رشته‌های تحصیلی در این دانشگاه افزوده شد. در ابتدا تنها واحد مرکزی دانشگاه آزاد در تهران در دو گرایش زبان و ادبیات آلمانی و مترجمی در مقطع کار‌شناسی دانشجو می‌پذیرفت.
سپس دانشگاه آزاد تصمیم به راه‌اندازی گرایش آموزش زبان آلمانی در مقطع کار‌شناسی ارشد گرفت. گفتنی است که بسیاری از استادان حال حاضر در دانشگاه آزاد، از دانش‌آموختگان اولین دوره‌های آموزش زبان آلمانی در همین دانشگاه هستند.
از سال ۱۳۸۴ خورشیدی واحد علوم و تحقیقات دانشگاه آزاد اقدام به تاسیس رشته زبان و ادبیات آلمانی در مقطع کار‌شناسی ارشد کرد. گروه تازه‌تاسیس آلمانی در واحد علوم تحقیقات دانشگاه آزاد چند سال پس از تاسیس اولین گرایش به سراغ راه‌اندازی گرایش آموزش زبان آلمانی رفت تا رقابتی سخت را با واحد مرکزی این دانشگاه رقم بزند.
با اینکه دانشگاه آزاد در بسیاری از مراکز استان‌ها، شهرستان‌ها و حتی شهرهای کوچک شعبه دارد، امکان یادگیری زبان آلمانی در این دانشگاه تنها در دو واحد ذکر شده در تهران ممکن است.
علاوه بر این واحد علوم تحقیقات تا اواسط دهه‌ی ۱۳۸۰ خورشیدی تنها دانشگاهی بود که در آن امکان تحصیل در مقطع دکترا در رشته زبان و ادبیات آلمانی وجود داشت. دانشگاه تهران نیز در همکاری با برخی از مراکز علمی در آلمان و از جمله با دانشگاه پوتسدام، دومین دانشگاهی است که امکان تحصیل در مقطع دکترا در رشته زبان و ادبیات آلمانی را برای علاقه مندان فراهم کرده است.
محبوبیت با وجود محدودیت
تحقیقات دانشگاهی در زمینه موقعیت رشته‌ی زبان آلمانی در ایران نشان می‌دهند که در بین سه گرایش این رشته، گرایش مترجمی زبان آلمانی از محبوبیت و تعداد متقاضیان بیشتری برخوردار است. برخی از کار‌شناسان آموزشی علت این امر را در روابط تجاری آلمان و ایران و گسترش امکانات گردشگری می‌دانند که نیاز به مترجمان رشته‌ی آلمانی را بیش از گذشته محسوس کرده است.
با وجود گسترش گرایش‌های رشته زبان و ادبیات آلمانی در دانشگاه‌های ایران، این گستردگی تنها شامل دانشگاه‌های سراسری و آزاد واقع در تهران می‌شود. همان‌گونه که علاقه‌مندان به یادگیری زبان آلمانی در شهرستان‌های ایران به علت کمبود امکانات و تمرکز آن در پایتخت، با محدودیت روبرو هستند، علاقه‌مندان به تحصیل در رشته آلمانی در سایر شهرستان‌ها نیز انتخابی به جز دانشگاه اصفهان و یا عزیمت به تهران ندارند.
کاوه بهرامی
تحریریه: بابک بهمنش