رشته‌ی آموزش زبان آلمانی در دانشگاه‌های آلمان

تحصیل در رشته‌ی زبان آلمانی در دانشگاه‌های آلمان به دو بخش تقسیم می‌شود: بخش اول رشته‌ی زبان و ادبیات آلمانی (Germanistik) است که از سابقه‌ای طولانی در دانشگاه‌های آلمان برخوردار است و بخش دوم رشته‌ای تقریبا جدید با نام آموزش زبان آلمانی به افراد غیرآلمانی (Deutsch als Fremdsprache) است که آن را با حروف اختصاری DaF نیز می‌نامند.

تاریخچه‌ی تاسیس رشته‌ی آموزش زبان آلمانی

تاریخچه‌ی تدریس رشته‌ی آموزش زبان آلمانی در دانشگاه‌های آلمان به سال ۱۹۷۰ میلادی و دانشگاه هایلدلبرگ (Universität Heidelberg) بازمی‌گردد؛ زمانی که مسئولان این دانشگاه تصمیم گرفتند رشته‌‌ی زبان و ادبیات آلمانی را با مختصاتی ویژه‌ی دانشجویان خارجی طراحی کنند. اولین کرسی تدریس رشته‌ی آموزش زبان آلمانی اما در دانشگاه مونیخ (Universität München) و در سال ۱۹۷۸ میلادی شکل گرفت و یک سال پس از آن در سال ۱۹۷۹ میلادی، دانشگاه بیله‌فلد (Universität Bielefeld) آلمان به عنوان اولین دانشگاه در این کشور تدریس دوره‌ی کامل رشته‌ی آموزش زبان آلمانی را به طور رسمی عهده‌دار شد.

گرایش‌های مختلف در دانشگاه‌های آلمان

رشته‌ی آموزش زبان آلمانی از همان زمان تاکنون با چهار گرایش اصلی در دانشگاه‌های مختلف آلمان ارائه می‌شود. این گرایش‌ها به این تربیت تعریف شده‌اند: ادبیات زبان آلمانی، زبانشناسی آلمانی، فرهنگ‌شناسی و آشنایی با کشور آلمان، آموزش و یادگیری زبان آلمانی.

گرایش‌های یادشده اما در همه دانشگاه‌های ارائه‌کننده‌ی رشته‌ی آموزش زبان آلمانی یکسان نیست و هر دانشگاهی در یکی از زمینه‌های نام‌برده فعالیت می‌کند. گرایش‌های زبان‌شناسی و آموزش و یادگیری که شامل مباحث جامعه‌شناختی و روان‌شناسی زبان می‌شود، در تعداد بیشتری از دانشگاه‌های آلمان در مقایسه با سایر گرایش‌ها تدریس می‌شوند.

دانشگاه‌های ارائه‌کننده‌ی رشته‌ی آموزش زبان آلمانی

از جمله دانشگاه‌هایی که رشته‌ی آموزش زبان آلمانی در چارچوب رشته‌ی اصلی (Hauptfach) در آن‌ها ارائه می‌شود، می‌توان به این موارد اشاره کرد: دانشگاه بیله‌فلد، مونیخ، هایلدبرگ، ینا (Jena)، لایپزیگ (Leipzig)، گرایفس‌والد (Greifswald)، درسدن (Dresden) و بایرویت (Bayreuth).

در دانشگاه‌هایی همچون کاسل (Kassel)، ماربورگ (Marburg) و گیسن (Gießen) می‌توان رشته‌ی آموزش زبان آلمانی را به عنوان رشته‌‌ی دوم یا فرعی (Nebenfach) برگزید.

آموزش زبان آلمانی به عنوان زبان دوم (DaZ)

علاوه بر رشته‌ی آموزش زبان آلمانی به عنوان زبان خارجی، در سال‌های اخیر رشته‌ای با عنوان آموزش زبان آلمانی به عنوان زبان دوم (Deutsch als Zweitsprache) با حروف اختصاری (DaZ) نیز به عنوان رشته‌ای مستقل در دانشگاه‌های آلمان تدریس می‌شود که موضوع عمده‌ی آن آموزش زبان آلمانی به مهاجران و به ویژه به افرادی است که پس از سال‌ها اقامت در آلمان، زبان آلمانی را به درستی فرا نگرفته‌اند.

برخی از این مهاجران و یا خانواده‌های کارگرانی که برای کار در ده‌های ۱۹۶۰ و ۱۹۷۰ میلادی به آلمان مهاجرت کرده‌اند، در کشور خود نیز تحصیلات متوسطه را به پایان نرسانده‌اند و آموزش زبان آلمانی به این افراد می‌بایست با روش‌های ویژه‌ای صورت گیرد. رشته‌ی ذکر شده با هدف تربیت مربیانی ویژه‌ی این دسته از افراد طراحی شده است.

زمینه‌های شغلی برای دانش‌آموختگان

زمینه‌های شغلی برای فارغ‌التحصیلان رشته‌ی آموزش زبان آلمانی تنها محدود به تدریس زبان به خارجی‌ها نمی‌شود، مفاد درسی این رشته ‌به صورتی طراحی شده است که دانشجویان با نحوه‌ی کار در محیط‌های فرهنگی مرتبط با کشور آلمان نیز آشنا می‌شوند.

بخش عمده‌ای از بازار کار این رشته در خارج از آلمان است؛ از جمله در مدارس آلمانی‌زبان در کشورهای مختلف و یا در موسسات آموزش زبان آلمانی (به طور نمونه در انستیتو گوته). بیش از نیمی از دانشجویان رشته‌ی آموزش زبان آلمانی را دانشجویان خارجی تشکیل می‌دهند. این در حالی است که تعداد دانشجویان آلمانی رشته‌ی زبان و ادبیات آلمانی بیش‌تر از دانشجویان خارجی است.

نحوه‌ی اخذ پذیرش در رشته‌ی آموزش زبان آلمانی

نحوه‌ی پذیرش در این رشته‌برای دانشجویان خارجی تفاوت چندانی با ورود به سایر رشته‌ها در دانشگاه‌های آلمان ندارد. دانشجویان ایرانی که تنها تحصیلات متوسطه را به پایان رسانده‌اند و در ایران در دانشگاه تحصیل نکرده‌اند، می‌بایست علاوه بر تسلط به زبان آلمانی در سطح (B2)، در آزمون سراسری دانشگاه‌های دولتی در دوره‌های روزانه و شبانه پذیرفته شده باشند. این افراد می‌توانند با استفاده از مدرک قبولی در این آزمون برای ورود به دوره‌ی یک ‌ساله‌ی کالج اقدام کنند. پس از گذراندن این دوره و با توجه به نمرات اخذ شده‌، داوطلبان برای ورود به دانشگاه و تحصیل در رشته‌ی آموزش زبان آلمانی درخواست می‌دهند.

افرادی که با مدرک کارشناسی از دانشگاه‌های ایران برای ورود به این رشته اقدام می‌کنند، می‌توانند مستقیم وارد دانشگاه شوند و نیازی به گذراندن دوره‌ی کالج ندارند. این متقاضیان با توجه به رشته‌ی تحصیلی‌شان در دانشگاه‌های ایران (زبان و ادبیات آلمانی، آموزش زبان آلمانی و یا مترجمی زبان آلمانی) تعیین سطح خواهند شد و در ترم‌های بالاتر به تحصیل خود ادامه خواهند داد.

کاوه بهرامی
تحریریه: فرید وحیدی