جنگ غزه و رابطه‌ی ایران و مصر
۱۳۸۷ دی ۲۹, یکشنبه
مناسبات دیپلماتیک میان قاهره و تهران از زمانی که رئیس جمهور مقتول مصر، انورالسادات میزبانی شاه سابق ایران را با میل و رغبت پذیرفت قطع شد. در سالهای بعد برخی مسائل، مانند نامگذاری خیابانی در تهران به نام خالد اسلامبولی، قاتل سادات، و خیابانی در قاهره به نام محمد رضا پهلوی، بر تیرگی این روابط افزود.
تلاشهای مستمر اما کم‌ثمر
تلاش برای عادی سازی رابطه با مصر از زمان ریاست جمهوری هاشمی رفسنجانی آغاز شد و در دوران همه‌ی رئیس جمهوران بعدی نیز ادامه یافت. این تلاش‌ها که به نظر می‌رسید در سالهای اخیر به نتیجه برسد هر بار به دلیلی ناکام ماند. برخی از ناظران نزدیکی مصر به ایالات متحده آمریکا و روابط دوستانه‌اش با اسرائیل را دلیل اصلی این ناکامی می‌دانند. عده‌ای نیز معتقدند برخی از تندروی‌ها، از جمله یورش به دفتر حفاظت از منافع مصر در تهران و تعیین جایزه برای کشتن حسنی مبارک راه برقراری مجدد رابطه را دشوار می‌کند. پس از حمله‌ی ارتش اسرائیل به غزه عده‌ای از دانشجویان معترض، که در فرودگاه مهرآباد تحصن کرده و خواهان اعزام به نوار غزه بودند، رئیس جمهور مصر را به همدستی در کشتار فلسظینیان متهم و برای کشتن او جایزه تعیین کردند. خبرگزاری فارس ۲۳ دیماه به نقل از نشست خبری «جنبش عدالتخواه دانشجویی» گزارش داد جایزه تعیین شده برای کشتن حسنی مبارک که یک میلیون دلار بود «به دليل استقبال مردم و تشويق بيشتر جوانان مصري به يك ميليون و پانصد هزار دلار افزايش يافت.»
همچنان «در استانه‌ی از سرگیری روابط»
گرچه به گفته‌ی دبیر جنبش، پول جایزه از «منابع غيردولتي» تامین شده، این تشکل دانشجویی به اصولگرایان منسوب است و از حامیان دولت نهم به شمار می‌رود. به رغم این، تلاش برای برقراری روابط دیپلماتیک با مصر در سه سال اخیر کمتر از گذشته نبوده است. رئیس جمهور، محمود احمدی‌نژاد اردیبهشت ماه سال گذشته گفته بود «اگر دولت مصر اعلام آمادگی کند تا پایان وقت اداری همین امروز سفارت جمهوری اسلامی ایران را در قاهره برپا می‌كنیم.» او دوم بهمن ماه همان سال نیز به عنوان نخستین رئیس دولت جمهوری اسلامی پس از حدود سی سال با همتای مصری خود حسنی مبارک تلفنی گفت‌وگو کرده است. همزمان با این تحولات منوچهر متکی گفته بود «در حال حاضر دو كشور در آستانه‌ي ازسرگيري روابط دیپلماتیک هستند.» حدود یکسال پیش نیز علی لاریجانی رئیس کنونی مجلس پس از سفری چند روزه به مصر که غیر رسمی عنوان شد اعلام کرد، مانعی برای برقراری رابطه با مصر وجود ندارد.
مخالفان پیدا و ناپیدای عادی سازی روابط
در سالهای گذشته موافقت و مخالفت با از سرگیری رابطه‌ی دیپلماتیک با مصر همواره به موازات هم پیش رفته است. تابستان امسال پخش فیلم «اعدام فرعون» که مستندی در مورد ترور سادات بود خشم و ناخشنودی شدیدی را در مصر برانگیخت. این فیلم را «ستاد پاسداشت شهدای نهضت جهانی اسلام» تهیه کرده است. تعیین جایزه‌ی یک میلیون دلاری برای کشتن حسنی مبارک نیز با واکنش تند مقام‌های مصری روبرو شده است. از سوی دیگر مصری‌ها نیز پنهان نمی‌کنند بر سر بسیاری از مسائل منطقه، از جمله حمایت جمهوری اسلامی از حماس، با تهران اختلاف اساسی دارند. مقام‌های مصری ادعا می‌کنند موضع‌گیری‌های خصمانه علیه مصر نمی‌تواند بدون موافقت رهبران جمهوری اسلامی باشد. با این همه مقام‌های رسمی در ایران به ندرت در مورد رابطه با مصر سخنان مخالفت‌آمیزی ابراز داشته‌اند.
ترجیح دادن امریکا به ایران
برخی از منابع با توجه به اظهاراتی چون سخنان اخیر حسنی مبارک در انتقاد از جمهوری اسلامی، اعتقاد دارند رئیس جمهور مصر شخصا نزدیکی با امریکا را به بهبود روابط با تهران ترجیح می‌دهد. به رغم این علی لاریجانی که در ارتباط با حوادث غزه دیدارهایی با بعضی سران عرب داشته، ۲۸ دیماه به خبرگزاری مهر می‌گوید «درچنین شرایطی که ایران باید همکاری‌های وسیعی با کشورها داشته باشد نباید در داخل کشور کاری احساسی شود که به این حرکت لطمه بزند.» به رغم نظر لاریجانی که «اعتراض احترام‌آمیز» را نسبت به مواضع کشورهایی چون مصر و عربستان توصیه می‌کند، رابطه با مصر برای بسیاری از گروه‌های اصولگرا، به سادگی قابل پذیرش به نظر نمی‌رسد. ناظران معتقدند با توجه به مواضع این گروه‌ها در مورد مسائل منطقه، که منطقا در میان رهبران جمهوری اسلامی طرفدارانی دارد، و با در نظر داشتن موقعیت کنونی مصر، برقراری چنین رابطه‌ای نیازمند تغییر و تحولات بسیاری در داخل و در منطقه است.
بهزاد کشمیری‌پور