مسیر هوایی به افغانستان؛ آخرین کارت پاکستان علیه امریکا

در بیش از  ۱۶ سال از جنگ امریکا علیه تروریسم که شامل صدها حمله با هواپیماهای بی سرنشین، قتل اسامه بن لادن در خاک پاکستان و اتهام های متداوم بر پاکستان به دلیل حمایت از شورشیان می شود، مناسبات ایالات متحده با پاکستان هیچ وقت به این نقطه بی بازگشت نرسیده است که پاکستان مسیر هوایی خود به افغانستان را مسدود کند.

این اقدامی است که می تواند علاوه بر فلج ساختن جنگ امریکا علیه تروریسم، پاکستان را در جنگ با ایالات متحده امریکا قرار دهد. 

مرتبط:  گزینه‌های ترامپ برای وادار کردن پاکستان به همکاری در جنگ علیه تروریسم

حتی اگر چنین گامی توسط اکثر مقامات و ناظران بعید به نظر بیاید، توانایی پاکستان برای شکل دادن به سرنوشت طولانی ترین جنگ امریکا، بیانگر این است که اسلام آباد در زمانی که دونالد ترامپ کمک های نظامی به آن را به تعلیق درآورده است، چه اهرم های فشاری به دست دارد.

ریچارد اولسون، سفیر سابق امریکا در پاکستان گفت: «این اشاره ای است مبنی بر این که ما همه  کارت ها را روی دست داریم». وی اضافه کرد: «اما ما کارتی روی دست نداریم. اهرم فشار جانب پاکستان نیز قوی است و مسلماً قوی تر از جانب ماست». 

تعهد مجدد ترامپ به جنگ سربازان امریکایی در افغانستان وظایف بلندی را در برابر حکومت اش قرار داده است. آلیس ولز، دیپلومات ارشد ایالات متحده برای جنوب آسیا در هفته جاری سفری سطح پایین به اسلام آباد داشت و این نشان می دهد که دو کشور تلاش دارند در روابط شان بیشتر شکاف ایجاد نشود. همکاری پاکستان نه تنها برای کاهش خشونت ها در کشور همسایه اش افغانستان، بلکه برای رسیدن به یک توافق سیاسی با طالبان افغان نیز ضروری است.

جیمز ماتیس، وزیر دفاع امریکا گفت که امریکا انتظار ندارد که پاکستان مسیر اکمالاتی را مسدود کند. اما یک مقام ارشد ایالات متحده گفت که با وجود این انتظار، امریکا مسیری جایگزین را جستجو می کند، اما در مورد این مسیر احتمالی جزئیاتی نداد. پنتاگون با اشاره به امنیت عملیاتی نمی خواهد در مورد این موضوع معلومات بدهد و فقط گفته که طراحان نظامی "چندین زنجیره اکمالاتی احتمالی" را برای حفظ ماموریت شان انکشاف می دهند.

 یک مقام کابینه امریکا که نخواست نامش ذکر شود، گفت که مسدود شدن مسیر هوایی پاکستان "بسیار سخت" خواهد بود، اما برای امریکا غیرممکن نیست که در صورت مسدود شدن مسیر پاکستان، امکانات لازم را برای سربازان اش در افغانستان برساند.

انتقال مواد اکمالاتی از طریق شبکه آسیای مرکزی نیز محدودیت هایی دارد که چه نوع موادی انتقال داده شود. این شبکه در زمان حکومت اوباما به دلیل نگرانی از اتکای محض به پاکستان ایجاد گردیده بود.

 پاکستان در گذشته به تکرار دسترسی زمینی را قطع کرده است. زمانی که در سال ۲۰۱۱  یک حمله هوایی امریکا ۲۴ سرباز پاکستانی را در مرز افغانستان و پاکستان کشت، البته ماه ها پس از آنکه اسامه بن لادن در عملیات شبانه نیروهای کماندوی امریکا در خاک پاکستان کشته شد، این کشور مرزش با افغانستان را به روی اکمالات بست.

این تصمیم پاکستان روابط واشنگتن و اسلام آباد را پس از حملات یازدهم سپتمبر ۲۰۰۱ در پایین ترین سطح قرار داد. لاری های اکمالاتی اردوی ایالات متحده امریکا که از طریق پاکستان به ولایت های قندهار و ننگرهار می رسیدند، متوقف گردیدند. صدها کانتینر که از ایالات متحده و یا پایگاه های نظامی این کشور در حوزه خلیج ارسال شده بودند، در مرز کراچی پاکستان تا میانه سال ۲۰۱۲ متوقف مندند.

مرتبط:  ایالات متحده همکاری های امنیتی با پاکستان را به حالت تعلیق درآورد

دیوید سیدنی، یک مقام سابق پنتاگون که مسیر جایگزین از طریق شمال را سازماندهی کرد، گفت که هزینه های لاری و قطار برای امریکا تا ۵۰ درصد افزایش یافت. وی گفت که ارسال محموله ها از طریق هوا سه برابر و حتی بیشتر هزینه دارد.

به گفته سیدنی این مشکل با معذرت خواهی امریکا حل شد؛ اما این تصمیم پاکستان بر اقتصاد خودش، به ویژه صنعت حمل و نقل تحت سلطه اردوی این کشور ضربه زد. آن زمان ایالات متحده توانست ۷۰ هزار سرباز را اکمالات کند، در حالی که حالا شمار این سربازان به ۱۶ هزار نفر رسیده است.

 اکمال شمار بلند نیروها در آن زمان شاید به این دلیل بود که پاکستان هرگز دهلیز هوایی اش به سمت افغانستان را نبست؛ مسیری که پیلوت های ایالات متحده آن را "بلوار" می نامند. این مسیر برای حمل و نقل مهمات و اسلحه برای نیروهای امریکایی و افغان و جنگیدن ضروری است. پروازهای استخباراتی ایالات متحده و مأموریت های رزمی با استفاده از ناوهای هواپیمابرش در خلیج فارس و اقیانوس هند هم از همین مسیر انجام می شوند.

اولسون، سفیر سابق امریکا گفت از آنجا که بسته شدن احتمالی فضای هوایی پاکستان مانع توانایی امریکا در دفاع از نیروهایش در افغانستان می شود، ایالات متحده ممکن است این اقدام را به عنوان "دلیل جنگ" برداشت کند؛ اما دیگر مقامات سابق امریکا این ارزیابی را نادرست خواندند.

دانیل مارکی، یک کارشناس جنوب آسیا در مکتب جان هاپکینز برای مطالعات پیشرفته بین المللی گفت: «چیزی که من می توانم بگویم در حقیقت این است که ما جایگزین جدی دیگری نداریم». به گفته وی دهلیز اکمالاتی شمال برای ماموریت افغانستان که پس از خروج اکثریت نیروهای جنگی در پایان سال از دست رفت، می تواند با دیپلوسی زیرکانه ایالات متحده امریکا دوباره احیا شود. وی گفت که کشورهایی مانند ازبکستان، قرغیزستان، تاجیکستان و قزاقستان همگی از قبل برای انتقال اکثراً مواد غیرکشنده ایالات متحده مورد استفاده قرار داشتند.

مرتبط:  احتمال قطع کمک های مالی تا دو میلیارد دالری امریکا به پاکستان

به هر حال وضعیت فعلی مناسبات با روسیه می تواند کار را دشوارتر بسازد. روسیه به صورت خاص بر این کشورهای عضو جمهوری سابق شوروی تاثیرگذار است. پاکستان نیز گزینه ها را به دقت وزن می کند. قطع کمک های ۱.۲ میلیارد دالری امریکا به پاکستان و اتهامات دونالد ترامپ مبنی بر "دروع و فریب" پاکستان به امریکا و فراهم آوری پناهگاه برای طالبان، باعث شد که موجی از عصبانیت به میان بیاید و عمران خان رهبر حزب مخالف سیاسی دولت پاکستان درخواست بسته شدن مرزهای زمینی و هوایی برای امریکا را کرد.

اعزاز چودری، سفیر پاکستان در واشنگتن اشاره کرد که چنین اقدام هایی قریب الوقوع نیست و خواهان همکاری بزرگتر امریکا در مبارزه علیه تروریسم شد. اما در عین زمان وی هشدار داد که فروپاشی بیشتر روابط میان امریکا و پاکستان می تواند وضع را به جایی بکشاند که "همه گزینه ها روی میز قرار گیرند".

اما چودری نیز شکایت های تکراری پاکستان را ابراز داشت که به تلاش هایش به دیده قدر نگریسته نمی شود و اکثر رهبران شبکه حقانی که امریکا خواهان نابودی اش می باشد، به افغانستان فرار کرده اند. منتقدان می گویند که نظامیان پاکستانی فقط آن شورشیانی را هدف قرار می دهد که بر خود پاکستان حمله می کنند.

چودری به خبرگزاری اسوشیتدپرس گفت: «مشکل اینجاست که ما یک مرز آزاد و پر منفذ با افغانستان داریم که مانند یک دروازه چرخشی می ماند». وی اضافه کرد: «این عناصر (شورشی) تمایل دارند دوباره برگردند و در حال رفت و آمد هستند، اما در پاکستان هیچ حضور سازمان یافته و یا پناهگاه محفوظی (برای تروریستان) وجود ندارد».

جمهوری خواهان و دموکرات ها در امریکا از این اظهارات پاکستانی ها راضی نشده اند. قانونگذاران از تحریم های هدفمند مالی علیه مقامات سازمان استخباراتی پاکستان که با شورشیان ارتباط دارند، و لغو وضعیت پاکستان به عنوان متحد "غیرعضو ناتو" حمایت کرده اند؛ وضعیت متحد خارج از ناتو دسترسی پاکستان را به تکنالوژی نظامی ایالات متحده امریکا به صورت ترجیحی بهتر می کند. زلمی خلیلزاد، سفیر سابق امریکا در کابل از جمله کسانی است که خواهان شناخته شدن پاکستان به عنوان دولت حامی تروریسم هستند، البته تا زمانی که با شورشیان همکاری می کند.

اما دیگرانی که با پاکستانی ها کار کرده اند، ترس دارند که برخورد خیلی شدید با پاکستان ممکن است نتیجه معکوس در پی داشته باشد، آن هم در زمانی که برنده شدن امریکا در جنگ افغانستان قطعی نیست.

رایان کروکر، سفیر سابق امریکا برای پاکستان و افغانستان گفت وقتی ایالات متحده امریکا از متحد پاکستان به خصم این کشور بدل شود، اتحاد تاکتیکی پاکستان با طالبان «بیشتر از هر زمان دیگری اهمیت می یابد.»

Rsh/َAf (APE)