Επιτυχημένη, αλλά ατελής η ενιαία αγορά των «27»
23 Ιανουαρίου 2023
Οι νεότεροι θεωρούν αυτονόητα τα ανοιχτά σύνορα στην Ευρώπη, αλλά τίποτα δεν είναι αυτονόητο. Σήμερα δεν θα μπορούσαμε να κυκλοφορούμε και να εργαζόμαστε χωρίς περιορισμούς στην ΕΕ, αν το 1986 δεν εγκρινόταν η «Ενιαία Ευρωπαϊκή Πράξη», που άνοιξε τον δρόμο για την «ενιαία ευρωπαϊκή αγορά» από το 1992. Θεμέλιος λίθος ήταν οι αποκαλούμενες «τέσσερις ελευθερίες» της ΕΕ: ελεύθερη κυκλοφορία αγαθών, εργαζομένων, κεφαλαίων και υπηρεσιών. Χωρίς μία από αυτές δεν νοούνται ούτε οι υπόλοιπες.
Όσοι θυμούνται τις εποχές πριν το 1992, εύκολα αντιλαμβάνονται τη σημασία της ευρωπαϊκής ενοποίησης, τονίζει ο Γερμανός ευρωβουλευτής των Χριστιανοδημοκρατών (CDU) Αντρέας Σβαμπ στην Deutsche Welle. «Είναι αλήθεια ότι όποιος κάνει τη σύγκριση, συνειδητοποιεί καλύτερα πόσο έχει προχωρήσει η Ευρώπη» λέει. «Πολλές από τις ελευθερίες που ισχύουν σήμερα δεν θα υπήρχαν χωρίς την πίεση που ασκεί η δυναμική της ενιαίας αγοράς. Είναι μία πίεση προς τα κράτη-μέλη να κρατήσουν ανοιχτά τα σύνορά, με την επίγνωση ότι όλοι επωφελούνται από αυτό».
«Δεν ερωτεύεσαι μία ...ενιαία αγορά»
Ως πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, ο διορατικός Ζακ Ντελόρ κήρυξε και τελικά πέτυχε τον φιλόδοξο στόχο της ενιαίας αγοράς σε μία εποχή δύσκολη, με τους αναλυτές να κάνουν λόγο για «ευρω-σκλήρυνση» και τη Μάργκαρετ Θάτσερ να λοιδορεί την Κομισιόν ως «νέο Πολίτμπιρο». Ήταν όμως και ρεαλιστής ο Γάλλος πρόεδρος της Κομισιόν. Αντιλαμβανόταν ότι η πρωτοβουλία του δεν αρκεί για να προκαλέσει κύμα φιλοευρωπαϊκού ενθουσιασμού, καθώς μάλιστα τα αποτελέσματά της θα γίνονταν ορατά πολύ αργότερα.
«Κανείς δεν ερωτεύεται μία ενιαία αγορά» έλεγε χαρακτηριστικά ο Ζακ Ντελόρ. Κι όμως, «το σημερινό αποτέλεσμα είναι ξεκάθαρο», επισημαίνει ο ευρωβουλευτής Αντρέας Σβαμπ. «Κανείς από τους νέους Ευρωπαίους δεν θα ήθελε να απαρνηθεί τις ελευθερίες που του παρέχει και κατοχυρώνει η ενιαία αγορά».
«Μεγάλα περιθώρια» για βελτίωση
Παρά τους πανηγυρισμούς, είναι κοινό μυστικό ότι η ενιαία αγορά, ιδιαίτερα στον τομέα των υπηρεσιών, δεν έχει ολοκληρωθεί κατά 100%. Κατά καιρούς υπήρξαν συμπληρωματικές πρωτοβουλίες, όπως το πακέτο μέτρων με έμφαση στην ψηφιακή οικονομία και η οδηγία για την απαγόρευση αθέμιτων εμπορικών πρακτικών. Ο Αντρέας Σβαμπ πιστεύει ότι «θα είχαμε πολύ μεγαλύτερες δυνατότητες ανάπτυξης- και δεν αναφέρομαι μόνο στην οικονομική ανάπτυξη, αλλά και στην κοινωνική και πολιτική συνοχή- εάν αξιοποιούσαμε πλήρως τη διασυνοριακή προσφορά υπηρεσιών. Εδώ υπάρχουν μεγάλα περιθώρια βελτίωσης. Για παράδειγμα ένας γιατρός παίρνει ειδικότητα ή άδεια ασκήσεως επαγγέλματος με βάση αποκλειστικά την εθνική νομοθεσία. Οι σχετικές διατάξεις δεν εναρμονίστηκαν πλήρως κι έτσι παραμένει δύσκολη η αλλαγή επαγγελματική έδρας. Υπάρχουν πολλά τέτοια παραδείγματα. Κοινός παρονομαστής είναι ότι τα κράτη-μέλη εξακολουθούν να διατηρούν την αποκλειστική αρμοδιότητα για μία σειρά θεμάτων».
Με κριτική διάθεση ο Γερμανός ευρωβουλευτής διαπιστώνει ότι οι κρίσεις των τελευταίων ετών έχουν απομακρύνει την Κομισιόν από την ευλαβική προσήλωση σε ρόλο «θεματοφύλακα των συνθηκών», που δεν διστάζει να κινήσει «διαδικασία επί παραβάσει» εναντίον ενός κράτους-μέλους, όταν αυτό κριθεί απαραίτητο. Τονίζει μάλιστα ότι τα τελευταία χρόνια η ενιαία αγορά έφτασε στα όριά της με το κλείσιμο των συνόρων και άλλα μονομερή μέτρα λόγω πανδημίας. Το πρόβλημα ήταν οξυμένο στην εκλογική του περιφέρεια, στα σύνορα Γαλλίας-Γερμανίας, τα οποία πολλοί συνήθιζαν να διασχίζουν καθημερινά για επαγγελματικούς λόγους. Αναφέρθηκαν περιπτώσεις εργαζομένων που, λόγω των περιοριστικών μέτρων, χρειάζονταν τριπλάσιο χρόνο από τον συνηθισμένο για να πάνε στη δουλειά τους.
Τώρα η Κομισιόν επανέρχεται στις βελτιωτικές κινήσεις για την ενιαία αγορά, με έμφαση στη διασυνοριακή συνεργασία. Ο Αντρέας Σβαμπ θα είναι εισηγητής του Ευρωπαϊκού Λαϊκού Κόμματος (ΕΛΚ), της μεγαλύτερης πολιτικής ομάδας του Ευρωκοινοβουλίου. «Η πρόταση της Κομισιόν για το Μέσο ‘Εκτακτης Ανάγκης για την Ενιαία Αγορά (SMEI) επιχειρεί να αντιμετωπίσει τα προβλήματα που φάνηκαν στην κρίση της πανδημίας», λέει. «Ελπίζουμε λοιπόν να συμφωνήσουμε ότι στο μέλλον το κλείσιμο των συνόρων, εφόσον δεν επιβάλλεται για λόγους κρατικής ασφάλειας, θα γίνεται μόνο μετά από πανευρωπαϊκό συντονισμό. Παράλληλα θέλουμε να διευκολύνουμε τη διασυνοριακή κινητικότητα, ψηφιοποιώντας τις διαδικασίες. Όποιος κινείται ανάμεσα σε δύο χώρες για επαγγελματικούς λόγους πρέπει να χειρίζεται τις διατυπώσεις από το κινητό του, πατώντας λίγα πλήκτρα και όχι να αντιμετωπίζει μακροχρόνιες γραφειοκρατικές διαδικασίες».
Ποιο είναι το επόμενο μεγάλο στοίχημα;
Ο Γερμανός ευρωβουλευτής υπόσχεται πως «θα κάνει ό,τι μπορεί, προκειμένου να υπάρξει ορατό αποτέλεσμα πριν από τις ευρωεκλογές του 2024». Ποιο θα ήταν όμως για τη σημερινή «Ευρώπη των 27» ένα μεγάλο στοίχημα, αντίστοιχου βεληνεκούς με την ενιαία ευρωπαϊκή αγορά του 1992, που θα μπορούσε να κινητοποιήσει τις φιλοευρωπαϊκές δυνάμεις; Εδώ ο Αντρέας Σβαμπ φαίνεται ρεαλιστής: «Είναι δύσκολο να υπάρξει και σήμερα ένα τόσο φιλόδοξο εγχείρημα, με τόσο αφομοιωτική δύναμη», λέει. «Η ενιαία αγορά υπάρχει και λειτουργεί σε μεγάλο ποσοστό. Χρειαζόμαστε ωστόσο καλύτερο συντονισμό ανάμεσα στα κράτη-μέλη, ιδιαίτερα στη ζώνη Σένγκεν και σε θέματα ασύλου».
Γιάννης Παπαδημητρίου, Στρασβούργο