Γαλλία: Μια ένωση Εβραίων και Μουσουλμάνων

Το σκηνικό είναι σαν μία αχτίδα ελπίδας σε δύσκολες εποχές: έξι νέοι στέκονται δίπλα σε ένα βαν στο Ριζ-Ορανζίς, ένα νότιο προάστιο του Παρισιού. Πάνω στο αυτοκίνητο είναι τυπωμένες φράσεις όπως «Μας ενώνουν περισσότερα απ' ό,τι φαίνεται».

«Πώς θα ορίζατε τις διακρίσεις», ρωτάει τους νέους ο Τιμπώ, ένας Γάλλος που έχει ασπαστεί το Ισλάμ. «Διακρίσεις γίνονται όταν κάποιος μεταχειρίζεται κάποιον άλλον άσχημα λόγω συγκεκριμένων χαρακτηριστικών του», απαντά ένας εκ των παρευρισκόμενων. «Τι είναι οι διακρίσεις λόγω ηλικίας;», συνεχίζει ο Τιμπώ. «Όταν δεν θεωρείς κάποιον ικανό για κάτι λόγω της ηλικίας του», απαντά ένας άλλος νέος.

Δίπλα στους συμμετέχοντες στέκεται ο 80χρονος ραβίνος Μισέλ Σερφατί. Ο Σερφατί ίδρυσε προ εικοσαετίας την ένωση που διοργανώνει την εκδήλωση - την «Ομάδα Εβραϊκής-Μουσουλμανικής Φιλίας» (AJMF), οι οκτώ υπάλληλοι της οποίας είναι όλοι μουσουλμάνοι. Όπως εξηγεί ο Σεφαρτί στην DW, «μαχόμαστε ενάντια στον αντισημιτισμό και την ισλαμοφοβία. […] Μιλώντας για τις διάφορες μορφές διακρίσεων, ευαισθητοποιούμε τους νέους - ώστε να μην πέσουν και στην παγίδα του αντισημιτισμού».

Στη Γαλλία, όπου η εβραϊκή και η μουσουλμανική κοινότητα είναι από τις μεγαλύτερες της Ευρώπης, οι αρχές έχουν καταγράψει από τις 7 Οκτωβρίου και την έναρξητου πολέμου στη Μέση Ανατολή1.250 αντισημιτικές επιθέσεις. Πρόκειται για έναν «τρομακτικό» αριθμό, όπως δηκλώνει στην DW ο Μισέλ Βιβιορκά, κοινωνιολόγος στο Πανεπιστήμιο EHESS του Παρισίου. «Σε λίγες εβδομάδες καταγράφηκαν περισσότερες επιθέσεις απ’ όσες σε μία ολόκληρη χρονιά από το 2000, όταν και ξεκίνησαν οι μετρήσεις».

Σε τι οφείλεται η ροπή προς τον αντισημιτισμό;

Πάντως, και τα τελευταία χρόνια παρατηρείται μία ευρύτερη τάση εχθρότητας προς τους Εβραίους, με τις αντισημιτικές επιθέσεις να ξεπερνούν τις 400 σε ετήσια βάση. «Εκτός της Γερμανίας πολλοί ανακάλυψαν την πλήρη φρίκη του Ολοκαυτώματος και της δολοφονίας 6 εκατομμυρίων Εβραίων μόλις το 1970 - στη Γαλλία, για παράδειγμα, σε αυτό συνέβαλε σημαντικά το ντοκιμαντέρ “Shoah” του Κλοντ Λάντσμαν. Έτσι, οι Εβραίοι τύχαιναν πιο ευμενούς μεταχείρισης», εξηγεί ο κοινωνιολόγος.

«Η εβραϊκή πολιτιστική σκηνή ήταν πολύ δραστήρια για μεγάλο χρονικό διάστημα και το Ισραήλ είχε καλή εικόνα - λόγω και των σοσιαλιστικών κοινοτήτων των κιμπούτς, όπου η ουτοπία έμοιαζε εφικτή», λέει ο Βιβιορκά. Όμως πλέον, αν και «οι άνθρωποι μιλάνε ακόμη για το “Shoah”, οι περισσότεροι φαίνεται πως συνηθίζουν τη φρίκη. Και πέραν αυτού […] η εικόνα του Ισραήλ έχει αμαυρωθεί εξαιτίας των διαφόρων πολέμων».

Η ομάδα AJMF ταξιδεύει συχνά στα πιο φτωχά προάστια των γαλλικών πόλεων – εκεί όπου κατά τον Σερφατί βρίσκεται ο πυρήνας του προβλήματος. «Πολλοί μουσουλμάνοι, ιδίως νέοι σε φτωχότερες γειτονιές, μεγαλώνουν με την ιδέα πως οι Εβραίοι είναι πλούσιοι και κυβερνούν τον κόσμο», εξηγεί. Εκεί, στις φτωχότερες περιοχές, καταγράφεται και το 95% των αντισημιτικών επιθέσεων.

Παρόμοια είναι και η διαπίστωση του Ντάνι Τρομ, κοινωνιολόγου στο εθνικό ερευνητικό ινστιτούτου CNRS της Γαλλίας. Υποστηρίζει ότι ο αντισημιτισμός εκδηλώνεται από πολίτες που νιώθουν περιθωριοποιημένοι. Πολλοί που νιώθουν πως στιγματίζονται, «στρέφονται ενάντια στους Εβραίους, επειδή τους βλέπουν ως κυρίαρχους». Από αυτήν τη σκοπιά «ο ρατσισμός και ο αντισημιτισμός είναι αντίθετα φαινόμενα: ο ρατσισμός κάνει διακρίσεις σε βάρος ενός μέρους του πληθυσμού που θεωρείται κατώτερο, ενώ ο αντισημιτισμός στρέφεται κατά μιας ομάδας που θεωρείται ως ελίτ».

Αντισημιτισμός πάσης… ιδεολογίας

Η γαλλική κυβέρνηση έχει γνωστοποιήσει πως 10.000 αστυνομικοί και στρατιωτικοί έχουν αναλάβει τη φύλαξη 900 συναγωγών και εβραϊκών σχολείων - έχοντας συλλάβει ήδη 486 άτομα για αντισημιτικές πράξεις.

Από την πλευρά του ο Ραφαέλ Αμσελέμ, αναλυτής Δημόσιας Πολιτικής στη φιλελεύθερη δεξαμενή σκέψης GenerationLibre του Παρισίου, κατηγορεί την Αριστερά για τη στάση της. «Ο επικεφαλής τους Ζαν-Λυκ Μελανσόν χαρακτήρισε τις διαδηλώσεις ενάντια στον αντισημιτισμό ως συνάντηση εκείνων που στηρίζουν απολύτως τους ισραηλινούς βομβαρδισμούς της Γάζας - αυτό είναι απολύτως μη αποδεκτό. Δεν μπορεί δηλαδή κάποιος να αντιτάσσεται σθεναρά στον αντισημιτισμό, ενώ ταυτοχρόνως αποστασιοποιείται από την κυβέρνηση του Ισραήλ;»

Στις διαδηλώσεις ενάντια στον αντισημιτισμό που έλαβαν χώρα στη Γαλλία το Σαββατοκύριακο προσήλθαν 182.000 άνθρωποι. Όμως η Αριστερά μποϊκόταρε τις διαδηλώσεις επισήμως - αν και ορισμένα μέλη του κόμματος συμμετείχαν, ωστόσο έξω από το Παρίσι, διότι στη γαλλική πρωτεύουσα διαδήλωναν μεταξύ άλλων και το ακροδεξιό RN με τη Μαρίν Λε Πεν.

«Το παράδοξο είναι πως η Αριστερά κάνει το RN να φαίνεται λιγότερο ριζοσπαστικό», παρατηρεί ο Ανσελέμ. Και με αυτόν τον τρόπο η ακροδεξιά παράταξη παρουσιάζεται ως υπέρμαχη των Εβραίων, επιδιώκοντας να εξασφαλίσει τις ψήφους τους. «Όμως τα φαινόμενα απατούν. Το RN εξακολουθεί να έχει μέλη με αντισημιτικές πεποιθήσεις, ενώ συνεργάζεται ανοιχτά με αντισημιτικές οργανώσεις. Το RN δεν θα ανεχόταν μια κοινωνική ομάδα όπως οι Εβραίοι, με τα δικά της τελετουργικά και τον δικό της τρόπο ζωής».  Οι πρόσφατες πολιτικές εξελίξεις δείχνουν επομένως πως ο αντισημιτισμός βρίσκεται παντού στο πολιτικό φάσμα.

Η «Μικρή Ιερουσαλήμ» ως πρότυπο

Ο Μαρκ Χέκερ, διευθυντής έρευνας και επικοινωνίας της δεξαμενής σκέψης Ifri στο Παρίσι, εκτιμά πως το κλειδί για την αποδόμηση των αντισημιτικών προκαταλήψεων είναι να αλλάξει ο τρόπος σκέψης των ανθρώπων - μέσα από πρωτοβουλίες όπως αυτή στο Ριζ-Ορανζίς.

Η εκδήλωση συνέβαλε σημαντικά στον περιορισμό των προκαταλήψεων εκεί και ο ραβίνος Σερφατί ελπίζει πως και άλλες περιοχές θα ακολουθήσουν το παράδειγμα αυτό. Ο ίδιος αποκαλεί το Ριζ-Ορανζίς «Μικρή Ιερουσαλήμ»: εκεί όπου η συναγωγή, η εκκλησία και το τζαμί βρίσκονται σχεδόν δίπλα-δίπλα και διοργανώνονται συχνά κοινές δραστηριότητες για τους θρησκευόμενους.

Προσφάτως οι διάφοροι πιστοί τίμησαν μαζί τα θύματα της τρομοκρατικής επίθεσης της Χαμάς. Όπως λέει ο ιμάμης της γειτονιάς στην DW, όλους τους συνδέει μια βαθιά φιλία. «Ο κύριος Σερφατί ήταν αυτός που μας βοήθησε να φτιάξουμε το τζαμί εδώ πριν από 20 χρόνια», λέει ο Χαΐ Μουλουάντ Ελουασιά. «Είχε τηλεφωνήσει στον δήμαρχο και του είχε πει, εδώ υπάρχουν άδεια δωμάτια, μπορείτε να τα δώσετε στους μουσουλμάνους; Ο δήμαρχος τον ρώτησε: δεν τους φοβάστε τους μουσουλμάνους; Και ο κύριος Σερφατί απάντησε: αντιθέτως. Θέλω να τους έχω κοντά μου, ώστε να γίνουμε γείτονες και αδέλφια».

Επιμέλεια: Γιώργος Πασσάς