D-Day, 80 χρόνια Μνήμης

80 χρόνια συμπληρώνονται σήμερα από την μεγαλύτερη απόβαση στη σύγχρονη ιστορία. Η επιχείρηση Overlord στην γερμανοκρατούμενη Γαλλία είχε σχεδιαστεί επί μήνες και οι ασκήσεις έγιναν στην Αγγλία. Οι κακές καιρικές συνθήκες την καθυστέρησαν κάπως, αλλά στις 6 Ιουνίου του 1944 χιλιάδες πλοία, με κάλυψη από αέρος, μετέφεραν 150.000 στρατιώτες από τις συμμαχικές δυνάμεις στις παραλίες της Νορμανδίας. Στόχος τους ήταν να απελευθερώσουν τη Γαλλία και στη συνέχεια να προελάσουν προς τη Γερμανία και να απελευθερώσουν και την Ευρώπη από τη ναζιστική κυριαρχία.

Όταν ο Χίτλερ έμαθε τα νέα, ήταν περιχαρής. «Όσο ήταν στην Αγγλία δεν μπορούσαμε να τους επιτεθούμε. Τώρα επιτέλους τους έχουμε εκεί που μπορούμε να τους νικήσουμε», φέρεται να είπε. Οι γερμανικές στρατιωτικές μονάδες ήταν προετοιμασμένες, αλλά οι περισσότερες περίμεναν σε λάθος σημείο, κοντά στο Καλαί.

Ακολούθησαν σφοδρές μάχες με βαριές απώλειες και για τις δύο πλευρές. Το μοναδικό πλεονέκτημα των Γερμανών, που ήταν λιγότεροι αριθμητικά, ήταν η εφεδρεία τεθωρακισμένων. Ο μόνος που είχε το δικαίωμα να δώσει διαταγές στις δυνάμεις του επιτεθούν ήταν προσωπικά ο Χίτλερ. Αλλά άργησε να το κάνει για ένα πολύ κοινότυπο λόγο, όπως λέει στη Deutsche Welle o στρατιωτικός ιστορικός Πέτερ Λιμπ. Συνήθιζε να κοιμάται πολύ αργά και να ξυπνά την επόμενη πολύ αργά. Αυτό συνέβη και στις 6 Ιουνίου του 1944.

«Εκείνο το πρωί, όταν τα γερμανικά άρματα μάχης θα έπρεπε να είχαν αναπτυχθεί γρήγορα, ο Χίτλερ κοιμόταν ακόμη. Κανείς δεν τόλμησε να τον ξυπνήσει και η Ανώτατη Διοίκηση της Βέρμαχτ δεν είχε το θάρρος να αγνοήσει τη διαταγή του Φύρερ και να αναπτύξει μόνη της τα τανκς». Μοιραία αποδείχθηκε και η διαταγή του να μην υποχωρήσει κανείς. Δεν είχε κανένα νόημα. Οι Γερμανοί στρατιώτες ήταν εξαντλημένοι.

«Οι Σύμμαχοι νίκησαν», εξηγεί ο Λιμπ, «επειδή είχαν αεροπορική υπεροχή, είχαν ναυτική υπεροχή, επειδή είχαν το στοιχείο του αιφνιδιασμού και επειδή είχαν ασκηθεί για αυτή τη μέρα επί μήνες». Ο εορτασμός της λεγόμενης D-Day έχει τη δική του ιστορία. Για τους Δυτικούς Συμμάχους η 6η Ιουνίου έγινε σύντομα μια σταθερή ημερομηνία στο εορτολόγιο της παγκόσμιας ιστορίας. Βετεράνοι, η βρετανίδα βασίλισσα, ο Αμερικανός και ο Γάλλος πρόεδρος και άλλοι αρχηγοί κρατών και κυβερνήσεων παρευρίσκονταν στις τελετές στη Νορμανδία. Για μεγάλο χρονικό διάστημα δεν υπήρχε χώρος για τους Γερμανούς. Έτσι το έβλεπαν και οι ίδιοι. Ο καγκελάριος Χέλμουτ Κολ είχε δηλώσει το 1984 «ότι δεν υπάρχει κανένας λόγος για έναν Γερμανό καγκελάριο να συνεορτάζει μαζί με άλλους, που γιορτάζουν τη νίκη τους σε μια μάχη στην οποία δεκάδες χιλιάδες Γερμανοί έχασαν τη ζωή τους».

Χωρίς πρόσκληση η Ρωσία

Βέβαια, ούτε ο ίδιος είχε λάβει ποτέ πρόκληση. «Ο Κολ προερχόταν από μια γενιά που σφραγίστηκε σε μεγάλο βαθμό από τον ίδιο τον πόλεμο», λέει ο Πέτερ Λιμπ. «Παράλληλα εξακολουθούσε να είναι στενά συνδεδεμένος με τη γενιά του πολέμου. Και τη δεκαετία του 1980, όταν πολλοί ήταν ακόμη εν ζωή, θα ήταν αδιανόητο να γιορτάσουν μαζί με Αμερικανούς, Βρετανούς και Γάλλους στρατιώτες». Με την πάροδο του χρόνου εδραιώθηκε η αντίληψη ότι η απόβαση στην Νορμανδία ήταν το τέλος του Τρίτου Ράιχ και η αρχή της Δημοκρατίας στη Γερμανία. Ο πρώτος Γερμανός καγκελάριος που συμμετείχε στους εορτασμούς ήταν ο Γκέρχαρντ Σρέντερ το 2004 και σήμερα η συμμετοχή του καγκελάριου της πρώην εχθρικής Γερμανίας δεν αμφισβητείται πλέον.

«Μετά το 1989/90 και την πτώση του Τείχους επικρατούσε ευφορία ότι ο κόσμος θα γινόταν πιο ειρηνικός» λέει ο ιστορικός Πέτερ Λιμπ. «Ότι η Ρωσία, ως δημοκρατικό κράτος, θα εντασσόταν στο δυτικό μοντέλο κοινωνίας. Και σε αυτό το πλαίσιο θα πρέπει επίσης να αντιληφθεί κανείς την πρόκληση του Ρώσου προέδρου Βλάντιμιρ Πούτιν στους εορτασμούς της D-Day το 2004 και το 2014 ως ένδειξη ενότητας στη νίκη απέναντι σε ένα βαθιά εγκληματικό καθεστώς. Αλλά φυσικά, από το 2022 και μετά οι βασικές προϋποθέσεις έχουν αλλάξει εντελώς».

Ο πρόεδρος Πούτιν δεν προσκλήθηκε, αντ’ αυτού όμως συμμετέχει στους εορτασμούς ο Ουκρανός πρόεδρος Βολοντίμιρ Ζελένσκι. Μαζί με τον οικοδεσπότη πρόεδρο της Γαλλίας Εμανουέλ Μακρόν, τον Αμερικανό πρόεδρο Μπάιντεν και άλλους επίσημους προσκεκλημένους τιμά την Ημέρα της Απόβασης πριν από 80 χρόνια στις παραλίες της Νορμανδίας. Μαζί με μερικούς από τους τελευταίους επιζώντες βετεράνους…

Επιμέλεια: Ειρήνη Αναστασοπούλου