Türk-Rus ilişkileri sınav veriyor

Rusya’nın 'kültür başkenti' olarak bilinen St. Petersburg kentinde yapılacak iki günlük zirvenin resmi gündeminde ekonomi bulunuyor, ancak toplantılara Suriye sorununun damgasını vurması bekleniyor. Şam’da iktidar kavgasının başlamasından sonra farklı politikalar izlemelerine rağmen aralarındaki görüş ayrılıklarının ilişkilere zarar vermesini engellemeye çalışan Ankara ile Moskova arasında son haftalarda gizlenemeyen soğuk rüzgarlar esiyor.

Muhaliflere karşı kimyasal silah kullandığı gerekçesiyle ABD’nin başını çektiği Batılı ülkelerin Suriye’yi cezalandırmak amacıyla bir operasyonu gündeme getirmesi, Türk - Rus hattında yüksek gerilime yol açtı. Ankara, Suriye’de rejim değişikliğine yol açacak kapsamlı bir operasyon istiyor, iktidarın kimyasal silah kullandığı suçlamalarını 'deli saçması' olarak niteleyen Rusya ise operasyona kesinlikle karşı çıkıyor.

Kremlin'den uyarı mesajı

Suriye’de iç savaşın başlamasından bu yana iki ülke karşılıklı doğrudan eleştiriden kaçınıyordu, ancak operasyonun gündeme gelmesi bu durumu değiştirdi. Son olarak Başbakan Yardımcısı Mehmet Ali Şahin, Türk medyasına yansıyan açıklamasında, Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin’i hedef alarak, “…Putin açıklama yapıyor. 'Bu kimyasal silahları Beşar Esad atmamıştır' diye. Nereden biliyorsun? Sen verdin zaten bu silahları. Siz de sorumlusunuz oradaki masum çocukların ölümünden" dedi.

Bu açıklamanın Moskova’da hoşnutsuzluk yarattığı hemen belli oldu ve G20 zirvesinin programıyla ilgili olarak pazar gecesi Kremlin’den yapılan açıklamada ayrıntı gibi görünen önemli bir bilgi dikkati çekti. Buna göre, Putin’in zirve kapsamında ikili görüşme yapacağı liderler arasında Başbakan Recep Tayyip Erdoğan yer almadı. Kremlin Basın Merkezi, Erdoğan’ı Putin’in 'kısa' ya da 'ayaküstü' görüşme yapacağı liderler arasında saydı.

Hürriyet Gazetesi’nin haberine göre, Kremlin’in dış politika danışmanı Yuriy Uşakov da Rusya liderinin ikili temas listesini sıraladıktan sonra “St. Petersburg G8 zirvesinde protokolde ‘ayaküstü temas' olarak tabir ettiğimiz kısa görüşmeler de olacak”dedi. Hürriyet, Erdoğan’la Putin'in geçen ayki telefon konuşmasında G20’de ikili görüşme yapmaları konusunda anlaşmaya vardığını hatırlattı. Moskova - Washington ilişkileri, Rusya’ya sığınan CIA ajanı Edward Snowden nedeniyle gergin olduğu için ikili görüşme listesinde ABD Başkanı Barack Obama da yer almıyor.

Moskova, Erdoğan’ı 'ayaküstü görüşülecek liderler' arasına koyarak açıkça Ankara’nın Suriye politikalarından ve son açıklamalarından rahatsız olduğu mesajı vermiş oldu. Bu aynı zamanda, Rusya’nın son yıllarda Ankara’ya yönelik en ciddi 'uyarı sinyali' niteliği taşıyor.

'Hâlâ şans var'

Önde gelen Rus siyaset bilimci Fyodr Lukyanov’a Suriye krizinin Türk-Rus ilişkilerini nasıl etkilemeye başladığını sordum. “Küresel Politikada Rusya” dergisinin genel yayın yönetmeni de olan Lukyanov, “İki ülke kısa süre öncesine kadar anlaşamadıkları konuları diğer konulardan ayırmayı başarabiliyordu. Yani, görüş ayrılıklarının ilişkilerin bütününü etkilemesine izin vermiyordu. Oysa şimdi fikir ayrılıkları ilişkilere zarar verebilecek hale gelmeye başlıyor”dedi. Lukyanov yine de, Türkiye ile Rusya’nın kötü giden ilişkileri kurtarması için bir şans bulunduğunu, iki tarafın bu yönde çaba gösterebileceğini düşündüğünü belirtti.

Rusya Stratejik Araştırmalar Merkezi'nden (RİSİ) İrina Svistunova de Rusya’nın Sesi Radyosu’nun Türkçe Servisi’ne yaptığı açıklamada, “Her ne kadar medyada Suriye ve Mısır sorunları ön planda olsa da Rusya ve Türkiye, Ortadoğu bölgesine ilişkin birçok diğer konuda da sürekli olarak görüş teatisinde bulunuyor, sorunların çözümüne ortak katkı sağlamaya çalışıyor” değerlendirmesinde bulundu.

Aralarındaki tarihten gelen güvensizlik ve diyalogsuzluğu 2000’li yılların ortasından itibaren aşmaya başlayan ve pek çok alanda örnek gösterilen işbirliği geliştiren Türkiye ile Rusya, çıkarlarının çatıştığı Suriye sorunu nedeniyle kritik bir sınavdan geçiyor. Tarafların politikalarını değiştirmeleri çok zor görünse de en azından var olan gerginliğin azaltılması için karşılıklı adımların atılması, üstelik her şeye rağmen St. Petersburg zirvesinde atılması hâlâ mümkün görünüyor.

© Deutsche Welle Türkçe

Haber: Cenk Başlamış

Editör: Hülya Schenk