Türkiye Uzay Ajansı için yeni adım

2000’li yıllarda birkaç kez kurulması için yasal altyapı çalışmaları yapılan Türk Uzay Ajansı, TBMM’ye sunulan kanun tasarısı ile yeniden gündeme geldi. Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığı tarafından hazırlanarak, Bakanlar Kurulu'ndan geçen "Türkiye Uzay Ajansı Kurulması ve Uzaya Yönelik Faaliyetlerin Düzenlenmesi Hakkında Kanun Tasarısı" ile Türkiye’de uzay çalışmalarının koordinasyonunu yapacak bir ajans oluşturulması öngörülüyor.

Ajans, Türkiye'nin uzay ve havacılık temel politikasını hazırlamakla görevli olacak. Bu kapsamda Uzay Ajansı ile uzay ve havacılık bilim ve teknolojilerinde dışa bağımlılığın azaltılması, uluslararası alanda rekabet gücünün artırılması, bilimsel ve teknolojik altyapının oluşturulması için araştırma ve geliştirme çalışmalarının yapılması hedefleniyor.

Bilim insanları TBMM gündemine gelen tasarının, mevcut uzay çalışmalarındaki organizasyon eksikliğini giderebileceğine dikkat çekerken, ajansın yurt dışında bulunan uzay bilimleri ile ilgilenen Türk bilim insanlarının yurda dönmesi için de bir başlangıç noktası olabileceği yorumunu yapıyor.

Koordinasyonu sağlayacak

İstanbul Teknik Üniversitesi (İTÜ) Uçak ve Uzay Bilimleri Fakültesi Uzay Mühendisliği Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Alim Aslan, Türkiye Uzay Ajansı’nın kurulmasıyla, Türkiye’deki uzay çalışmalarının koordinasyonunun tek bir kurum üzerinden yapılacağını, bu durumun uzay çalışmalarına destek vereceğini belirtti. Aslan, “Uzun yıllardan beri bu ajansın kurulmasını destekliyoruz. Çünkü Türkiye’de bu çalışmaları koordine edecek bir kurum yok. Bu alanda maalesef hangi kurumun hangi proje üzerinde çalıştığı pek belli değil. Koordinasyon olmayınca kurumlar birbirlerine destek olacak yerde birbirlerini engelleyebiliyorlar” ifadelerini kullandı.

“Tersine beyin göçü için adım olabilir”

Ajansın kurulmasının dünyanın farklı yerlerinde uzay bilimleri alanında görev yapan Türk bilim insanlarının, çalışmalarını Türkiye’de devam etmesine de zemin hazırlaması bekleniyor. Ankara Üniversitesi Astronomi ve Uzay Bilimleri Bölümü Öğretim Görevlisi Prof. Dr. Ethem Derman, başta NASA olmak üzere dünyanın birçok önemli uzay kurumunda çalışan değerli Türk bilim insanları olduğunu, bu insanların çalışmalarını Türkiye’de yapmalarına olanak sağlayacak bir kurumun gerekli olduğunu söyledi.

Kocaeli Üniversitesi Yer ve Uzay Bilimleri Araştırma Merkezi Bölüm Müdürü Prof. Dr. Şerif Barış da yurt dışında görev yapan Türk bilim insanlarının bu ajansın kurulması ile geri dönüş eğilimi göstereceğini ifade etti. Fakat Barış bu tersine beyin göçünün sınırlı olacağına işaret etti. Barış, “Tersine beyin göçü için bilim insanlarına sunulan imkanların daha da zenginleştirilmesi gerekiyor. Bununla birlikte bu ajansın kurulmasıyla tersine beyin göçünün yanında, uzay çalışmalarında yurt dışındaki kurumlarla işbirliği geliştirilmeli. Türkiye’de görev yapan bilim insanlarının belli süreler yurt dışında görev yapmasının teşvik edilmesi gerekiyor” değerlendirmesini yaptı.

Türkiye uzay çalışmalarında ne aşamada?

Bilim insanlarına göre Türkiye uzay çalışmalarında belli bir mesafe kat etse de henüz olması gereken yerde değil. Türkiye 1994 yılında ilk uydusu TÜRKSAT 1A’yı uzaya fırlatmış, fakat roketteki arıza nedeniyle uydu kısa süre sonra okyanusun sularına gömülmüştü. Fakat aynı yıl TÜRKSAT 1B uydusunun yörüngeye oturtulması sağlandı. O zamandan bu yana Türkiye uydu çalışmalarına devam etti. Uzayda uydu sahibi olan 30 ülkeden biri olan Türkiye'nin, üçü haberleşme, ikisi gözlem olmak üzere aktif 5 uydusu bulunuyor.

Fakat bilim insanları ayrılan bütçeler ve geliştirilen proje sayısından memnun değil. Türkiye’nin dünyanın en büyük 17. ekonomisi olduğuna dikkat çeken Prof. Dr. Alim Aslan, uzay çalışmaları bakımından Türkiye’nin bu basamakta yer almadığını belirtti. Aslan, “Türkiye’nin uzay çalışmalarına ayırdığı bütçe oldukça düşük. Bunun yanında bu alanda gelen proje sayısı da oldukça az” diye konuştu. Aslan, Türkiye’de doğrudan uzay alanında çalışanlarının sayısının da az olduğunu söyledi: “Havacılık alanında çalışanların sayısı 10 bin civarındadır ama doğrudan uzay alanında çalışanların sayısı binin altında” şeklinde konuştu.

2000’li yılların başından beri bekliyor

Türkiye’de bir uzay ajansının kurulmasına yönelik çalışmalar 2000’li yılların başına kadar gidiyor. 2002 yılında, o zamanki adıyla Türk Uzay Kurumu’nun bir yıl içinde faaliyete geçeceği açıklanmıştı. Fakat kurumun kurulması çalışmaları sonuç vermemişti. 2002’de AKP’nin iktidara gelmesinin ardından bu kurumun kurulmasına yönelik çalışmalar yeniden hızlanmıştı. 2005 yılında açıklanan uzay programı ile 2015 yılına kadar 1,1 milyar dolarlık bütçe ayrılması öngörülmüştü. Fakat yıllar içerisinde uzay ajansının kurulmasına yönelik yasal altyapı oluşturulamadı.

Prof. Dr. Ethem Derman 1995 yılından bu yana Türkiye’nin uzay ajansının yasal altyapısına yönelik çalışmaların yapıldığına dikkat çekti. Derman, “2002’de ortaya konan yasa çalışması oldukça yetkindi. Fakat o zamandan bu yana uzay ajansının yasal altyapısının tamamlandığına şahit olamadık” değerlendirmelerini yaptı.

©Deutsche Welle Türkçe

Selçuk Oktay/ İstanbul