Sur'da operasyon yarası

Fatma, eşi Abdülkadir, beş çocukları ve akrabaları; bir pazar günü bomba patladığında evde yemek yiyorlardı. Duvarı delen şarapnel, Abdülkadir'in yeğeninin hayatına son vererek, karşı duvarda bir delik açtı. Evdeki herkes kovandan çıkan gaz nedeniyle bayıldı.

Fatma ve ailesi, Diyarbakır'ın Sur ilçesinde evini terk etmek zorunda kalan 24 bin kişi arasında. PKK'ya yönelik başlatılan operasyon Uluslararası Af Örgütü'nün raporuna göre bölgede en az 368 silahsız sivilin ölümüyle sonuçlandı.

Sur'da sokağa çıkma yasakları, ilk olarak 6 Eylül'de çatışmalar şiddetlenince uygulandı. Bu da yiyecek ve su sıkıntısı yaşayan çok sayıda insanın evlerinden ayrılmalarına neden oldu. Sur'daki silahlı çatışmalar resmen Mart 2016'da bitti. Ancak üzerinden bir yılı aşkın süre geçmesine rağmen, evlerini, sevdiklerini ve geçim kaynaklarını kaybeden insanlar; halen daha mağduriyet yaşıyor.

Sur'da şu anki evinin kapısını açan Fatma, bizi eşi Abdülkadir ve bebekleriyle kahvaltı yaptıkları odaya buyur etti. Fatma ve ailesinin 10 yıl boyunca yaşadığı asıl evi, Abdülkadir'in annesine aitti. Çatışmalar yoğunlaşınca, başka iki aileyle birlikte Sur'un farklı bir bölgesindeki kiralık bir eve yerleştiler. Abdülkadir'in yeğeni ölene kadar, iki ay orada yaşadılar. Ancak bu olay üzerine, bir otele taşınmak zorunda kaldılar.

Hükümet otel masrafları için 2 bin TL ödüyordu. Ancak Fatma'nın DW'ye anlattığına göre, altı ay sonra "Artık herkesin çıkma vakti geldi" denildi. Hükümet ayda bin TL ödemeye devam etti ancak bu meblağ ile geçinmek güçtü.

Fatma, "Çöpten şeyler topladık. Asıl evimize döndüğümüzde, hiçbir şey yoktu, yerle bir olmuştu" diye ekliyor. Kendilerine sağlanan maddi yardım, kaybettiklerinin yerine yenilerini koymaya ve beş çocuğa bakmaya yeterli değil. Fatma, "Daha az yemeye çalışıyoruz. İstediğimiz her şeyi yemiyoruz" diyor.

Uluslararası Af Örgütü Türkiye araştırmacısı Andrew Gardner, yapılan kira yardımının aileler için önemli olduğunu belirtiyor. Ancak aileden en az birinin çalışmaya başlaması şartıyla bu yardımın yapıldığını hatırlatıyor. DW'ye konuşan Gardner, "Bazı aileler 10 ya da daha fazla kişiden oluşuyor. İçlerinden bir kişinin asgari ücret ile çalıştığını düşünecek olursak, bu insanların kira masrafını karşılamaya yetmeyecektir" ifadesini kullanıyor.

Dış mahalle tecridi

Zeytin şu an Diyarbakır'ın dışındaki bir bölgede, yüksek katlı ve temiz görünümlü bir apartmanda yaşıyor. Ailesiyle 22 sene boyunca Sur'da yaşamıştı.

Zeytin eski günlerini, DW'ye şöyle anlatıyor:

"Evimiz çok güzeldi. Diğer kentlerden insanlar da sürekli ziyarete gelirdi. Aydınlıktı, çeşmesi olan bir bahçesi vardı. Şimdi hepsi yıkıldı, yerle bir oldu."

Zeytin, eşi ve sekiz çocukları; operasyon sırasında Sur'daki evlerini terk etmek zorunda kalanlardan. Operasyon bittiğinde evini görmek için geri gitti ancak hiçbir şey kalmamıştı.

Apartmanın aslında toplantı odası olarak inşa edilen zemin katına taşındılar. Komşularından bazıları, mobilya bağışında bulunmuş. Zeytin, "Allah mahallemizden razı olsun. Yardımları için hepsine çok teşekkür ediyorum" diyor.

Şu an için aylık 650 TL kira ödüyorlar. Çocukların okulu sömestir tatiline girince; daha ucuz bir bölgede, 450 TL kirası olan bir ev bulup taşınmaya çalışacaklar. Çatışmalardan sonra hastalanan Zeytin çalışamıyor. Çünkü kalbine yakın damarlarından biri tıkalı ve kapakçığı kalınlaşmış.

Fatma gibi, Zeytin'in çocukları da halen yaşadıkları travmanın etkisinde ve bu nedenle okula olan ilgileri azalmış. Duygusallaştığı görülen Zeytin, "Burada yaşamak istemiyorum. Burası bana mahalle hissi vermiyor" diyor.

"Sadece üzücü şeyler hatırlıyorum" ifadesini kullanan Zeytin, çatışmalar sırasında birçok gencin öldüğünü anımsayarak, "Hiçbir zaman unutmayacağım" diye ekliyor.

Esnaf zor durumda

Kavurucu sıcakta çocuklara buz kalıpları satarken konuşan Devran Kaya, bir yandan da operasyon sırasında işyerini nasıl kaybettiğini anlatmaya çalışıyor.

"Duvarların her yerinde roket delikleri vardı" diyen Kaya, DW'nin şu an önünde durduğu dükkânını sıfırdan kurmuş. Çünkü dükkânı, fırsatçılar tarafından yağmalanmış. DW'ye konuşan Kaya, "Her şeyi çaldılar" diyor.

Hiçbir yardım örgütünden destek görmeyen Kaya'ya hükümet de tazminat ödememiş. Kaya'nın tek destekçisi yakın akrabaları. Ama küçük dükkânının kirası halen çok yüksek. Kaya, "Aylık kira neredeyse 200 TL. Bu, bizim gibi fakir insanlar için çok fazla. Kimse bizi düşünmedi. Kendimizi evsiz ve dışlanmış gibi hissediyoruz. Duygularımı ifade edecek kelimeleri bulamıyorum. Kendi ilçemde kendimi mülteci gibi hissediyorum" ifadesini kullanıyor.

Hükümet, yeni bir kalkınma planı kapsamında bazı bölgeleri buldozerle yıkıyor. Bu, Fatma ve ailesinin şu anki evlerini; Kaya'nın da dükkânını bir kez daha kaybedecek olması anlamına geliyor. Kaya'ya bunun ne zaman gerçekleşeceğini söyleyen ise yok. Kaya, "Beş ay içinde de olabilir. Ya da bir yıl... Veya iki hafta" diye aktarıyor.

Kaya'nın artık işine dönerek, müşterilerine bakmaya devam edip para kazanması lazım. Ancak işleri eskisi kadar hareketli olmayan Kaya, "Eskiden burası kalabalıktı, herkes kapılarda otururdu. Şimdi ise boş. Dışarıda kimse yok" diyor.

© Deutsche Welle Türkçe

Tessa Fox