Sincan'da değişen bir şey yok

İki yıl önce Uygur etnik azınlığıyla Han Çinlileri arasında yaşanan kanlı çatışmalar, Çinlilerle Uygurlar arasındaki sorunları gün yüzüne çıkarmıştı. Uygur Türklerinin büyük bölümü, başkent Pekin’in 3 bin kilometre uzağında, ülkenin kuzey batısındaki Sincan Özerk Bölgesi'nde yaşıyor. Sosyal ve siyasi açıdan büyük oranda mağdur durumdalar. Çin’de yaşanan ekonomik mucizenin de hayatlarında pek bir etkisi yok. İnsan hakları örgütleri, Uygurların, kendi yurtlarında, daha sonradan bölgeye yerleşen Han Çinlilerine kıyasla daha zor iş bulduklarına dikkat çekiyor. Çocukları daha kötü eğitim ve iş fırsatlarına sahip. Uluslararası Af Örgütü’nden Dirk Pleiter, iki yıl önce yaşanan çatışmalardan bu yana Uygurların durumunun daha da kötüleştiğini söylüyor.

Etnik azınlığa yönelik yoğun baskı olduğunu kaydeden Pleiter, “Bu tabii ki son derece düşündürücü. 2009 yılının temmuz ayında çok sayıda kişinin ölümüne yol açan büyük çatışmanın nedenleri hâlâ varlığını koruyor" dedi.

Birbirlerinden ayrı yaşıyorlar

Uygurlar ve Çinliler, kelimenin tam anlamıyla birbirlerinden ayrı yaşıyor. Bu özellikle, Uygur Online adlı internet sitesinin geçen yıl Sincan Özerk Bölgesinde yaptığı bir ankette açıkça görülüyor. Ankete katılan Çinlilerin yüzde 96’sı hiçbir Uygur arkadaşı olmadığını söylerken, Uygurların da yüzde 91’i Çinli arkadaşı olmadığını kaydediyor.

İki yıl önceki çatışmaları başlatan ise iki cinayet olmuştu. Hong Kong yakınlarındaki Guangdong eyaletinde yer alan bir oyuncak fabrikasında, iki Çinli kadına tecavüz ettikleri gerekçesiyle Çinlilerin iki Uygur'u öldürmesi olayların fitilini ateşlemişti. Tecavüz olayının doğru olmadığının ortaya çıkmasından bir kaç gün sonra, 5 Temmuz 2009'da Urumçi'de toplanan binlerce Uygur, cinayetin aydınlanması talebiyle gösteri düzenledi. Polis göstericileri dağıtmak isteyince olaylar çığırından çıktı. Çin resmî verilerine göre, çatışmalarda 197 kişi hayatını kaybetti. Sürgündeki Uygurlar ise ölü sayısının 800 olduğunu savunuyor. Yapılan seri yargılamalar sonucu Çin mahkemeleri en az 35 Uyguru ölüme mahkûm etti, yüzlercesi hapise gönderildi.

Dirk Pleiter, Çinli yetkililer mahkûmlar hakkında bilgi vermediği için, akıbetlerinin de bilinmediğini söylüyor ve ekliyor: “Bildiğimiz, siyasi nedenlerden dolayı Sincan’da tutuklananların işkence gördüğü, kötü muameleye maruz kaldığı. Ayrıca o dönemki protestolarla bağlantılı olarak çok sayıda idam kararı alındığını ve infazlar yapıldığını da biliyoruz.“

Dünya Uygur Kongresi'ne hacker saldırısı

Sürgündeki Uygurların oluşturduğu Münih merkezli Dünya Uygur Kongresi’nin genel sekreteri Dolkun İsa, çatışmaların uluslararası bağımsız bir komisyon tarafından araştırılmasını istiyor. İsa, “Ancak Çin, uluslararası bağımsız bir soruşturmaya izin vermiyor. Bu nedenle kaç kişinin tutuklandığını kaç kişinin kayıp olduğunu hâlâ bilmiyoruz“ açıklamasını yapıyor.

Sincan'daki olayların ikinci yıldönümü öncesi Dünya Uygur Kongresi'nin internet sitesi hacker saldırısına uğradı. Genel sekreter İsa, bu saldırıların ardında Çin yönetiminin bulunduğunu tahmin ediyor.

İsa, “Yedek bir internet sitesi kurduk ancak bu site de saldırıya uğradı. Hesabım istenmeyen e-posta akınına uğradı. Bu tarz yüzlerce e-posta aldım. Ofisimizin telefon hatlarına bile saldırıldı" diyor.

Terör örgütü olarak görülüyorlar

Dünya Uygur Kongresi, Pekin'deki Çin yönetimi tarafından bir terör örgütü olarak nitelendiriliyor. Çin kamuoyu, Sincanlı Uygurlar'ın toptan İslamcı faaliyetler içinde olduğu şeklinde yönlendiriliyor. Çin Halk Cumhuriyeti'nin kuruluşundan bu yana sistemli bir şekilde Sincan bölgesine Han Çinlilerinin gönderilmesi nedeniyle Uygurlar kendi topraklarında azınlık konumuna düşmüş durumda. Resmi Çin istatistiklerine göre Sincan nüfusunda Uygurların oranı yüzde 45'e geriledi.

© Deutsche Welle Türkçe

Christoph Ricking / Çeviri: Başak Sezen

Editör: Beklan Kulaksızoğlu