Mülteciler rakamlardan ibaret değil

Türk Hükümeti tarafından sürekli 'rakamla' ifade edilmesine rağmen, Türkiye'deki kurumlar ve uluslararası kuruluşlar, Suriyeli mültecilerin 'rakamlardan' ibaret olmadığını teyit eden çalışmalar yapıyor.

Avrupa ile yaşanan her siyasi gerginlikte, Türkiyeli siyasilerin Avrupa’ya 'sopa' olarak gösterdiği ve rakamlarla ifade ettiği Suriyeli mültecilere, Ankara'nın bakışı 2016 başında değişti. Başlangıçta  "kısa vadeli ve geçici" bir sorun olarak görülen Suriyeliler için artık orta ve uzun vadeli yaklaşımlar geliştirilmeye başlandı.

Sessiz sedasız entegrasyon

Uzmanlara göre, hükümet başlangıçta Suriyelileri acil müdahale edilmesi gereken bir sorun olarak gördü ve bu kapsamda AFAD'ı (Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı) görevlendirdi. Ancak 2016 başında bu yaklaşım değişti.  Vatandaşlık hakkından, eğitime, sigortalı çalışmaya kadar bir dizi yasal düzenlemeyle Suriyelilerin Türkiye toplumuna kaynaştırma projelerinin önü açıldı. Mülteciler, bütün bakanlık ve kurumların stratejik planlarına dâhil olmaya başladı.

Bu çerçevede Milli Eğitm Bakanlığı (MEB) eğitim çağındaki 900 bin Suriyeli çocuktan 508 binini okulda eğitime dâhil etti. Çocukların Türk eğitim sistemine entegrasyonu için 300 milyon Euro'luk mali destek öngören AB ile imzalanan anlaşma, geçtiğimiz aylarda yürürlüğe girdi. Aile Bakanlığı, UNICEF ile birlikte 260 bin aileye nakit yardımında bulundu. Dünya Gıda Programı ise Türk Kızılayı ile birlikte zor durumdaki 1 milyon Suriyeli'ye 100 Liralık nakit yardım yapacak. Geçen yılın başından itibaren, Suriyelilerin sigortalı olarak çalışmasının önündeki mevzuat engelleri kaldırıldı.

Türkiye’de resmi rakamlarla 2 milyon 954 bin Suriyeli yaşıyor. Suriyelilerin sadece 260 bini kamplarda yaşarken diğerleri Türkiye'nin çeşitli şehirlerinde yaşamlarını sürdürüyor. Yasa gereği mülteci olamayan Suriyeliler, 'geçici koruma' altında hayata tutunmaya çalışıyor.

Hükümetin harcaması net değil

BM'nin Türk hükümeti ile hazırladığı Suriyeli mülteciler için hazırlanan plana göre, Türkiye 12 milyar doların üzerinde harcama yaptı. İçişleri Bakanı Süleyman Soylu, geçtiğimiz günlerde, kamu kurumları ve sivil toplum kuruluşları dâhil olmak üzere yapılan harcamanın 25 milyar doları bulduğunu duyurdu.

Bununla birlikte Maliye Bakanı Naci Ağbal, bu rakamı 35 milyar dolar olarak açıkladı. Türkiye'nin kamu kurumlarının bütçeleri vasıtasıyla, devasa boyutta harcamalar yaptığını belirten AFAD yetkilileri,  harcamaların kalem kalem bilinmesinin mümkün olmadığını vurguladılar. Türk Kızılayı, İHH, Cansuyu gibi sivil toplum örgütlerinin harcamaları ile telaffuz edilen miktarın çok üzerinde bir harcama yapıldı.

Hükümet parayı kendisine verilmiş saymıyor

AB'den gelen ve gelecek olan paranın, doğrudan hükümete değil, STK'lar ve kurumlar eliyle projelere harcanmasının, Türk Hükümeti'nin itiraz noktalarından biri olduğu vurgulanıyor. Bu çerçevede, hükümet,  kurumlara ve STK'lara aktarılan parayı, kendisine verilmiş saymıyor.

BM'nin uluslararası gözlemcileri de, Lübnan ve Ürdün gibi Suriyelilerin yoğun yaşadığı diğer ülkelerde, STK ve yabancı kuruluşların harcama yaptığını, Türkiye’de ise doğrudan ‘devletin elini taşın altına koyduğuna' dikkat çekiyor.

Tartışmanın diğer tarafı AB ise, ‘geri kabul anlaşması' çerçevesinde, vermeyi taahhüt ettiği 3 milyar Euro’dan, çeşitli projelere 1,5 milyar Euro, aktarılmasına onay veren sözleşmeyi imzaladı. Bunun 750 milyon Euro'sunu ödedi. Kalan miktarın projelerin ilerlemesine göre yıl içinde ödeneceği belirtiliyor.

AFAD 12,7 milyar harcadı

Devlet,  AFAD (Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı) aracılığıyla 2011-2016 arasında 12,7 milyar lira harcadı. AFAD'ın kamp kurmak dışında ikinci sorumluluğunun bakanlıklara aktarılan paranın koordinasyonu olduğuna dikkat çeken AFAD kaynakları şunları söyledi: "Her kurumun kendi bütçesi var. Suriyelilere harcanan para AFAD bütçesiyle ölçülemez. AFAD sadece, bakanlıkların illerdeki kapasitelerini geliştirmesi, illerde yaşayan mültecilere kışlık yardım yapılması gibi harcamaların yanısıra, tüm sağlık harcamalarının transferini yapıyor. Her kurum, Suriyeliler için kendi bütçesinden pay ayırıyor.”

© Deutsche Welle Türkçe

Aslı Işık / Ankara