Muhalefet: İttifaklar bitirilmek isteniyor

Cumhur İttifakı'nın uzun süredir üzerinde çalıştığı 15 maddelik Seçim Kanunu teklifi, AKP ve MHP'li milletvekillerinin imzasıyla TBMM'ye sunuldu. Seçim barajını yüzde 10'dan yüzde 7'ye düşürmeyi öngören teklifin en çok konuşulan bölümü ise ikinci maddede yer alan ittifaklara ilişkin düzenleme oldu. Düzenleme, ittifakı oluşturan partilerin her birinin çıkartacağı milletvekili sayısı, her seçim bölgesinde ittifak içinde elde ettiği oy sayısı esas alınarak D'Hondt uygulamasıyla belirlenmesini öngörüyor.

D'Hondt uygulamasında partilerin bir seçim bölgesinde aldığı oy miktarı, o bölgenin milletvekili sayısına ulaşana kadar 1'den başlayarak bölünüyor. Bunun sonucunda elde edilen sayılar en çoktan en aza sıralanıyor ve milletvekili sayısı dağıtılıyor. Bu hesaplama sonucunda bölgedeki milletvekili sayısına ulaşılana kadar sürüyor.

Mevcut kanuna göre ise oylar önce ittifak partilerine dağıtılıyor, partiler milletvekili paylaşımı usulüne göre kendi arasında dağıtımını yapıyor. Bu durumda iki milletvekilinin seçildiği bir seçim bölgesinde üçüncü olan parti, ittifakta olduğu için "artık oy"larla ikinci partinin önüne geçip milletvekili çıkartabiliyordu.

AKP'li Yazıcı: Partilerin görünür olmasını sağladık

AKP Genel Başkan Yardımcısı Hayati Yazıcı ile MHP Genel Başkan Yardımcısı Feti Yıldız, teklife ilişkin TBMM'de basın toplantısı düzenlerken gazetecilerin de sorularını yanıtladı.

Yazıcı, ittifaklara yönelik düzenleme ile ilgili "İttifakın mevcut durumda barajı geçmesi halinde oylar ittifak içinde toplanıyor. Kaç milletvekili çıkaracağı da genel D'Hondt sıralamasına giriyor, ittifak ayrı bir kategori haline geliyor. İttifakı oluşturan partilerin, o milletvekilleri gene oy oranlarına göre, ortak oyun da dağılımı hesabı yapılmak suretiyle kendi içinde hesaplanıyor" açıklamasını yaptı. 

Her partinin D'Hondt uygulamasında görünür olmasını sağladıklarını ifade eden Yazıcı, "İttifakı oluşturan partilerin oy oranları, ittifak çerçevesinde oyu belirlenecek, o oyla birlikte D'Hondt sıralamasına girecek. İttifak içinde aldıkları oy ittifak içinde belirlenecek, sonra ittifakı oluşturan her partinin aldığı oyun miktarı oranları D'Hondt sıralamasında işlem görecek. 'Artık oy' yansıması, oy verme hakkının sapmasına yol açıyor, bunu ortadan kaldırıyoruz" dedi. 

MHP Genel Başkan Yardımcısı Feti Yıldız da partilerin ittifakın "artık oylarından" faydalanarak milletvekili çıkartamayacağını belirterek "Türkiye genel barajını ittifakla geçecek ancak milletvekili çıkarması partinin kendi oyuna bağlı. "Artık oylardan" faydalanılamayacak. Çünkü bu, çok büyük haksızlıklara sebep olmuştur" görüşünü dile getirdi. 

CHP'li Özel: Anketleri doğrulayan düzenleme

Muhalefet partileri ise bu düzenlemeye tepkili. DW Türkçe'nin sorularını yanıtlayan CHP TBMM Grup Başkanvekili Özgür Özel, bir önceki seçimde uygulanan İttifak Kanunu'nun iktidar tarafından çıkarıldığını hatırlattı.

"Bekleyenler açısından dağ fare doğurdu" diyen Özel, belirlenen seçim barajı oranını eleştirdi. Özel, "Yüzde 10 seçim barajı, Kenan Evren'in Türkiye'ye hediyesi. Yüzde 7'ye indirdiler. Yani Adalet ve Kalkınma Partisi (AKP) ilk kurulduğunda ilk geldiklerinde yapacakları iş seçim barajını kaldırmaktı. Öyle söylüyorlardı. 20 yıl, yüzde 10 barajdan beslendiler. Şimdi barajı indireceğiz dediler. İndire indire yüzde 7'ye indirebildiler" diye konuştu.

Düzenlemenin MHP için yapıldığını savunan Özel, MHP'nin kıl payı da olsa üzerinden geçebileceği bir seçim barajının belirlendiğini ifade etti. Özel, yüzde 7'nin küçük partiler için halen seçmenlerini caydıracak bir barajı olduğunu dile getirdi.

İttifaklara ilişkin düzenleme için de "Bu hesapla birkaç milletvekili fazla çıkarma hesabı yapıyorlar" değerlendirmesinde bulunan Özel, tepkisini "Yani şunu söylüyorlar. CHP'nin ittifakı git gide güçleniyor ve avantaj CHP'ye geçiyor. Biz geçmişte kendimize avantaj olsun diye çıkardığımız maddeleri değiştirelim. Bu da AK Parti'nin, MHP'nin toplamda Cumhur ittifakının zayıflayıp Millet İttifakı'nın güçlendiği anketleri kamuoyu önünde doğrulayan ve aslında tarih önünde de bir kanun teklifine dönüştüren bir çaresizliğin itirafı noktasında" şeklinde sürdürdü.

İYİ Partili Tatlıoğlu: İttifakları bertaraf etme amacındalar

İYİ Parti TBMM Grup Başkanı İsmail Tatlıoğlu da AKP ve MHP'nin ittifakları bertaraf etme amacı taşıdığını iddia etti. AKP ve MHP'nin 2018'de kendi getirdiği ittifak sistemini tasfiye etme amacı taşıdığını söyleyen Tatlıoğlu, "Kendi düştükleri yere kadar barajı çekip ittifakları bertaraf etme amacındalar" ifadelerini kullandı.

Türkiye'de 1946'dan beri çok sayıda seçim kanunu değişikliği olduğunu ve değişikliğe giden her partinin iktidarı kaybettiğini ifade eden Tatlıoğlu, "Bu dönemin de böyle olacağı kesin. Yani neredeyse tabir-i caizse mümkün olsa 'AK Parti ve Tayyip Erdoğan'a verilmeyen oylar geçersizdir'e kadar gidecekleri bir yapı var. Doğrusu kapalı kapılar ve karanlık odalar, ihale süreçlerine benzer bir süreç içerisinde hazırlanmış bir yapı" dedi.

Türkiye'yi düzgün bir seçim sürecine götüreceklerini savunan Tatlıoğlu, kendilerinin yüzde 3 seçim barajı önerdiklerine dikkat çekti. Tatlıoğlu, "Yüzde 7 kendilerine yönelik bir baraj ve kendilerine yönelik bir seçim sistemi hazırlamışlar. İYİ Parti olarak ve bununla ilgili kendi önerilerimiz var. Ama bu seçim sisteminin siyasi partiler kanununun toplam olarak Türkiye'ye yakışır demokratik çizgide olmasını inşallah kendi iktidarımızda sağlayacağız" şeklinde konuştu.

HDP'li Beştaş: Yüzde 7 siyasi rüşvet

HDP TBMM Grup Başkanvekili Meral Danış Beştaş da düzenlemeyle milletvekili seçimlerinde ittifakların bitirilmek istendiğini söyledi. Her partinin aldığı oy oranında milletvekili çıkarabileceğini belirten Beştaş, bunun tek faydasının seçim barajının geçmiş kabul edilebileceği olduğunu kaydetti.

"Geçmişte artık oylarla küçük partiler de milletvekili çıkarabiliyordu. Bu teklifte büyük partilere yarayan bir düzenleme yapılıyor" diyen Beştaş, teklifin demokratik bir düzenleme olmayacağını savundu.

Küçük partilerin de oy oranı ne olursa olsun parlamentoda temsil hakları olması gerektiğini vurgulayan Beştaş, "Biz Halkların Demokratik Partisi (HDF) olarak bunu her zaman savunduk. Oyları oranında olabilir. Fakat burada büyük partilere yarayan, küçük partilerin temsil hakkını ortadan kaldıran bir düzenleme olarak yorumluyoruz. Bu da diğer ittifakları çözmek, bitirmek için sunuluyor" ifadesini kullandı.

Beştaş, yüzde 7 seçim barajına ilişkin de "Herkesin bildiği üzere seçim barajı yüzde 10 olarak aslında Kürtlerin parlamentoya girmesini önlemek içindi. Şimdi HDP Türkiye'nin partisi olarak Kürtleri de büyük oranda temsil eden bir parti olarak barajı aştığı için artık barajı küçük ortak için düşürdüler. Bir siyasi rüşvet aslında, bir hediye olarak verildi" diye konuştu.

SP'li Kaya: Cumhur İttifakı biterse sürpriz olmaz

Saadet Partisi (SP) Genel Başkan Yardımcısı Bülent Kaya da en kritik maddenin ikinci madde olduğuna dikkat çekti.

"Seçim barajını yüzde 7'ye düşürüp ittifakların oylarının birlikte sayılmamasını kararlaştırıyorlar" diyen Kaya, bu durumda milletvekili seçimlerinde AKP ve MHP ittifakının sona erecek olmasının sürpriz olmayacağı öngörüsünde bulundu. Kaya, "Çünkü, MHP ittifakın içerisinde kalmaya devam ederse, baraj problemi olduğu algısı oluşmuş olur" dedi.

Teklifi detaylı bir şekilde inceleyeceklerini de ifade eden Kaya, sözlerini "Milletvekili seçimleri için ittifakları sonlandırmak istiyorlar. Onların kendine göre hesabı var. Ancak bizim de sürprizlerimiz olacaktır" şeklinde sürdürdü. Cumhur İttifakı'nın, kendi oylarının muhalefet partilerinin oylarının gerisinde kaldığını kabul etmiş olduğunu da belirten Kaya, "Artık oylardan faydalanmamaya yönelik düzenleme bunun kabulü manasına geliyor" diye konuştu.

Transferle seçime girilmesinin önüne geçilecek

Düzenlemeyle ayrıca seçime girme yeterliliklerinden birisi olan TBMM'de grup kurma şartı kaldırılacak ve örgütlenmesini tamamlamamış olan partilerin vekil transferiyle seçime girmesinin önüne geçilecek. İl seçim kurulu bir başkan, iki asıl ve iki de yedek üyeden oluşacak.

İl ve ilçe seçim kurulu başkan ve üyeleri, birinci sınıfa ayrılmış hakimler arasından kurayla belirlenecek. Seçimlere kısa bir süre kala seçmen kütüklerinin yer değiştirilmesi mümkün olmayacak. Seçmenin son bir yıl içerisinde sürekli olarak bulunduğu adres dikkate alınacak. Bu madde ile muhtarlık seçimlerinde seçmen kütüklerinin değiştirilmesinin önüne geçilmesi hedeflendi.

Eray Görgülü

© Deutsche Welle Türkçe