Hint Okyanusu’na tsunami erken uyarı sistemi

2005 Ağustosu: Hamburg limanında bir vinç, sapsarı boyanmış dev bir şamandırayı suya indiriyor. Bir tarafında Alman, diğer tarafında Endonezya bayrağının resmi var.

“Bu, ucunda GPS alıcısı olan ve Endonezya’ya doğru yola çıkacak ilk tsunami şamandırası.“

Bu sözler, GITEWS projesinin yöneticisi olan, Potsdam Jeolojik Araştırmalar Merkezi’nden Jörn Lauterjung’a aitti. Bahsi geçen sapsarı şamandıra bugün Hint Okyanusu’nda yüzüyor. Bir ucu da, okyanusunda dibinde bulunan bir basınç sensörüne bağlı.

Lauterjung, „Bu sensör, bir tsunami dalgasını saptayabiliyor. Şamandıranın kendisinde de GPS bulunuyor ve deniz seviyesindeki oynamaları kaydedebiliyor“ diyor.

Radyo, TV ve SMS’den yararlanılıyor

GITEWS kapsamında 10 şamandıra öngörülüyor. Ayrıca, su seviyesini ölçen 20 istasyon ve 100 sismometre de projenin birer parçası. Böylece Hint Okyanusu’nun herhangi bir noktasında yer sarsıntısı yaşandığı zaman, tüm veriler bir erken uyarı merkezinde toplanıyor. Merkezdeki bir bilgisayar da, sarsıntının bir tsunamiye yolaçıp açmadığını, açtıysa tsunaminin hangi hızla, hangi yöne gittiğini ve dalga yüksekliğini hesaplıyor. Bu veriler ışığında da, halka alarm verilip verilmeyeceği kararlaştırılıyor. Radyo, televizyon ve SMS aracığılıyla da, uyarının en ücra köşedeki balıkçı köyüne kadar eriştirilmesi öngörülüyor.

Lauterjung, “Şu anda planlanan takvime uyuyoruz. Sismometrelerin neredeyse hepsi hazır, su seviyesini ölçen istasyonların ise yarısı tamam. Önümüzdeki yıl çalışmalarımızın ağırlık noktası şamandıralar olacak. 2008 sonuna kadar, 10 şamandıra sisteminin öngörülen noktalara yerleştirilmesi planlanıyor“ diyor.

İlk sınav atlatıldı

Endonezya Devlet Başkanı, erken uyarı sistemini 12 Kasım 2008’de resmen başlatmak istiyor. Jörn Lauterjung, takvimin epey dar olduğunu, ancak GITEWS ile şimdiden ilk başarıya imza attıklarını söylüyor: „Sistemin daha tamamlanmamasına rağmen, 12 Eylül’de Sumatra açıklarındaki deprem, olduktan 3,5 dakika sonra tespit edilebildi ve Endonezyalı yetkililer 5 dakika içinde erken uyarıda bulunabildiler. Ki ardından dalganın kıyıya ulaşması 15 ila 20 dakika sürdü, yani sistem ilk sınavını atlatmayı başardı.“

Lauterjung, projenin Endonezya’da da büyük memnuniyetle izlendiğini söylüyor: „Proje büyük ilgi ve siyasi destek görüyor, bu nedenle herşey yolunda yürüyor. Endonezyalı yetkililer ile işbirliğinden çok memnunuz. Başarıya ulaşılması için gerçekten gayret sarfediyorlar.“

Personel eğitimi

Sistemin işlemeye başlamasından sonra da, Alman uzmanlar en az 2010 Martına kadar ülkede kalarak, Endonezyalı personeli eğitecek.

Potsdam Jeolojik Araştırmalar Merkezi’nden Lauterjung’a göre 45 milyon Euroluk bütçe yeteceğe benziyor. Ancak yine de jeofizikçiyi tedirgin eden iki nokta var: „2010’dan sonraki dönemin organizasyonu ve finansmanı konusunda hala bazı soru işaretleri var, bu bir. İkincisi de halka erken uyarı sistemine nasıl doğru reaksiyon göstereceğinin öğretilmesi. Eminim ki, bu daha birkaç yıl sürecek. Umarım, öğretilenler unutulmaz ve projede dört dörtlük bir başarı sağlanır.“