Güney Amerika’da cuntanın gölgesi

Arjantin Devlet Başkanı Nestor Kirchner, bu esrarengiz olayı açıklığa kavuşturmak için söz verdi. Zira 77 yaşındaki Jorge Julio Lopez’den 15 gündür haber alınamıyor. Lopez’in ortadan kaybolması, Arjantin halkını ise tedirgin ediyor ve bu yüzden de binlerce Arjantinli taşıdıkları endişeyi dile getirmek için sokaklara döküldü. Buenos Aires Valisi Felipe Sola ise ülkede demokrasinin hakim olmasından bu yana Lopez’in ilk kayıp olduğuna dikkat çekiyor. İnsan hakları örgütleri ve hükümet yetkililerinin endişesi ise daha ciddi. Onlar, Lopez’in ortadan kaldırılmış olmasından korkuyor.

Eski bir işkence mağduru olan Jorge Julio Lopez ortadan kaybolmasaydı, tanık olarak vereceği ifade, 1976-1983 arasındaki askeri cunta döneminin eski polis şefi Miguel Etchecolat'ın insan haklarını ihlal etmek suçundan hüküm giymesine neden olabilirdi. Ancak Lopez, mahkemenin karar alacağı 19 Eylül’den bir gün önce ortadan kayboldu.

Arjantin’de 30 bin kişi öldürüldü

Cunta döneminden karanlık ellerin bugünlere dek hala uzandığı Arjantin’de yaklaşık 30 bin kişi öldürüldü ve çoğunun cesedi bile bulanamadı. Ancak sadece Arjantin değil, komşuları Şili ve Uruguay’da da cunta döneminin izlerini görmek mümkün. Şili ve Uruguay’da da askeri rejim döneminde suç işleyenler, on yıllardardan beri “af“ koruması altında.

Arjantin’de askeri cunta döneminin ilk mahkumiyeti 1985 yılında verildi. Ancak 1989 – 1990 yılları arasında eski Devlet Başkanı Carlos Menem, eski askeri suçluları affetti, ancak o dönemde çocuk kaçırmak suçundan mahkum olan eski subaylar af kapsamının dışında bırakıldı. Diğer yandan 66 kişinin öldürülmesi, yüzlerci kişinin kaçırılması ve işkence görmesi suçlarından 1985’te mahkum olan, 1976 - 1981 döneminin Devlet Başkanı olan Jorge Videla ise aftan yararlananlar arasındaydı. Ancak buna rağmen 81 yaşındaki Videla, rejim kurbanlarının çocuklarını kaçırmak suçundan hapis cezasını çekmeye devam ediyor.

Uruguay’da dokunulmazlık yasası

Komşu Uruguay’da da diktatörlük döneminin suçluları hala yargılanamadı ve mahkeme karşısında çok sayıda suçlunun hesap vermesi gerekiyor. Ancak bunun gerçekleşmesi oldukça zor görünüyor. Ülkede 1989 yılında halk oylamasıyla kabul edilen ve “dokunulmazlık yasası“ olarak adlandırılan yasal düzenleme hala yürürlükte. Bu yasa, sorumluların cezai koğuşturmadan muaf tutulmasına olanak sağlıyor.

Ancak mahkeme karşısına çıkartılabilen eski polis olan ilk sanıklar ise geçen Eylül ayının başında, muhaliflere işkence yapmak, öldürmek ve “kaybetmek“ suçlarından mahkum oldular. Zira Uruguay Devlet Başkanı Tabare Vazquez, geçen yıl görevine başlarken askeri cunta dönemi kurbanlarının hesabının sorulacağı sözünü vermişti.

Pinochet hala yargılanamadı

Şili’de de 1973 – 1989 yılları arasında diktatörlük rejimi hakimdi ve bu ülkede de dönemin suçluları af yasasının korumasında. Buna rağmen yargılanabilen baş sanıklardan eski gizli servis şefi, yıllardan beri parmaklıklar arkasında. Zira sadece bu sanık hakkında işlediği suçlar kanıtlanabildi. Ama diğer sorumlular özgür olmaya devam ederken, askeri cunta döneminde kaybedilen yaklaşık 3000 kişiden 1000’inin akıbeti ise hala meçhul.

Şili’de yargılanması en çok istenen, ancak tüm çabalara karşın hakim karşısına çıkarılamayan isim, cuntanın mimarı eski diktatör Augusto Pinochet. Pinochet, hakkında açılmış çok sayıda dava olmasına rağmen sağlık sorunlarını gerekçe göstererek mahkeme karşısında hesap vermiyor.

Çabalar sürüyor

Bu üç Güney Amerika ülkesinin devlet başkanlarıysa bugün solcu ve cunta döneminden kalan sorumluların hesap vermesi için çabalarını sürdürüyorlar. Ancak bu üç ülkenin üzerinden uzaklaşmayan askeri cunta gölgesi, bunun daha uzun zaman alacağı ya da belki de hiç olamayacağının bir işareti.