Fransa'da Türkçe öğretiliyor mu?

Yükseköğretim Kurulu (YÖK) Türkiye üniversitelerinde Fransız Dili ve Edebiyatı bölümlerinin yarısını kapatma kararına gerekçe olarak "Fransa'da hiçbir üniversitede lisans düzeyinde eğitim veren Türk Dili ve Edebiyatı ve Türkoloji bölümünün bulunmamasını" gösterdi. Ancak konunun Fransa'daki uzmanları YÖK'ün gerekçesinin doğruyu yansıtmadığını söylüyor.

Fransa'da Türk Dili ve Edebiyatı veya Türkoloji eğitimi veren iki üniversite bulunuyor. Bunlardan ilki Paris-Sorbonne Üniversitesi'ne bağlı olan Doğu Dilleri ve Uygarlıkları Ulusal  Enstitüsü (INALCO). Diğeri ise Strasbourg Üniversitesi bünyesindeki Türk Etüdleri bölümü. Her iki bölümde lisans, yüksek lisans ve doktora seviyesinde eğitim ve devlet diploması veriliyor. Osmanlıca dersleri de mevcut. Fransa'da ayrıca, bölüm seviyesinde olmasa da birçok üniversitede Türkçe, Türk edebiyatı, tarihi, siyaseti ve coğrafyası dersleri verilmekte.

1795'ten bu yana Türkçe öğretiyor

INALCO, Fransa'nın yabancı dil ve uygarlıklar üzerine eğitim veren en eski yüksek okulu. Sorbonne Üniversitesi'nin kurucu üyelerinden olan okul 1669 yılından bu yana eğitim veriyor. INALCO'da önce Osmanlıca, sonradan da Türkçe dilinin öğretimi 1795 yılından bu yana kesintisiz biçimde sürdürülmekte. Türkçe INALCO'da öğretilen "en eski doğu dili" olma özelliğine de sahip. DW Türkçe'ye konuşan Türkçe bölümü başkanı Timour Muhidine, INALCO bünyesinde her yıl ortalama 250 ile 300 öğrencinin lisans, yüksek lisans ve doktora eğitimi aldığını söylüyor. Eğitimin sadece Türk diliyle sınırlı olmadığını belirtip, edebiyat, tarih ve uluslararası ilişkiler gibi geniş bir yelpazeyi kapsadığını belirtiyor.

Türk üniversiteleriyle işbirliği

Türkçe'nin INALCO bünyesinde Çince, Japonca, Arapça, Rusya ve Korece'yle birlikte "en popüler dil" olduğuna vurguda bulunan Muhidine, Türkiye'de çok sayıda üniversite ile işbirliği içinde olduklarını belirtiyor: "15 yıldan bu yana Boğaziçi, İstanbul, Marmara, Yıldız, Galatasaray, Anadolu, Ankara ve Tekirdağ üniversiteleriyle işbirliğimiz var". Muhidine, ERASMUS programıyla Türkiye'den INALCO'ya yılda en az 10-15 öğrenci gönderildiğini de belirtip, "Hocalar ve öğrenciler sık sık Paris'e geliyor, ilişkilerimiz sürekli ve sağlam, YÖK de bunu biliyor tabii" diyor. 

Strasbourg Türkoloji

Strasbourg Üniversitesi bünyesindeki Türkçe eğitimi ise 19'uncu yüzyılın sonlarından bu yana devam ediyor. Strasbourg Üniversitesi öğretim üyesi tarihçi ve siyaset bilimci Prof. Dr. Samim Akgönül, şu anki Türkçe Etüdler bölümünün Fransa'nın eski Türkçe uzmanlarından René Girard tarafından 1962 yılında kurulduğu, üniversite diploması derecesinin ise Avrupa'nın önde gelen Alevi-Bektaşilik uzmanı Prof. Irene Melikoff tarafından başlatıldığı bilgisini veriyor. Üniversitedeki Türkçe programı Fransız Türkolog Paul Dumont döneminde (1989-2013) LMD (lisans-master-doktora) haline geldi. Ünlü yazar ve anayasa hukuku profesörü Server Tanilli de bir dönem Strasbourg Türkoloji'de öğretim üyeliği görevinde bulunmuştu.

YÖK Strasbourg'a okutman atadı

Akgönül, DW Türkçe'ye yaptığı açıklamada, Strasbourg Üniveristesi Türk Etüdleri Bölümü'nün uzun yıllar YÖK ile işbirliği yaptığını da söylüyor: "YÖK ve Türkiye Dışişleri Bakanlığı 20 yılı akşın bir süre Türk Etüdleri Bölümü'ne okutman atadı ve bu okutmanların maaşları Türkiye Devleti tarafından ödendi". Her yıl yaklaşık 200 öğrenciye Türkçe eğitimi veren bölüm, 2016'dan bu yana okutmanları kendi kaynaklarıyla istihdam ediyor. Bölümün lisans programı Samim Akgönül tarafından yönetiliyor.

Akgönül YÖK'ün Türkiye üniversitelerinde Fransızca öğrenimini kısıtlamayı öngören kararına temel oluşturan "Fransa'da Türkçe eğitimi verilmiyor" gerekçesini ise anlamsız bulduğunu söylüyor: "Mütekabiliyet devletler arasında olur ve o da insan hakları konusunda işletilmez. Eğitim hakkı da bir insan hakkıdır. Fransa'daki 300 bireyin din konusunda yaptığı bir gazete açıklaması Türkiye'de bir bilim dalının eğitimini kısıtlayacak ya da sekteye uğratacak ise kaybeden elbette Türkiye olur. Yarın kimyagerler İslam aleyhine bir açıklama yaparlarsa Türkiye'de kimya eğitimi kısıtlanacak mıdır? Kendi ayağına kurşun sıkmanın en güzel örneği".

YÖK'ün Türkoloji bursu

Bu arada YÖK, yurt dışındaki Türkoloji bölümlerine olan "ilgiyi" artırmak ve "nitelikli yabancı öğrencileri yurt dışındaki Türkolojilere çekebilmek" amacıyla "YÖK-Türkoloji" adlı yeni bir burs programı başlattığını duyurdu. "Türkoloji Sizi Çağırıyor" sloganıyla başlatılan program kapsamında, Türkoloji lisans programlarında her sınıftan en başarılı beş öğrencinin, öğrenimi süresince yılda 12 ay destekleneceği bildirildi. YÖK, bu bölümlerden mezun olan yabancı uyruklu öğrencilere "Türkiye'de doktoralarını yaptırarak kendi ülkelerinde mezun oldukları üniversitelerin Türkoloji bölümlerinde hoca olma fırsatı yaratmak istediğini" söylüyor.

Kayhan Karaca / Strasbourg

© Deutsche Welle Türkçe