"Yok" denilen çıplak arama kaldırıldı

Türkiye'de muhalefet, sivil toplum örgütleri ve hak savunucularının sık sık gündeme getirdiği, AKP'li yetkililerin ise "Yok" dediği cezaevlerindeki çıplak arama uygulamasına ilişkin yönetmelik değişti. Cumhurbaşkanı Erdoğan imzasıyla Resmi Gazete’de yayınlanan değişiklikle, yönetmelikte yer alan "çıplak arama" ibaresi çıkarıldı, yerine "detaylı arama" ibaresi getirildi.

"Utanma duygusu ihlal edilmemeli"

Değişikliğe göre, cezaevine sokulması yasak madde bulunduğuna dair makul ve ciddi emare olması halinde, bunun başka suretle tespitinin olanaksız olması durumunda detaylı arama yapılacak. Arama sırasında hükümlüye tek kullanımlık önlük verilecek, insan onuruna ve haysiyetine saygı ile utanma duygusunun ihlal edilmemesi için tedbir alınacak. Ayrıca detaylı arama sonrası arayan ve aranan kişilerin imzalarının yer alacağı tutanak tutulacak.

"İstifa etmeliler"

HDP Kocaeli Milletvekili Ömer Faruk Gergerlioğlu, Aralık ayında Uşak Emniyet Müdürlüğü’nde gözaltında bulunan kadınlara çıplak arama yapıldığını açıklamış, AKP yöneticileri ve İçişleri Bakanı Süleyman Soylu açıklamaya sert tepki göstermişti. Konuyu sık sık Türkiye gündemine taşıyan HDP Kocaeli Milletvekili Ömer Faruk Gergerlioğlu’na göre, iktidar yapılan değişiklikle "Yok" dediği çıplak aramayı kabul etti.

Gergerlioğlu, "Bu açıkçası iktidar parti yetkililerinin halktan özür dilemesi gerektiren bir husustur. Özlem Zengin başta olmak üzere, Ak Parti Grup Başkanvekilleri, Ak Parti Sözcüsü Ömer Çelik, İçişleri Bakanı Süleyman Soylu halktan özür dilemeli ve istifa etmelidir. Çünkü demokratik bir hukuk devletinde iktidar yetkililerin halkın bildiği muhaliflerin, insan hakları savunucularının bildiği birşeyi örtbas etmek gibi bir lüksü olamaz. Örtbas ettikleri ortaya çıkmışsa o makamda durmamalıdırlar” dedi.

Muğlâk noktalar aydınlatılmalı

Yargı Reformu Strateji Belgesi kapsamında yasalaşan yargı paketleri ve İnsan Hakları Eylem Planı çerçevesinde yapılan değişiklik hukukçular arasında da tartışmalara yol açtı. Hukuk camiası genel olarak düzenlemeyi doğru bulsa da yeterli olmadığını düşünüyor. Hukukçuların en önemli itiraz noktası ise değişiklikte yer alan muğlâk noktalar. Diyarbakır Barosu Yönetim Kurulu Üyesi ve İnsan Hakları Merkezi Koordinatörü Avukat Diyar Çetedir yönetmelikte yer alan "makul ve ciddi emare" ibaresinin suistimale açık olduğu görüşünde.

Çetedir, çıplak yerine detaylı arama uygulaması yapılmasının insan haysiyeti ve onuruyla bağdaşmayan uygulamaların ortadan kaldırıldığı anlamına gelmediğini belirtierek, "Detaylı aramada makul şüphenin olması durumunda kişinin yine çıplak şekilde aranıyor olmasını aslında kılıfa uydurma olarak nitelendiriyoruz. Çünkü oradaki makul şüphenin ne olacağı konusunda yasal bir düzenleme söz konusu değil. Açık ve net bir düzenleme söz konusu değil. Soyut kavramlar üzerine bir düzenleme var. Burada cezaevine giren herhangi bir mahpusun makul şüphe denilerek çıplak şekilde aranabileceği görülecektir" diye konuştu.

Yönetmeliğin ayrıntıları

Yapılan değişikliğe göre, detaylı arama sırasında bedene dokunulmaması için özen gösterilecek ve aramayı yapacak görevli eldiven kullanacak. Arama yapılacak kişinin beden çukurlarında cezaevine alınması yasak olan bir eşya bulunduğuna dair makul ve ciddi emareler bulnursa, öncelikle tutuklu veya hükümlüden eşyayı çıkarması istenecek, aksi halde zor kullanılarak eşyanın alınacağı bildirilecek. Beden çukurlarındaki arama cezaevi doktoru tarafından yapılacak. Detaylı arama en kısa sürede tamamlanacak ve yapılan işlem hem arayan, hem aranan tarafından imzalanan bir tutanağa bağlanacak.  

"Çırılçıplak bırakmadan yapabilirsin"

Yeni düzenlemenin hak ihlalleriyle anılan cezaevlerindeki uygulamasının nasıl olacağı önümüzdeki süreçte belli olacak. Ancak siyasetçiler de hukukçular da ceza infaz kurumlarındaki arama konusunda farklı yöntemler kullanılması gerektiği görüşünde. HDP’li Gergerlioğlu, "İktadar yapılan düzenlemelerle İnsan Hakları Eylem Planı diye Avrupa Birliği’nin gözünü boyamaya çalışıyor. Sen Türkiye Cumhuriyeti'nin şu anda insan hakları alanında en kötü yerindesin. Bu makyaj çabalarıyla bir yere gidemezsin. İnsan haklarına döneceksen esaslı bir değişiklik yap. Eğer samimiysen teknik cihazlarla bunu yaparsın. İnsanların vücuduna, vücut boşluğuna, çukuruna, orasını burasını ellemeden bu işleri yapabilirsin, çırılçıplak bırakmadan yapabilirsin" diye tepkisni dile getirdi.

Teknik cihazlar kullanılabilir

Diyarbakır Barosu Yönetim Kurulu Üyesi Avukat Diyar Çetedir de arama yöntemlerinin değiştirilmesi konusunda Gergerlioğlu ile aynı fikirde. Çetedir’e göre, bu konuda teknik cihazlar var ve Türkiye’deki ceza infaz kurumlarında da bunlar kullanılabilir. Yönetmeliğin idari kararlarla yönetilen ve dış dünyaya kapalı olan cezaevlerinde nasıl uygulanacağını bilemediklerini ifade eden Çetedir, tutukluların bedenine dokunmadan, teknolojik malzemelerle bu aramaların yapılabileceğini belirtiyor.

Felat Bozarslan

© Deutsche Welle Türkçe