Almanya'da erken seçim olursa takvim nasıl işleyecek?
7 Kasım 2024
Amerika Birleşik Devletleri'nde (ABD) başkanlık seçimlerini Donald Trump'ın kazandığı günün akşamı, Almanya'da uzun süredir kriz halinde olan Sosyal Demokrat Parti (SPD), Yeşiller ve liberal çizgideki Hür Demokrat Parti (FDP) koalisyonu dağıldı.
SPD'li Başbakan Olaf Scholz dün akşam "güvenini zedelediği" gerekçesiye FDP'li Maliye Bakanı Christian Lindner'i görevden aldı. Kabine kalan diğer üç FDP'li bakandan ikisi de bugün Lindner'in görevden alınması üzerine Başbakan Scholz'a istifasını sundu. FDP'li Ulaştırma Bakanı Volker Wissing de görevinde kalmaya devam edeceğini ama partisinden istifa ettiğini açıkladı.
Böylece partileri temsil eden kırmızı (SPD), sarı (FDP) ve yeşil (Yeşiller) renklerden dolayı "trafik lambası" olarak da adlandırılan üç yılık koalisyon tarihe karıştı. Scholz'un Ocak ortasında Federal Meclis'te güven oylaması talep etmesi, normal takvime göre gelecek yılın Eylül ayında yapılması gereken genel seçimlerin erkene alınması ihtimalini güçlendiriyor.
Koalisyonun dağılmasından sonra geriye kalan SPD ve Yeşiller, öncelikle önümüzdeki haftalarda azınlık hükümeti olarak emeklilik paketi, Avrupa Birliği'nin iltica reformu ve diğer bazı ekonomik önlemlerle ilgili gündem maddelerini sonuçlandırmayı tasarlıyor.
Scholz, diğer yandan da ana muhalefet partisi Hristiyan Demokrat Birlik'in (CDU) lideri Friedrich Merz ile ivedilikle görüşeceğini açıkladı. Ancak CDU içinde de erken seçimlere yönelik adımların yeni yılda değil hemen atılmasını isteyenlerin sayıları giderek artıyor.
Peki olası erken seçime götürecek takvim nasıl işleyecek?
Birinci adım: Federal Meclis'te güven oylaması yapılması
Başbakan Scholz, 2025 yılının ilk parlamento oturumu haftasında güven oylamasına gitmek istediğini açıkladı. Bu durumda ne olacağı Anayasa'nın 68. maddesine göre belirleniyor: Başbakan Federal Meclis'e giderek milletvekillerinden kendisine güvenip güvenmediklerini beyan etmelerini isteyecek. Anayasa, güvenoyu talebi ile oylama arasında 48 saatlik süre öngörüyor, bu da parlamentonun 15 Ocak'ta oylamayı yapabileceği anlamına geliyor.
Almanya siyasi tarihinde pek sık hükümet işbaşındayken pek rastlanmayan güven oylaması en son 2001 yılında yapılmıştı. Dönemin SPD'li Başbakanı Gerhard Schröder, parti içi muhaliflerin Afganistan tezkeresine karşı oy kullanmalarının ardından Yeşiller ile sürdürülen koalisyonda istikrarı sağlamak amacıyla güven oylaması talep etmişti. Schröder 2005 yılında ise yine güven oylamasına giderek, erken seçimlerin yolunu açmıştı.
İkinci adım: Cumhurbaşkanı parlamentoyu fesheder
Eğer güven oylamasında Başbakan yeterince destek alamazsa Cumhurbaşkanı'na parlamentonun feshedilmesini önermesi gerekir. SPD'li olan Cumhurbaşkanı Frank-Walter Steinmeier'in bu öneriye uyacağı varsayılıyor.
Bu durumda Anayasa'nın 39. maddesi devreye girecek. Bu maddede "Federal Meclis'in feshedilmesi halinde altmış gün içinde yeni bir seçim yapılır" deniliyor.
Üçüncü adım: Erken genel seçimler
Başbakanın takvimi değişmezse seçmenler Mart ayında erken genel seçimler için sandık başına gidebilir.
Cumhurbaşkanı Steinmeier'in güven oylamasının yapıldığı akşam parlamentoyu feshetmesi halinde seçimler en geç 16 Mart Pazar günü yapılacak.
Almanya'da normal takvime göre seçimlerin 28 Eylül 2025 tarihinde yapılacak olması partileri aday belirleme konusunda sıkıntıya düşürebilir.
Hazırlıksız yakalanan partilerin hızlıca adaylarını belirlemeleri ve eyaletlerde listelerini hazırlamaları gerekecek.
Dördüncü adım: Hükümetin kurulması
Anketler, seçim yapılması durumunda bir sonraki parlamentoda sandalye dağılımının önemli ölçüde değişeceğine işaret ediyor. Hükümetten çekilen FDP'nin seçim barajını aşarak yeniden parlamentoya girme şansı anketlere göre düşük.
Birçok kamuoyu araştırmacısına göre Hristiyan Birlik partileri (CDU/CSU) ve SPD'den oluşan bir koalisyon ihtimal dahilinde.
2021 yılındaki genel seçimlerden 73 gün sonra koalisyonun kurulduğu hesaba katılacak olursa ve benzer bir sürecin önümüzdeki seçim sonrasında yaşanması halinde Almanya'da yeni kurulacak hükümet Mayıs ayı ortasından itibaren iş başı yapacak.
Bu tarihte ise Donald Trump dört aydır başkanlık görevini sürdürüyor olacak.