Afganistan'ın geleceği belirsiz

Afganistan’ın kuzeyinde, Özbekistan sınırı yakınında bulunan Mezar-ı Şerif kenti, Afganistan’ın en güvenilir kentleri arasında sayılıyor. Taliban’ın kalesi konumundaki doğu ve batı vilayetleri buraya epey uzak. Kentte kurulan pazarlarda satıcıların sesleri duyuluyor, etrafta inşaatlar göze çarpıyor. Yakında Özbekistan sınırındaki Hayratan ile Mezar-ı Şerif kentlerinin bir demiryolu hattı ile birbirine bağlanması ve bu hatta yük trenlerinin sefer yapması bekleniyor. Haziran ayından bu yana ise kentin güvenliğinden Alman askerleri değil, Afgan güçleri sorumlu.

Ne var ki Afganistan’ın geri kalanında, Mezar-ı Şerif’teki ekonomik canlanmadan eser yok. Her iki Afgan'dan biri işsiz, çiftçilerin yabancı yardımlar olmadan ayakta kalması imkânsız. Afganistan Analistler Ağı’ndan Thomas Ruttig, şöyle konuşuyor: “Avrupalı ve Batılı hükümet yetkililerinden, gayrı resmi olarak ancak çok açık bir şekilde yabancı birliklerin çekilmesi halinde, ülkeye akan paranın da onlarla birlikte gideceğini duyduk.”

Afganistan'a yapılan yardımlar nereye gidiyor?

Amerika Birleşik Devletleri, Afganistan’da asker konuşlandırmaya başladığı on yıl öncesinden bugüne kadar, ülkedeki sivil yapılanma için 12 milyar 600 milyon dolarlık bütçe ayırdı. Irak da dâhil olmak üzere hiçbir ülke için ABD, böylesine yüksek bir bütçe ayırmadı. Almanya ise yaklaşık olarak 2 milyar euroluk kalkınma yardımları ile Afganistan’a yardım yapan ülkeler sıralamasında üçüncü sırada yer alıyor. Ancak pek çok Afgan, ülkenin yeniden inşasına ilişkin belirgin bir stratejinin olmamasından şikâyetçi. Kabil Üniversitesi’nde görev yapan İktisat Profesörü Seyfeddin Seyhun yabancı birliklerin çekilmesinin, ülke ekonomisine darbe vuracağı görüşünde. Seyhun kaygılarını, “Yabancı askerler sayesinde oluşan ekonomik faaliyetler anlamını kaybedecek. Kalkınma yardımları ile finanse edilen işler ve projeler ülke ekonomisinin büyümesini sağlamak için hiç yeterli değil" sözleriyle dile getiriyor.

Amerikan Senatosu tarafından yapılan bir araştırmanın sonuçlarına göre, Batılı ülkeler Afganistan’da kalkınma yardımlarının dağıtımı ve harcanması konusunda büyük hatalar yapıyor. Araştırmaya göre, Amerikan yardımlarının çoğu Taliban’ın etkisi altındaki batı ve doğu vilayetlerine akıyor ve oralarda da kısa vadeli projelerde kullanılıyor. Araştırmada, hızlı para yardımları ile ülkede uzun dönemli ekonomik büyüme gerçekleştirilmesinin olanaksız olduğuna değiniliyor. Afganistan uzmanı Thomas Ruttig, mali yardımların bir bölümünün de yolsuzluklarla çar çur edildiğini belirtiyor. Ruttig, “Bir patron ağı var. Bu isimler Kabil’deki politik çevrelerle yakın ilişkiler içinde. Bu insanlar yardımlardan gelen paraları nasıl elde edebileceklerini gayet iyi biliyorlar" şeklinde konuşuyor.

Afganistan huzura kavuşur mu?

Öte yandan uyuşturucu ticareti de Afganistan için hâlâ büyük bir sorun olmayı sürdürüyor. Afyon ve haşhaş gibi yasadışı uyuşturucuların yüzde 93’ünün Afganistan’dan geldiği sanılıyor. Ekonomi profesörü Seyfeddin Seyhun, uluslararası birliklerin kayıt dışı ekonomiye karşı mücadeleyi kaybettiğini söylüyor. Seyhun, “Yabancı ülkeler, uyuşturucu ticaretini eleştiriyor. Ancak uyuşturucunun yüzde 70’i Helmand vilayetinden geliyor. Bu vilayet önceden İngiltere’nin denetimi altındaydı, şimdi de Amerikalılar tarafından kontrol ediliyor" diyor.

Uzmanlar Afganistan’daki uyuşturucu ticaretini sona erdirmenin 20 ila 30 yıl alabileceğini belirtiyor. Öte yandan ülkede gerçek bir ekonomik büyüme sağlanması için milyarlarca euro tutarında yatırımlar yapılması gerekiyor. Zira büyük miktarda yer altı zenginlikleri bulunan Afganistan'da bu hammaddelerin işlenip, ekonomiye kazandırılması için ülkede güvenliğin sağlanması şart. Ancak ülkede güvenliğin tam olarak ne zaman sağlanacağı ise meçhul.

Julia Hahn / Çeviri: Başak Özay

Editör: Başak Sezen