Afganistan'ın demokrasi sınavı

Afganistan’da 20 Ağustos’ta gerçekleştirilen devlet başkanlığı seçimlerinde usulsüzlük yapıldığına ilişkin tartışmalara dün nihayet son nokta kondu. Şikâyet Komisyonu'nun pazartesi günü açıkladığı raporu değerlendiren Bağımsız Seçim Komisyonu, 7 Kasım’da ikinci tur oylama yapılmasına karar verdi. Ancak ikinci turun ne kadar şeffaf olabileceği konusunda kuşkular mevcut. AB Dönem Başkanı İsveç’in Dışişleri Bakanı Carl Bildt, 7 Kasım’a kadar yeterli sayıda seçim gözlemcisini harekete geçirmenin mümkün olmadığını açıkladı. Öte yandan, Afganistan'da seçim bölgesi başkanlarının yarısından fazlası görevden alındı. Kâbil'deki BM sözcüsü Âlim Sıddıki, herhangi bir hile girişimini engellemek için seçim bölgesi koordinatörlerinin yarısından fazlasının değiştirildiğini açıkladı.

Devlet Başkanı Hamid Karzai, 7 Kasım’da en güçlü rakibi Abdullah Abdullah’la mücadele edecek. Abdullah, seçim kararını ileriye doğru atılmış bir adım olarak nitelendirdi: "Bu, Afganistan'daki demokrasiye yardımcı olacak. Afgan halkının kaderini ve demokratik süreci güçlendirecek."

Halk kararsız

Eski Dışişleri Bakanı Abdullah’ın bu görüşlerine bazı Afganlar da katılıyor. Örneğin Kâbil Üniversitesi öğrencisi olan bu genç gibi: "Tabi ki oy kullanacağım. Afganistan, en nihayetinde bir değişime ihtiyaç duyuyor.“

Ancak bu genç bu görüşüyle bir istisna oluşturuyor. Çünkü konuştuğumuz çoğu kişi, ilk turdaki büyük usulsüzlükler nedeniyle hayal kırıklığına uğradığını söylüyor: "Yalan söylendi ve hile yapıldı. Bu nedenle sandığa gitmeyeceğim.“

Afganistan'daki belirsizlik iki ay devam etti. Gerçi Afganistan Bağımsız Seçim Komisyonu, daha önce yaptığı açıklamada, Karzai’yi seçimlerin galibi ilan etmiş ve yüzde 50'lik ilk tur barajını aştığını bildirmişti. Şikâyet Komisyonu’nun hafta başında açıkladığı rapor, Karzai’nin seçimlerdeki usulsüzlükten büyük oranda kâr sağladığını gözler önüne sermişti.

17 gün kaldı

Karzai'nin ikinci seçim turuna onay vermesi dolaylı da olsa 20 Ağustos oylamasına kendi adına hile karıştırıldığını kabul etmesi anlamına geliyor. Karzai, böyle bir adım atmaya uzun süre yanaşmamıştı. Şimdi ise anayasaya uygun hareket etmesi nedeniyle, uluslararası toplumdan bol övgü alıyor.

İkinci tura hazırlanabilmek için sadece 17 gün var. Afgan milletvekili Davut Sultanzoy, gerçekten şeffaf ve adil bir seçim için gerekli olan şartları şöyle sıralıyor:

"Eğer temiz seçimler için bir önkoşul, bir temel oluşturmak istiyorsak, bu usulsüzlüğü ortaya çıkaran mekanizmaları ve bu işin arkasındaki insanları tespit etmeliyiz. Bunlar ortadan kaldırılmalı, bir kenara konmalı. Ancak bu, zaman alacaktır.”

Gözlemci sayısı az olacak

Afgan Seçim Komisyonu ve BM, lojistik açıdan oylamaya hazırlar. Ancak kışın yaklaşması nedeniyle, çoğu seçim bölgesinde sandık sayısı az olacak. Ayrıca ülkenin çoğu kesimine gözlemci göndermek de mümkün olamayacak. Dolayısıyla ikinci seçim turuna oldukça kötü koşullarda gidiliyor. Ama adaylardan Abdullah, iyimserliğini koruyor:

"Geçmişten çıkardığımız dersleri temel alarak, Afganistan seçimlerinde usulsüzlük yapılmasının nasıl önlenebileceğine dair kurallar belirlemeliyiz. Ayrıntılara girmeyeceğim, ama biz dersimizi aldık.”

Katılım ne kadar olacak?

İkinci turda usulsüzlüğün önleneceği şeklindeki açıklamaların, seçmenin güvenini kazanmaya yetip yetmeyeceği ise 7 Kasım’da ortaya çıkacak. İki aday arasındaki oylamaya katılım ilk turdakinden az çıkarsa, Afganistan'daki siyasi krizin çok daha vahim boyutlar alması mümkün.

Sabina Matthay / Çeviri: Başak Sezen

Editör: Ahmet Günaltay