„Islamska država menja strategiju“

DW: Protekle sedmice je u napadu u Bagdadu poginulo više od 200 ljudi, najmanje 45 u Istanbulu, a 22 u Daki, glavnom gradu Bangladeša. Da li se iza svih tih akcija krije Islamska država?

Udo Štajnbah: Iza toga se kriju grupe koje se izjašnjavaju kao članovi IS. Mislim da ne možemo da govorimo o strategiji koja je planirana negde u Siriji ili Raki, glavnom gradu kalifata. IS danas ima simpatizere u mnogim delovima islamskog sveta, od Boko Harama u Nigeriji, do Malija i Jemena.

Poslednji napadi izvršeni su na tri međusobno udaljena mesta. Da li među raznim grupama postoji neka vrsta razmene podataka?

Te grupe za sebe kažu da su članovi IS zato što traže politički okvir za svoje aktivnosti. One formalno nisu povezane sa Islamskom državom u Raki. To je vrsta propagande kojom ona signalizira da je jača od pojedinačnih grupa u Maliju, Jemenu ili Avganistanu. IS svetu sugeriše: „Mi smo celina, država.“

To zvuči kao nova Al Kaida. Da li se IS od regionalne, razvila u međunarodnu terorističku mrežu?

Očigledno je da je tako. Izvorno je ideologija „Islamske države“ bila osnivanje islamske zajednice, kalifata, čime se želelo pokazati da je IS alternativa postojećim državama na Bliskom istoku. Ona se najpre fokusirala na bliske neprijatelje. U islamističkoj ideologiji u njih se ubrajaju neprijatelji u sopstvenom društvu. Izgleda da je sada došlo do promene strategije po kojoj se jače koncentriše na „strane neprijatelje“, dakle neprijatelje van islamskog sveta, odnosno Evropljane i Amerikance.

Kako objašnjavate takvu strategiju?

Postoji temeljna diskusija koja se vodi među terorističkim grupama: da li bi trebalo da se prvo borimo sa problemima u sopstvenom društvu i prerastemo u „Islamsku državu“ ili bi trebalo da se borimo protiv Amerikanaca, Evropljana i nevernika, kao što je uradila Al Kaida nakon napada izvršenih 11. septembra 2001. godine. IS je Al Kaidi okrenula leđa i razvila sopstvenu strategiju. To je dovelo do podele. Nakon što se IS u Siriji i Iraku našla pod pritiskom, kalifat se našao u opasnosti, pa se IS okreće ka „daljim neprijateljima“ i time ponovo približava Al Kaidi.

Da li IS temeljnim promenama gubi kredibilitet kod svojih sledbenika?

Ako posmatramo brojne islamističke grupe vidimo da, u smislu njihove ideologije, još uvek postoji veoma visok stepen fleksibilnosti. Diskusija o ideološkoj strategiji je jedno, a pragmatično vođenje rata nešto sasvim drugo. Napada se tamo gde su najveće šanse i gde će taj napad biti najdelotvorniji.

Šanse i učinak su u Siriji i Iraku trenutno daleko veći nego recimo pre godinu dana. Koliko su jaki temelji na kojima počiva vlast IS u regionu?

Islamska država tamo mora da se brine za egzistenciju. U Iraku je izgubila veće delove teritorije – još uvek drži pod kontrolom Mosul, ali vojne pripreme iračkog rukovodstva za oslobađanje tog grada su u toku. U Siriji je protivnicima IS, posebno kurdskim trupama, potpomognutim od SAD, pošlo za rukom da zauzmu područja koja su strateški važna za IS. To znači da se Islamskoj državi bliži kraj. Mislim da su ljudi u IS toga svesni, isto kao i oni koji u ime IS bilo gde u svetu vrše napade. Što je fizički kraj Islamske države u Siriji i Iraku bliži, tako raste odlučnost drugih grupa van IS da napadaju širom sveta. Međutim, fizički kraj IS ne znači i kraj islamističkog terorizma.

Kako države koje su ugrožene moraju da reaguju na nove strategije IS?

Nemačka, na primer, podržava Kurde u borbi protiv IS. Odluka da se podrži ratno rukovodstvo u borbi protiv IS bila je ispravna i veoma efikasna. Drugo, terorističke mreže IS moramo bolje da nadgledamo. Treće, moramo da razvijamo neku vrstu kontra-strategije prema onima u našem društvu koji su spremni da odu na područja Islamske države.

*Stručnjak za islam profesor Udo Štajnbah više od 30 godina bio je rukovodilac Nemačkog instituta za Orijent u Hamburgu. Od 2009. je na Humboldt-Viadrina School of Governance u Berlinu koji se bavi društvima u Centralnoj Africi i na srednjem istoku.