Marrëdhëniet e vështira të Letonisë me Rusinë

Si shumë ish-republika sovjetike edhe Letonia qysh nga pavarësia i kushton vëmendje gjuhës amtare duke shpallur letonishten si gjuhë zyrtare. Por kjo nuk është e lehtë, sepse një e treta e popullsisë letoneze e ka prejardhjen nga Rusia dhe flet kryesisht rusishten. Madje në Letoni ata jetojnë tani prej brezash. Në kryeqytetin Riga më shumë se gjysma e banorëve janë me prejardhje ruse. Shumë letonezë e shohin të rrezikuar identitetin e tyre: gjuha e tyre është për ta një simbol i lirisë. Shuëm ruse-letonezë e ndjejnë veten të diskriminuar. Të rinjtë janë disi me të shpenguar në këtë drejtim ashtu si edhe Beata.

Kur moti është i mirë, Beata Vrevska shkon me biçikletë në punë - ky është qyteti i saj, thotë ajo. Këtu ajo ka lindur e është rritur. Në kryeqytetin letonez ajo ndihet si në shtëpi.

Beata i përket popullsisë ruse, sigati gjysma e banorëve të Rigës.

Në njërën prej lagjeve më të mira ajo ka në pronësi një dyqan të vogël: një dyqan me ushqime biologjike nga prodhimet e rajonit. Emri i dyqanit duhet të bëjnë të qartë, përkatësinë e Beatas. "Unë jam shumë krenare për prejardhjen time ruse. Por unë flas edhe gjuhën letoneze, ndonëse ndihem disi ndryshe me këtë gjuhë. Rusishtja është gjuha ime amtare."

Që Beata të merrte nënshtetësinë letoneze i duhej të jepte një provim, edhe pse ajo ka lindur në këtë vend. Porligji e kërkon që të dëshmohen njohuritë e gjuhës letoneze. Kjo është gjuha zyrtare, edhe tabela e çmimeve duhet të jetë në gjuhën letoneze.

"Për brezin e nënës sime ky është ende sot një problem psikologjik. Sepse ajo gjatë gjithë jetës nuk e ka folur gjuhën letoneze, shumë e konsiderojnë atë si gjuhë të huaj."

Në lagjet me parafabrikat në periferi të Rigës jetojnë shumë qytetarë me prejardhje, të cilët edhe sot e kësaj dite ekanë të vështirë me gjuhën letoneze. Sergej Tjulemin është njëri prej tyre. Kur ai nuk e përmban më indinjatën, i duhet të vizatojë në një tavolinë në kuzhinë. Ai ka qenë për një kohë të gjatë ndër karikaturistët më të njohur të gazetave në gjuhën ruse. Ai nuk është nënshtetas letonez. Ai e konsideron si denigrim dhënien e provimit për nënshtetësinë në vendin, ku ai jeton qysh nga fëmijëria:  "Nëse do të jepja këtë provim për letonishten, atëherë do tëp ranoja, që jam një i ardhur nga një vend tjetër. Me këtë do të pranoja që prindërit e mi kanë ardhur këtu si të huaj nga koha e Bashkimit Sovjetik." Si i ashtuquajtur jonënshtetas Sergej nuk ka të drejtë vote dhe as nuk mund të drejtojë ndonjë post publik. Qëkurse letonishtja është gjuha e vetme zyrtare ai nuk e she më vendin si demokraci: "Gjuha letoneze nuk do ta dominojë kurrë rusishten. Ky popull është shumë i vogël, që tëmund të mposhtë të madhin me 140 milionë rusë."  Sergej ka mirëkuptim për qeverinë ruse, e cila nuk i beson më Perëndimit, por i varet tek forcat e veta.

Instituti shtetëror i gjuhës kujdeset, që në mjediset publike të përdoret gjuha shtetërore, letonishtja. Pavulena Sarmite kontrollon p.sh. nëse në faqet e internetit të firmave letoneze përdoret vetëm rusishtja. Një gjë e tillë nuk është e lejueshme. "Ne duhet ta mbrojmë gjuhë tonë, letonishja  flitet vetëm në vendin tonë".

Që shumë me prejardhje ruse ndihen të përjashtuar, kjo nuk mund të ndryshojë. Gjuha letoneze e mbron vendin nga influenca e tepërt ruse. "Letonishja është e ankoruar në kushtetutë si gjuha e vetme shtetërore. Ne nuk kemi dygjuhësi. Me sa duket njerëzit e kanë të vështirë ta pranojnë këtë", thotë Pavulena Sarmite.

Në dyqanin e saj me produkte biologjike Beata shpesh përpiqet me nënë e saj se si mund ta përmirësojë ofertën me ushqime të freskëta. E vazhdimisht ato flasin edhe për ate se si letonezët dhe rusët jetojnë pranë njëri-tjetrit, por jo me njëri-tjetrin. Eshtë zhgënjyese ajo që ka ndodhur në vitet e para të pavarësië, mendojnë ato.  "Gjatë një udhëtimi jashtë vendit në vitin 1995 apo 1996, unë duhej të konfirmoja që nuk jam nënshetase e Letonisë, por dhe që nuk vij nga ndonjë vend tjetër. Atëherë pyeta, çfarë jam unë? Por askush nuk mund të më jetpe përgjigje."

Beata ndërkohë e di se ku bën pjesë ajo. Edhe nëna e saj thotë, atedhu i saj është Letonia. Por jo gjithmonë është e lehtë me letonezët. Megjithatë ato nuk duan të zhvendosen në Rusi.