د افغانستان او هند په اړه د چین اندېښنې او نوی سرحدي قانون
۱۴۰۰ آبان ۳, دوشنبه
چین د اکتوبر میاشتې پر ۲۳ نېټه یو يو داسي نوی قانون تصویب کړی دی چې د دغه هیواد په معاصر تاریخ کې د خپل ډول لومړی قانون بلل شوی. په دې قانون کې د هیواد د سرحدونو د کنترول او نظم په برخه کې تفصیلي لارښوونې شوي دي.
په دې قانون سره پوځ پر سرحدونو د کزمې او یا یې هم د تړلو پراخ اختیارات ترلاسه کړي دي. دغه هیواد د افغانستان په شمول له ۱۴ هیوادونو سره ۲۲۱۰۰ کیلومتره ګډه پوله لري.
آیا دا نوی قانون دی؟
د «لینډ بارډرز لا» یا د ځمکني سرحدونو قانون به د راتلونکي کال د جنورۍ له لومړۍ نېټې څخه عملي کیږي. دا نوی قانون په داسې یو وخت کې تصویبیږي چې د طالبانو تر کنترول لاندې افغانستان سره د دغه هیواد د ګډې پولې د امنیت په اړه انديښنې ډیرې شوي دي.
د جنوب ختیځې آسیا د ګاونډیو هیوادونو د سرحدونو له لارې په غیر قانوني توګه د دغه هیواد سرحدونو ته د داخلیدونکو کسانو له امله د کووید-۱۹ ناروغۍ په پیښو کې هم زیاتوالی راغلی دی. همدارنګه تیر کال له هند سره د سرحدي نښتې له امله رامنځته شوې لانجه تر اوسه پورې نه ده هواره شوې.
د دې نوي قانون پر اساس به د چین د خلق جمهوریت پوځ پر هره سرحدي پوله د برید، غیر قانوني نفوذ، اشغال او تحریکونکو اقداماتو په صورت کې د ځوابي عملیاتو اجازه ولري. دا قانون د اړتیا په صورت کې په سختۍ سره د سرحد د تړلو له پاره کاري چوکاټ هم لري.
له هند سره سرحدي لانجه هم یو دلیل دی
د «هندوستان ټایمز» هندي ورځپاڼې په حواله د بیجینګ له دې نوي قانون سره به چینایي پوځ ته د سرحدونو د حفاظت ترڅنګ په سرحدي سیمو کې د ټولنیز او اقتصادي پرمختګ د بهترولو اختیارات هم ورکړل شي.
دا قانون په سرحدي سیمو کې اوسیدونکو اتباعو ته، د بیلګې په توګه هند، بهوتان او نیپال ته د نږدې کلیو اوسیدونکو ته «د لومړي دفاعي صف» په توګه د اقدام کولو اختیارات هم ورکوي.
د۲۰۲۰م کال په می میاشت کې د چین او هندوستان تر منځ سرحد کې پوځي تاوتریخوالی پیل شوی و. تر هغې یوه میاشت وروسته د دواړو هیوادونو د پوځ ترمنځ یوه نښته هم رامنځته شوې وه چې دواړو خواو یو پر بل درنې وسلې هم وکارولې. په دې پيښه کې نږدې ۲۰ هندي او ۴ چینایي سرتیري ووژل شول.
د چین د دولتي رسنیو په حواله په نوي قانون کې پر دې خبرې ټينګار شوی دی چې د پوځ د ځای پرځای کولو مخکې باید له دیپلوماتیکو لارو چارو کار واخیستل شي. د چینایي رسنیو په حواله د دې قانون ډیره ګټه به سرحد ته نږدې خلکو ته ورسیږي.
بیجینګ کومې خبرې ته اندېښمن دی؟
چینایي چارواکو نه یوازې له هند سره د اړیکو په ارتباط خپله اندېښنه ښودلې ده، بلکې دوی د اسلامي افراطي ډلو د نفوذ په هکله هم اندېښنه لري. چینایان ویره لري چې کیدای شي اسلامي افراطیان له سرحد څخه په تیریدو په سینکیانګ ایالت کې له ایغور مسلمانانو سره په ارتباط شي. چین په اوس وخت کې په زرګونو ایغور مسلمانان د جبري مشقت یا جبري کار په کمپونو کې بند ساتلي دي.
چین له دې کبله هم اندېښمن دی چې له ویتنام او میانمار څخه ورتلونکي غیر قانوني مهاجر به د دوی هیواد ته له ځان سره د کرونا ویروس انتقال کړي. له دغو هیوادونو سره په ګډه پوله درلودونکو چینایي سیمو کې په دې ورځو کې د کرونا پيښې ډیرې شوي دي.
ایلزابیت شوماکر: ش.ن/ ن.ز