Pomoc prawna dla Polaków w Niemczech

Utratę polskiego dowodu osobistego lub paszportu w Niemczech należy niezwłocznie osobiście zgłosić w polskim konsulacie, a także we własnym interesie, powiadomić niemiecką policję. Po zgłoszeniu utraty dokument zostaje unieważniony, więc nie można się nim posługiwać po jego odnalezieniu. W konsulacie można uzyskać tylko nowy paszport – wyjaśnia konsul Jan Sobczak, kierownik Konsulatu Generalnego w Kolonii.

Ważne: We wszystkich polskich konsulatach konieczne jest wcześniejsze zgłoszenie wizyty w sprawach paszportowych za pośrednictwem Internetu, w tzw. e-konsulacie.

Zgubione i „zaniedbane” dokumenty. Kradzież dokumentów

W polskich konsulatach można wystąpić o paszport 10-letni (okres oczekiwania około 6-8 tygodni, koszt 110, - euro) lub tymczasowy (okres oczekiwania do 10 dni roboczych lub tego samego dnia za dopłatą 30, - euro).

Paszport tymczasowy, ważny przez krótki czas, konsulat wydaje jednak tylko w czterech przypadkach:

- na czas oczekiwania na paszport 10-letni, który jest sporządzany w Polsce,

- na powrót do domu dla osób, które przyjechały do Niemiec i zgubiły dokumenty,

- w sytuacjach losowych (np. w związku ze zgonem krewnych, co należy udokumentować) Polakom mieszkającym w Niemczech na wyjazd do Polski,

- osobom przebywającym za granicą w udokumentowanych nagłych przypadkach związanych z prowadzoną działalnością zawodową.

Spora grupa Polaków mieszkających na stałe w Niemczech w ogóle nie posiada ważnego polskiego dowodu tożsamości. Tłumaczą, że go „nie potrzebowali”, wyjaśnia Jan Sobczak. Kto przez dłuższy okres zaniedbywał obowiązek posiadania ważnych polskich dokumentów musi się liczyć z koniecznością złożenia wniosku o potwierdzenie posiadania obywatelstwa polskiego, co o kilka miesięcy wydłuża czas oczekiwania na paszport. Ważne: Wnioski o paszport 10-letni można składać tylko osobiście ze względu na konieczność pobrania odcisków palców.

Utraciłeś prawo jazdy – możesz je odzyskać w Polsce

Prawo jazdy wydane w Polsce zachowuje swoją ważność również podczas wyjazdu do Niemiec. Pojazd zarejestrowany w Polsce może być dopuszczony przejściowo (do jednego roku) do ruchu drogowego w Niemczech. Przerejestrowania dokonuje się w niemieckim urzędzie komunikacji.

Ważne: O utracie prawa jazdy w Niemczech nie ma obowiązku informowania konsulatu. Nowe prawo jazdy wystawia urząd komunikacji w Polsce, po złożeniu oświadczenia o utracie starego.

Informacje prawne, poświadczanie podpisów i uwierzytelnianie dokumentów

Ważne: Konsulaty nie udzielają porad prawnych, ale mogą udzielić informacji o obowiązujących przepisach, jak otrzymać bezpłatną pomoc prawną, gdzie uzyskać pomoc prawną po polsku w danym okręgu konsularnym: listy polskojęzycznych prawników.

Bezpłatnych informacji prawnych w języku polskim dla Polaków pracujących w Niemczech udzielają również poradnie DGB, dachowej organizacja związków zawodowych.

Za pośrednictwem konsulatów można wydobyć z Polski odpisy aktów stanu cywilnego (akty urodzenia, małżeństwa i zgonu) oraz zarejestrować w Polsce niemieckie akty stanu cywilnego, np. w celu uzyskania polskiego paszportu po zmianie nazwiska w Niemczech lub uzyskania paszportu dla dziecka urodzonego za granicą.

W konsulatach można też uzyskać poświadczenie podpisu, uwierzytelnienie kopii, poświadczenie tłumaczenia.

Ważne: Konsulat nie może poświadczyć podpisu na pełnomocnictwie do zakupu lub sprzedaży nieruchomości w Polsce – należy się wtedy zwrócić do niemieckiego notariusza, a następnie uzyskać tzw. klauzulę „apostille” w wyznaczonych urzędach lub sądach w Niemczech a w przypadku dokumentów polskich przeznaczonych do obrotu zagranicznego należy się zwrócić do polskiego Ministerstwa Spraw Zagranicznych

Dokumenty potrzebne do zawarcia związku małżeńskiego

Osoby, które chcą zawrzeć związek małżeński w Niemczech, mogą uzyskać z Polski za pośrednictwem konsulatu potrzebne akty stanu cywilnego (np. akt urodzenia, a w przypadku osób rozwiedzionych również akt małżeństwa ze wzmianką o rozwodzie) oraz zaświadczenie o zdolności prawnej do zawarcia małżeństwa (osobom, które do Niemiec przyjechały przed ukończeniem 16 roku życia i nieprzerwanie tu przebywały, takie zaświadczenie wystawia konsulat). Osoby, które zawarły związek małżeński w Niemczech, mogą za pośrednictwem konsulatu zarejestrować nowy akt małżeństwa w Polsce.

Na pochówek w Polsce konieczne jest uzyskanie zaświadczenia z konsulatu

Jeśli chcemy pochować w Polsce osobę zmarłą w Niemczech, konsulat powinien wystawić odpowiednie zaświadczenie (opłata: 50 euro). Aby je uzyskać, potrzebne są trzy dokumenty:

- akt zgonu (Sterbeurkunde) z niemieckiego Urzędu Stanu Cywilnego (istnieje tam możliwość uzyskania międzynarodowego aktu zgonu, którego nie trzeba tłumaczyć),

- zezwolenie na transport zwłok do Polski (Leichenpass), które zawiera informację, że dana osoba nie zmarła na chorobę zakaźną,

- pozwolenie starosty lub prezydenta miasta na pochówek w danym miejscu.

W przypadku sprowadzenia prochów należy uzyskać zaświadczenie o kremacji (Einäscherungsbescheinigung).

Ważne: Najwygodniej jest wynająć firmę pogrzebową, która ma doświadczenie w międzynarodowym transporcie zwłok, ponieważ załatwi za nas potrzebną dokumentację. Urnę z prochami można również przewieźć lub nawet wysłać pocztą.

Nie jest obojętne, kto Ci przetłumaczy niemiecki i polski dokument

Jeżeli w Polsce wymagane jest przetłumaczenie niemieckiego dokumentu przez tłumacza przysięgłego, należy zwrócić uwagę, aby taki tłumacz był umieszczony na liście polskiego Ministerstwa Sprawiedliwości, zaznacza konsul Jan Sobczak.

Ważne: Jeśli ktoś nie wiedząc o tym, przetłumaczył dokument u niemieckiego tłumacza przysięgłego, to polskie urzędy mogą wymagać dodatkowo poświadczenia tłumaczenia w polskim konsulacie (za opłatą 30 euro za każdą rozpoczętą stronę).

To działa też w drugą stronę. Na stronach instytucji niemieckich zajmujących się uznawaniem zagranicznych dokumentów i świadectw jest wyraźnie napisane, że dokumenty muszą być tłumaczone przez tłumaczy egzaminowanych i zaprzysiężonych w Niemczech (staatlich geprüfter und vereidigter Übersetzer). Adresów takich tłumaczy należy szukać na stronach internetowych każdego kraju związkowego. Każda kopia przedłożonego dokumentu/opisu musi zawierać urzędową adnotację ze stemplem, że jest on zgodny z oryginałem.

W Niemczech można wszystkie koszty tłumaczeń i uwierzytelnienia kopii i poświadczeń tłumaczenia oraz wystawienia nowych dokumentów tożsamości odpisać od podatku.

Opieka konsularna w sytuacjach kryzysowych

Konsulaty polskie w Niemczech nie zastępują ubezpieczyciela, nie pośredniczą w uzyskaniu pracy, nie pełnią funkcji biur turystycznych, ani nie opłacają hoteli za polskich obywateli.

Ważne: W nagłych sytuacjach, np. jeśli ktoś zgubi dokumenty lub zostanie okradziony, może otrzymać w konsulacie dokument zastępczy oraz wsparcie w powrocie do Polski. Konsulat umożliwi w razie potrzeby nawiązanie kontaktu z krewnymi, aby wykupili mu bilet powrotny. Jeśli ktoś nie ma nikogo, kto może mu pomóc, po wypełnieniu w konsulacie odpowiednich formularzy może uzyskać pożyczkę na powrót do Polski najtańszym środkiem lokomocji (np. autobusem). Jeśli ktoś jest w ciężkiej sytuacji a przyszedł późnym popołudniem, kiedy już brak jest połączeń z Polską, konsulaty mogą np. wskazać noclegownię, gdzie można się przespać do następnego dnia za drobną opłatą lub za darmo.

Ważne: W przypadku zatrzymania polskiego obywatela, niemiecka policja powinna powiadomić o tym fakcie konsulat. Osoba zatrzymana może otrzymać od konsulatu listę polskojęzycznych adwokatów, a na jej wniosek konsulat może poinformować rodzinę o zatrzymaniu. Konsulaty nie udzielają jednak poręczenia, ani nie wpłacają kaucji. Osoba zatrzymana może również żądać, aby nie informowano o zatrzymaniu konsulatu – w takim przypadku konsulat nie ma możliwości udzielenia dalszego wsparcia.

Przezorny zawsze ubezpieczony

Jadąc za granicę trzeba myśleć o wszystkim. Zalecane jest skopiowanie wszystkich dokumentów, żeby je było łatwiej odtworzyć. I trzeba się przede wszystkim ubezpieczyć, zaznacza konsul Jan Sobczak.

Ubezpieczyciel pokrywa koszty w razie wypadku czy choroby za granicą. Przed wyjazdem do Niemiec należy pamiętać o uzyskaniu w lokalnym oddziale NFZ europejskiej karty ubezpieczenia zdrowotnego (EKUZ). Tylko wtedy można uzyskać natychmiast bezpłatną pomoc lekarską bez niepotrzebnego stresu, podkreśla konsul Jan Sobczak. Warto również pomyśleć o wykupieniu dodatkowego ubezpieczenie od nieszczęśliwych wypadków, aby uniknąć niepotrzebnych kosztów i stresu w sytuacjach nieprzewidzianych (np. nagły zgon).

Dane kontaktowe polskich konsulatów w Niemczech

W Niemczech działają trzy polskie konsulaty generalne (w Kolonii, Monachium i Hamburgu) oraz wydział konsularny przy Ambasadzie RP w Berlinie.

Na wizytę w Konsulacie Generalnym w Kolonii czeka się do 2 dni, około tygodnia w okresie natężenia ruchu (np. w czasie wakacji lub przed świętami).

Barbara Cöllen

red. odp.: Elżbieta Stasik