UE chce usprawnić wczesne wykrywanie raka

Komisja Europejska przedstawiła we wtorek (20.09.2022) nowe wytyczne dotyczące wczesnego wykrywania nowotworów. Mają one zastąpić wcześniejsze rekomendacje przyjęte przez Unię Europejską jeszcze w 2003 r., zwiększyć liczbę badań, rozszerzyć je na inne grupy docelowe, więcej rodzajów nowotworów i wprowadzić nowocześniejsze techniki obrazowania.

– W ostatnich 20 latach nastąpił ogromny rozwój medycyny i technik badawczych dotyczących wykrywania raka, nic dziwnego, że obecne zalecenia wymagają pilnej aktualizacji – powiedziała podczas wtorkowej konferencji prasowej komisarz UE ds. zdrowia Stella Kyriakides. Nowe wytyczne mają pomóc Komisji zagwarantować, że do 2025 r. 90 procent ludności UE kwalifikującej się do badań w kierunku raka piersi, szyjki macicy i jelita grubego otrzyma dostęp do badań przesiewowych. Badania rozszerzone zostaną także o trzy dodatkowe rodzaje raka – płuc, prostaty oraz żołądka.

– Tych sześć rodzajów nowotworów odpowiedzialnych jest za ponad połowę wszystkich zachorowań na raka w UE i za ponad połowę zgonów wśród osób chorych – powiedziała komisarz Kyriakides.

Badania już od trzydziestki 

Jak tłumaczą lekarze, badaniem przesiewowym obejmuje się populację osób, która charakteryzuje się największym ryzykiem zachorowania na dany nowotwór. Wśród najczęściej wymienianych czynników ryzyka są wiek oraz predyspozycje genetyczne. Dlatego też KE rekomenduje, żeby badania przesiewowe w kierunku raka piersi obejmowały także młodsze i starsze kobiety, czyli od 45. do 74. roku życia (dotychczas kwalifikowały się do nich kobiety w wieku 50-69 lat). Ponadto KE chce, żeby w przypadku bardzo „gęstych” piersi, czyli kiedy tkanka gruczołowa przeważa nad tłuszczową, kobiety były wysyłane na dodatkowe badania metodą rezonansu magnetycznego, gdyż w ich sytuacji badanie mammograficzne może nie być miarodajne.

Z kolei, aby poprawić wykrywalność raka szyjki macicy, badaniom na obecność wirusa brodawczaka ludzkiego (HPV) powinny być już poddawane kobiety od 30. do 65. roku życia. Badania te powinny być przeprowadzane co pięć lat lub częściej, biorąc pod uwagę także status szczepień przeciwko HPV w danym państwie członkowskim. Wytyczne odnośnie badań przesiewowych raka jelita grubego zalecają objęcie badaniami osoby w wieku 50-74 lat oraz zakładają możliwość późniejszego zlecenia dodatkowych badań, w tym endoskopii lub kolonoskopii.

W przypadku trzech dodatkowych nowotworów KE zaleca przeprowadzenie badań przesiewowych w kierunku raka płuc u aktywnych i byłych palaczy (w wieku 50-75 lat), którzy rzucili nałóg w ciągu ostatnich 15 lat, a wypalali minimum 20 papierosów dziennie. Jeśli chodzi o raka prostaty, KE proponuje przeprowadzanie badania u mężczyzn w wieku do 70 lat, najpierw na podstawie testu na antygen gruczołu krokowego, a w razie konieczności kontynuowanie badań z użyciem metody rezonansu magnetycznego. Z kolei badania przesiewowe na obecność bakterii Helicobacter pylori, zwiększającej ryzyko nowotworów żołądka, zalecane będą przede wszystkim w tych państwach, gdzie istnieje wysoka zachorowalność i umieralność na ten typ raka, w tym m.in. w krajach bałtyckich.

Główna przyczyna śmierci w UE

Ale samo zwiększenie liczby i jakości badań to nie wszystko. KE chce również poprawić dostępność do badań przesiewowych dla osób, które jak dotąd miały ten dostęp utrudniony, w tym dla osób z niepełnosprawnościami lub mieszkających na terenach wiejskich lub w oddalonych regionach. Celem jest także zrównanie dostępu do badań w poszczególnych krajach UE. – Niestety nadal widać tu spore różnice między państwami członkowskimi. W niektórych zaledwie sześć procent kobiet ma dostęp do , w innych aż 90 procent. Podobnie w przypadku raka szyjki macicy. Są kraje, gdzie bada się tylko 25 procent kobiet i takie, gdzie 80 procent – powiedziała komisarz ds. zdrowia. Statystyki pokazują, że np. w przypadku raka piersi najrzadziej badają się Rumunki, a najczęściej Finki.

Wytyczne odnośnie badań przesiewowych są jednym z elementów europejskiego planu walki z rakiem. Na wdrożenie nowych zaleceń UE przeznaczy 38,5 mln euro w ramach Programu UE dla zdrowia oraz 60 mln euro w ramach programu Horyzont Europa. Państwa członkowskie będą też mogły przeznaczyć dodatkowe środki z funduszy europejskich, w tym m.in. z funduszu spójności. Szacuje się, że w 2020 r. w UE raka wykryto u 2,7 mln osób (1,3 mln chorych zmarło, w tym 2 tys. dzieci i nastolatków). Sytuacja pogorszyła się zwłaszcza w czasie pandemii. Według ekspertów możliwe jest, że nie zdiagnozowano wówczas nawet około miliona przypadków nowotworów.

– Jeśli nie podejmiemy zdecydowanych działań, liczba zachorowań na raka wzrośnie do 2035 r. o 24 procent. A to oznacza, że już za 13 lat rak stanie się główną przyczyną zgonów w UE – powiedziała Stella Kyriakides.