Polska może skończyć w „drugiej prędkości” unii obronnej

Komisja Europejska dyskutowała w środę (24.05.2017) o nowej unijnej polityce obronnej i już w czerwcu ogłosi wstępne propozycje kolejnych reform w tej kwestii. – Europejscy obywatele oczekują od nas większej współpracy w sprawach bezpieczeństwa i obronności. Mówią to politycy i pokazują to sondaże – powiedziała po środowych obradach szefowa unijnej dyplomacji Federica Mogherini. Bruksela zarzeka się, że UE nie chce konkurować, lecz uzupełniać NATO. To bowiem ostra krytyka prezydenta Donalda Trumpa, że Europa za mało łoży na obronę w ramach Sojuszu Północnoatlantyckiego, ostro przyspieszyła prace nad „unią obronną” w UE. Europejczycy już w ten czwartek na miniszczycie NATO w Brukseli chcą przekonywać Trumpa, że bardzo rzetelnie łożą na własne bezpieczeństwo.

Berlin szybciej, Paryż ambitniej

- Unia jako całość jest na świecie druga po USA pod względem wydatków obronnych. Tyle, że wydajemy połowę tego, co Amerykanie, a wychodzi z tego równowartość tylko 15 proc. amerykańskich zdolności obronnych – powiedziała Mogherini. Problemem jest m.in. fragmentacja europejskiego rynku obronnego. – W tej dziedzinie wspólny rynek UE w zasadzie nie istnieje. Około 80 proc. zakupów dokonuje się w ramach tego samego państwa. Wspólne zamówienia publiczne na broń przyniosłyby ogromne oszczędności – tłumaczył w środę wiceszef KE Jyrki Katainen.

Dlatego nowa „unia obronna” ma otrzymać dwa wymiary – pierwszy to coraz mocniej zacieśniana współpraca w dziedzinie przemysłu (głównie na bazie Europejskiego Funduszu Obronnego), a drugi to umocowana w nowych strukturach współpraca polityczno-wojskowa chętnych krajów Unii (PESCO). – Mam nadzieję, że PESCO zostanie uruchomione w tym roku – powiedziała Mogherini. Jak wynika z naszych rozmów w Brukseli, Berlin chciałby unijnej decyzji o PESCO już tego lata, nawet jeśli miałaby być dość ogólnikowa i wymagała uzupełnienia w kolejnych miesiącach. - Dla Niemców to byłby dowód, że Unia Europejska się rozwija, co chcieliby pokazać jeszcze w swej kampanii wyborczej – mówi wysokiej rangi zachodni dyplomata.

Natomiast Francuzi naciskają, by PESCO od samego początku było nakreślone jako projekt ambitny zarówno pod względem zdolności operacyjnych w misjach wojskowych, jak i wspólnych projektów zbrojeniowych. – Zgodnie z traktatem lizbońskim PESCO zawiązuje się jeden raz. A zatem będzie to decyzja na długie lata. Musi być ambitna – przekonują Francuzi. O ile Berlin chciałby włączenia się do PESCO przez jak największą grupę krajów Unii, to dla Paryża właściwszy jest „klub mniejszy, lecz ambitniejszy”. Paryż prze do przodu, bo hamulcowym PESCO nie są już Brytyjczycy - niegdyś bardzo sceptyczni wobec unijnej polityki obronnej, lecz teraz szykujący się do Brexitu.

Druga prędkość być może dla Polski

Zaledwie sześć, osiem miesięcy temu wielu politykom w Brukseli wydawało się, że władze Polski będą w awangardzie prac nad PESCO oraz Europejskim Funduszem Obronnym. – Ale stało się zupełnie przeciwnie. Polska jest bardzo ostrożna. Zachowuje duży dystans – słyszymy od dyplomatów z kilku różnych państw Europy Zachodniej. W brukselskich negocjacjach o PESCO na stole leży teraz struktura oparta na dwóch kręgach – twardym rdzeniu podejmującym główne decyzje oraz peryferyjnym „drugim kręgu”, do którego mogłaby należeć i Wlk. Brytania po Brexicie, i kraje UE, które nie zdecydowałyby się na pełną unię obronną. Na doraźnych zasadach peryferia i twardy trzon PESCO mogłyby współfinansować wspólne projekty obronne np. w kwestii cyberobrony.

Polska nie wyklucza pozostania w „drugiej prędkości” unii obronnej, a jednocześnie na tych peryferiach widzą ją niektóre państwa Zachodu. Dyplomaci w Brukseli domyślają się kilku motywów – Polacy mają być niechętni czysto wojskowemu wymiarowi PESCO, bo „Francuzi będą chcieli prowadzić unijne misje w Afryce”. A Polska skupia się na europejskim wschodzie. Ponadto polskie władze boją się głębszej integracji na rynku obronnym, bo stworzyłaby trudną konkurencję dla polskiego przemysłu ze strony Francuzów, Włochów czy Hiszpanów. – Metodą na osłabienie groźby tej konkurencji mógł być - zerwany już - kontrakt na śmigłowce Caracall, bo Polacy weszliby w łańcuch dostawczo-produkcyjny z Francuzami - przekonują zachodni rozmówcy. Warszawa uznaje to za zwykły lobbing przemysłowy.

Unia obronna to pieniądze z budżetu UE

Decyzja, by pozostać poza PESCO może utrudnić Polsce sięganie po pieniądze z Europejskiego Funduszu Obronnego. – Idea jest taka, by istniało ścisłe powiązanie między projektami PESCO oraz ich finansowaniem przez ten Fundusz Obronny – powiedziała Mogherini. Fundusz do 2020 r. ma wydać 90 mln euro na dotowanie badań i rozwoju w dziedzinie obronności (np. nad dronami). Ale już po 2020 r. budżet UE – wedle obecnych planów – miałby na te cele wydawać aż po pół miliarda euro rocznie.

Nad rokowaniami o unii obronnej ciążą także dyplomatyczne swary – do niedawna ministrem obrony Francji był Jean-Yves Le Drian, który od kilku dni jest francuskim szefem dyplomacji. A opowieści ministra Antoniego Macierewicza, że Paryż dostarczył Rosjanom okręty desantowe Mistral za dolara (za pośrednictwem Kairu), tak swego czasu rozeźliły Francuza, że – według naszych rozmówców – od kilku miesięcy nawet nie witał się z Macierewiczem podczas obrad ministrów obrony w ramach UE i NATO.

Tomasz Bielecki, Bruksela