Pięć lat pontyfikatu papieża Franciszka. „Wiosna w Kościele”

Modlitwa może być aktem politycznym, szczególnie przed murem dzielącym Meksyk i Stany Zjednoczone. Papież Franciszek mówi w takich sytuacjach to, co myśli: „Budowanie murów zamiast mostów nie jest chrześcijańskie. To nie jest Pismo Święte”.

Przed dwoma laty papież Franciszek podczas swojej podróży do Meksyku w tych słowach zawarł krytykę planów amerykańskiego prezydenta Donalda Trumpa dotyczących wzniesienia muru między Meksykiem i USA. Także wizyta Trumpa w maju 2017 w Watykanie nie była w stanie zburzyć mentalnego muru między nimi.

Przeczytaj także: Czy leci z nami papież? Tak!

81-letni już argentyński kardynał Jorge Bergoglio jako pierwszy papież pochodzący z Ameryki Łacińskiej sprawuje ten urząd od pięciu lat. Już dwie minuty po jego wyborze 13 marca 2013, kiedy powitał tłumy na placu św. Piotra zwyczajnym „buona sera”, było jasne: ten papież „z drugiego krańca świata”, jak Bergoglio sam wtedy się przedstawił, jest inny niż jego poprzednicy.

Rewolucja na Kubie

Papież Franciszek jest właściwie duszpasterzem, ale jego działania i gesty mają wyraźny wydźwięk polityczny. Pod murem w Betlejem modlił się za pokój między Izraelem i Palestyną. Przyjął uchodźców do Watykanu. Jego zabiegi zakończyły polityczną erę lodowcową między Kubą i Stanami Zjednoczonymi. Wybacza kobietom, które dokonały aborcji.

Chce on przezwyciężać podziały, a nie cementować je przez wznoszenie murów. – To bardzo polityczna postawa i polityczny gest – mówi zaufany papieża Bernd Klatschka, dawny dyrektor organizacyjny Adveniatu, kościelnej organizacji pomocowej dla Ameryki Łacińskiej. W Ameryce Łacińskiej papież Franciszek odgrywa podobną rolę jak Jan Paweł II w Europie, który przyczynił się do upadku muru.

Nawet jeżeli mur pomiędzy Meksykiem i USA dalej rośnie, w Kolumbii i na Kubie Franciszkowi udało się zburzyć mur. Jako mediator między poróżnionymi stronami udało mu się załagodzić konflikty trwające przez dziesięciolecia. Ale to jeszcze nie wszystko: także wizyta Franciszka w roku 2015 w Republice Środkowoafrykańskiej doprowadziła do zawieszenia broni i wolnych wyborów.

Z dala od Europy

W samym Kościele katolickim wiele wskazuje na szykujące się zmiany, lecz widać to dopiero po bliższej analizie. Poprzez mianowanie nowych kardynałów z Ameryki Łacińskiej, Afryki i Azji zwiększają się uprawnienia decyzyjne narodowych i regionalnych episkopatów. Papież Franciszek ogranicza w ten sposób prymat Kurii Rzymskiej. Z ogółem 49 kardynałów, których mianował papież Franciszek, większość pochodzi z krajów rozwijających się i wschodzących, którym do tej pory w Watykanie nie poświęcano zbyt wiele uwagi. Podczas przyszłego konklawe w 117-osobowym składzie kardynałów może się zdarzyć, że na tronie Piotrowym mógłby zasiąść kardynał z Afryki. Ostatnim członkiem gremium jest arcybiskup Bangui Dieudonné Nzapalainga.

Pisaliśmy także: Papież w Chile. Dlaczego ominął Argentynę?

Ojciec Święty kocha Afrykę

Nie krył on swojego zachwytu, mówiąc: – Ten papież kocha Afrykę. Dopiero niedawno wezwał wszystkich katolików i cały świat, by modlili się za pokój w Kongu i Południowym Sudanie – powiedział kardynał Nzapalainga w rozmowie z Deutsche Welle. On właśnie uosabia przyszłość katolickiego Kościoła. W roku 2015 wraz z imamem Kobine Layamem został wyróżniony Nagrodą Pokojową miasta Akwizgranu.

Pole minowe Mjanma

Obydwaj hierarchowie angażują się w nękanej wojną wewnętrzną Republice Środkowoafrykańskiej na rzecz pokojowego współżycia religii, oczywiście w duchu papieża Franciszka. Podczas podróży do Mjanmy pod koniec 2017 r. jego misja nie przyniosła żadnego przełomu.

Dla brazylijskiego teologa Ruchu Wyzwolenia Leonarda Boffa odmłodzenie Rzymskiej Kurii jest dowodem na to, że papież chce założyć „dynastię papieży z Trzeciego Świata”. – Ten papież zmieni Kościół – prorokował tuż po pontyfikacie papieża Franciszka w rozmowie z Deutsche Welle. – Z papieżem Franciszkiem nastała w Kościele wiosna.

Czy jest to może nawet brazylijska wiosna? Kościół katolicki w Brazylii jest ważnym czynnikiem politycznym. Np. brazylijski kardynał Claudio Hummes, członek papieskiej komisji ds. Ameryki Łacińskiej był tym, który świeżo wybranemu Ojcu Świętemu, kardynałowi Bergoglio zaproponował przyjęcie imienia Franciszek.

Żonaci duszpasterze

Także w pierwszą podróż zagraniczną papież wybrał się do Brazylii. Pojechał do Rio na Światowe Dni Młodzieży 2013. Teraz szykuje się następne wielkie religijno-polityczne wydarzenie tzw. Amazoński Synod Biskupów 2019 w Watykanie. Na nim mogłaby zostać zapaść decyzja, czy w przyszłości także żonaci mężczyźni mogliby otrzymywać święcenia kapłańskie. Złamanie obowiązującego od wieków celibatu, z katolickiego punktu widzenia, byłoby rewolucją.

To właśnie wywołuje też coraz silniejszą falę krytyki. Niektórzy chcą zapobiec „prymatowi teologii z Copacabany”, w której łamane są dogmaty i pod znakiem zapytania stawia się nauki Kościoła. Arcybiskup Akry uważa to za przesadę. – Wiem, że niektórym konserwatystom nie podoba się tak wielkoduszna postawa papieża – podkreśla Gabriel Charles Palmer Buckle w rozmowie z Deutsche Welle, lecz papież Franciszek tylko poprosił biskupów i księży, by kierowali się miłosierdziem. – Kościół nie jest własnością konserwatystów, tylko wszystkich – podkreśla hierarcha z Ghany.

Przeczytaj także: Papież Franciszek w obiektywie Wima Wendersa

Astrid Prangę De Oliviera / Małgorzata Matzke