Leitenberg: Albania jest przeciwieństwem konfliktów z Syrii i Iraku

Deutsche Welle: Jako pierwszy europejski kraj (poza Włochami) papież Franciszek wybrał na swoją podróż apostolską Albanię, mały kraj na skraju Zachodu. Jakie były motywy tego wyboru?

Prof. Leitenberg: Jest ich więcej. Jednym z nich jest fakt, że Albania jest krajem położonym między Zachodem i Wschodem także pod względem religijnym. Żyją tam katolicy, ale także wyznawcy kościoła ortodoksyjnego, również muzułmanie i bektaszyci należący do bractwa sufickiego. Ponadto Albania jest jednak tym krajem w Europie, w którym ateistyczne postępowanie komunizmu było, być może, najdotkliwsze, ponieważ w 1967 r. w czasach reżimu Envera Hodży zakazano wszelkich praktyk religijnych i zniszczono cały instytucjonalny szkielet wspólnot religijnych. Jednak nie udało się naturalnie zniszczyć żywej wiary w sercach mieszkańców. Można to zauważyć na podstawie licznych odrestaurowanych i nowo wybudowanych kościołów. I mam na uwadze zarówno katolickie, jaki i ortodoksyjne katedry w stolicy Tiranie, jak i wiele innych kościołów. To jeden z ważniejszych aspektów, ale jest jeszcze jeden, który czyni podróż Papieża do Albanii szczególnie interesującą. Albania jest tym krajem w basenie Morza Śródziemnego, któremu udało się doprowadzić do pokojowego i często także przyjaznego współistnienia wspólnot religijnych, przede wszystkim chrześcijaństwa z islamem. Ma to związek zarówno z historią Albanii, jak i tym, że w albańskich rodzinach można spotkać przedstawicieli obu religii, także przykłady mieszanych małżeństw, co w otoczeniu o silnych wpływach muzułmańskich należy do rzadkości. Często zdarza się, że osoby z rodzin muzułmańskich postanawiają się ochrzcić i decydują na przystąpienie do kościoła katolickiego lub ortodoksyjnego.

To już drugie odwiedziny papieskie w Albanii. Jan Paweł II odwiedził Albanię w kwietniu 1993 r., kiedy po długich latach państwowego ateizmu powróciła wolność religijna. Czy można powiedzieć, że papież Franciszek odnajduje aktualnie w tym kraju w pełni odbudowany Kościół?

Myślę, że szczególnie ciekawe jest to, że mimo kompletnego zniszczenia struktur kościelnych przez komunistyczny reżim, odbudowa Kościoła nastąpiła stosunkowo szybko. Ma to prawdopodobnie silny związek z tym, że wiara w sercach mieszkańców nigdy nie wygasła. (…)Być może w Albanii bardziej, niż w wielu innych postkomunistycznych społeczeństwach, mieliśmy do czynienia z solidarną pomocą obcych biskupstw i diecezji. Myślę przy tym szczególnie o biskupstwach z Włoch, skąd wielu księży i zakonników przybyło do Albanii i dzisiaj możemy zaobserwować ciekawe wyniki procesu odbudowy. Przed kilkoma tygodniami sam wybrałem się z dziennikarzami z Austrii do Albanii i byliśmy pod wrażeniem obecności Kościoła w Tiranie i w Szkodrze, także społecznej aktywności katolików, jak również duchowej odbudowy oraz wysiłków mieszkańców, by, mimo bardzo trudnych warunków materialnych i społecznych żyć na co dzień w wierze.

W Albanii obecny jest zarówno Kościół katolicki jak i ortodoksyjny. Jest pan rzecznikiem Fundacji Pro Oriente, instytutu ekumenicznego pracującego nad przezwyciężeniem rozłamu kościoła rzymsko-katolickiego i ortodoksyjnego. Jak dalece rozwinięty jest, pana zdaniem, ekumeniczny dialog w Albanii?

Jako rzecznik fundacji, która obchodzi 50-lecie swego istnienia, jestem oczywiście zainteresowany realizowaniem naszego zadania, które polega na ułatwieniu nieoficjalnego dialogu między kościołem katolickim i ortodoksyjnym. Jestem zainteresowany tym, by znalazł on w Albanii swoje miejsce. A podczas mojej ostatniej podróży odniosłem, tak czy inaczej, wrażenie, że dochodzi tam do spotkań między przedstawicielami kościołów chrześcijańskich, że zawierane są także przyjaźnie oraz że katolicy i prawosławni dobrze współistnieją we wspólnej wierze w Chrystusa.

Fundacja Pro Oriente jest instytutem ekumenicznym rzymskokatolickiej archidiecezji Wiednia. Założona została w listopadzie 1964 r. Jej celem jest wspieranie badań naukowych nad cerkwią prawosławną i kościołami orientalnymi oraz poprawa stosunków kościoła katolickiego z tymi kościołami w drodze dialogu ekumenicznego.

Angelina Verbica/ Alexandra Jarecka