„Дали бараме од Брисел да нѐ заштити од самите себе?“

Едно интервју на бугарскиот премиер за „Еуроактив“ во кое тој говори за зеднички предлог/документ со кој Софија и Скопје заеднички ќе излезат пред Европската комисија, го вклучи алармот во стручната јавност по прашањето на евроинтегративниот процес. Петков објасни оти ќе се бара Брисел да биде гарант дека Бугарите ќе влезат во македонскиот Устав, со став дека тоа не е билатерално прашање, туку во согласност со принципите на сите земји членки на ЕУ.

„Мислам дека сега имаме разбирање со новата влада, дека во Уставот треба да биде вклучено дека секој Бугарин во Северна Македонија може да се чувствува рамноправен со другите Македонци со поинакво потекло. Се согласивме дека оваа еднаквост и антидискриминација треба да се направи, и сега треба да го најдеме вистинскиот механизам за да се осигураме дека тоа ќе се случи. Не е дека едната земја притиска, а другата вели не, туку планираме да излеземе пред ЕК со заеднички предлог, врз основа на Копенхашките критериуми, на принципите на законска заштита на луѓето со поинакво потекло“, објасни Петков за „Еуроактив“ минатата седмица.

Оваа информација предизвика реакции во македонската јавност. Вчера на Фејсбук се огласи поранешниот шеф на дипломатијата и вицепремиер за европски прашања, Никола Димитров, со критика: „Значи ние самите бараме бугарското барање да стане европско“.

Во разговор за ДВ тој објаснува кои се клучните збелешки на овој пристап.

„Слушајќи го интервјуто на Петков и читајќи ги написите во медиумите за брифингот во нашето МНР, легитимно е да се запрашаме дали го напуштаме македонскиот став дека на ваквите билатерални прашања местото не им е во преговарачкиот процес со ЕУ“, вели Димитров.

„Македонски е, но и став на мнозинство земји членки и носители на највисоките институции во Брисел, кои велат дека тоа би била Пандорина кутија што ќе значи крај на пристапниот процес како процес базиран на реформски заслуги. Впрочем, креативното решение на португалското претседателство овие прашања да ги смести во Советот за стабилизација и асоцијација, за многу земји беше максималниот компромис. Со други зборови, сакаме нашиот напредок кон ЕУ да зависи од тоа дали се бориме против корупцијата, или можеби дали историчарите се договориле за Гоце Делчев, ВМРО или Илинденското востание? Сакаме да преговараме со ЕУ или со Софија? Сакаме европеизација или прифаќање на бугарскиот наратив под присила? Бидејќи второто, верувајте, ќе биде погорчлива ‘победа’ и од Пировата. Се надевам дека нашата принципиелна позиција е сѐ уште актуелна, и дека во меѓувреме не сме станале соучесници во сопственото антиевропско измачување“, вели Димитров.

Османи: Нема поместување во нашата позиција

Од друга страна, шефот на дипломатијата Бујар Османи, тврди дека нема никакво поместување од македонските позиции.

„Погрешна е перцепцијата дека најавата на еден сеопфатен договор, сеопфатен протокол, кој инаку е постоечки инструмент од Договорот од 2017 година, е некакво поместување од нашата позиција“, изјави Османи на ТВ „Телма“, одговарајќи на прашањето дали земјата кренала „бело знаме“ пред бугарските услови.

„Наше е барањето да има еден сеопфатен документ со кој се затвораат сите барања еднаш засекогаш, односно нема да има постојано појавување на нови барања. Сите елементи кои се важни за нас, според нашата државна позиција, но и оние елементи кои се барање на Република Бугарија, ќе се врзат во еден сеопфатен документ на меѓусебно, и временски зависни елементи. Тоа е наше барање, не е барање на Република Бугарија. Тоа е зацврстување на нашата позиција со гаранции дека веќе нема да има нови барања“, тврди Османи.

Притоа потенцира дека патоказот за имплементација на Договорот не може да биде дел од преговарачка рамка, не поради тоа што македонската страна тоа го сака, туку, поради тоа што ЕУ не сака билатерални прашања во овој процес.

„Нашите позиции се целосно во согласност со нашата Резолуција во Собранието. Во однос на јазикот не расправаме и нема да направиме никакви компромиси“, рече Османи, но не објасни какви сте ставовите на бугарската страна по ова прашање.

Тој верува дека има простор да се запазат двете позиции во еден таков сеопфатен документ, без да се компромитира македонската позиција.

„Се надевам дека ќе можеме. Ако не можеме, нема да успее процесот, нема да има компромис за критичните прашања за нас. Јас мислам дека може да имаме вин-вин ситуација“, изјави министерот за надворешни работи.

Пред свршен чин

Но, ваквите објаснувања не ја разбистрија сликата за она што се случува.

„Последните најави на министерот за надворешни работи за ‘сеопфатно решавање на отворените прашања меѓу Северна Македонија и Бугарија’ внесоа сеопфатна конфузија и натамошно продлабочување на поделбите во македонското општество“, вели за ДВ д-р Малинка Ристевска Јорданова од Институтот за европска политика (ЕПИ).

„Покрај најавените протоколи на Договорот за пријателство, добрососедство и соработка, се најавува и менување на преговарачката рамка, со наша согласност. Можно е тој ‘сеопфатен договор’ да има и други елементи, кои сега не се достапни на македонската јавност. Што е уште позагрижувачки, отворено се кажува дека ‘сеопфатниот договор’ ќе биде објавен тогаш кога ќе биде договорен, што значи дека ќе бидеме ставени пред свршен чин“, укажува Ристевска.

- повеќе: „Обработка на минатото“: Траумата на Македонците и табуто на Бугарите

Таа потсетува дека бугарската страна само ја сменила тактиката, така што нејзините ставови ги „обвиткала“ во ново руво на Копенхашките критериуми, но останала на нејзината стратегија и на првичните барања, најексплицитно објаснети во срамниот Објаснувачки меморандум, доставен до сите членки на ЕУ.

„Додека македонскиот министер за надворешни работи се труди новите предлози ‘пет плус еден’ да ги прикаже како ‘замена’ за претходните бугарски позиции, всушност ни најавува индиректна потврда, и тоа доброволна, од наша страна, на првичните и несменети бугарски позиции. Сегашните македонски официјални претставници упорно се трудат да ни претстават дека ќе ги почитуваат македонските црвени линии, сведувајќи ги на формулација за македонскиот јазик, за која немале да попуштат. Всушност со пакетот ‘пет плус еден’ најбезобѕирно се заобиколува Резолуцијата на Собранието. Покрај тоа, би се дезавуирала работата на Комисијата за историски прашања, доколку Собранието со политички акти ‘ги пресече’ историските прашања - како оној што се најавува за рехабилитација на Бугарите - жртви на комунизмот. На прв поглед се чини дека ‘под килим’ се става прашањето на ‘фашистичката окупација’, но тоа само се става во ново руво, бугарски скроено“, констатира Ристевска.

Но, да биде апсурдот поголем, вели таа, сега произлегува дека самите би барале некаква гаранција од Брисел за промена на Уставот во текот на преговорите.

„Би барале од институциите на Европската унија, која во нејзиниот пандан на Устав - Договорот за ЕУ вели дека ‘Унијата ќе ја почитува еднаквоста на земјите-членки пред договорите, како и нивните национални идентитети, својствени за нивните темелни структури, политички и уставни’... Дали ние тоа бараме од Брисел да нѐ заштити од самите себе?“, прашува Ристевска.

- повеќе: Штајнакер: Немам разбирање за бугарската блокада на Северна Македонија

Според неа, претставниците на македонската Влада упорно сакаат да претстават дека внесувањето на малцинствата во Уставот е некаков стандард при пристапувањето во ЕУ, што е апсолутно неточно. А, до апсурд доаѓа и примената на принципот на немешање во внатрешните работи на двете држави.

„Додека бугарскиот премиер зборува за ‘конструктивен механизам на антидискриминација и правна заштита’ во пристапниот процес, кој дури и го пласира како пример за решавање на балканските проблеми (на другите балкански земји, секако не на Бугарија), нашите владини претставници се воздржуваат и да споменат македонско малцинство во Бугарија. Згора на сето тоа, и македонските и бугарските официјални претставници јавно и однапред ги жигосуваат сите оние коишто имаат различно мислење, нарекувајќи ги ‘злонамерници, ‘пропагандисти’ и.т.н., со тоа оневозможувајќи и рудиментарна, а да не зборуваме за сеопфатна аргументирана дебата за суштествени прашања за нацијата. За жал, ризикот македонскиот процес на европеизација да се претвори во процес на бугаризација станува реалност. А приказнава почнува да заличува на Андерсеновото ‘Царевото ново руво’. Царот е гол“, оценува Ристевска.