Мала Преспа, но големи Македонци

Со песна испеана од душа, која ја пееле и се` уште ја пеат неговите Малопреспанци, не` пречека 86 годишниот Крсте Секуловски, со неговта бабичка, во скромниот дом во Пустец, во непосредна близина на новоизградениот божји храм „Свети Архангел Михаил“. Добредојде ни посакаа со локум, велат така е според адетот. Додека се вари кафето, без прекин кажува за неговиот, небаре живот. Потекнува од комитска фамилија, бил борец, познат рибар, а на неговите подгрбавени плеќи го носи „дарот“ од режимот на Енвер Хоџа - неколкуте децении минати во суровите затвори. „Од памтивека сме тука и секогаш сме биле Македонци“ не` благословува и порачува „да сте живи и Македонци да бидете, јазикот да не го заборајте.“

Чичко Крсте е еден од повеќето од пет илјади и тристоте жители, етнички Македонци, од областа Мала Преспа, која опфаќа девет села распослани покрај Прспанското Езеро, на надморска височина од 850 мери. Отсекогаш овој крај бил предводник на движењето за правата на Македоците во Албанија. Најпрво е формирано друштвото за заштита на правата на Македонците „Преспа“. По иницијатива на неколку негови членови, формрана е и партијата Македонска алијанса за европска интеграција, која по многу одбивања, пред четири години беше регистрирана во судскиот регистар во Тирана. На последните локални избори, пред две години, избран е првиот гадоначалник предложен од оваа партија.

Проблемите се решаваат полека

Седиштето на општината е Пустец. Локалната власт сместена во мал, повеќе од скромен објект, со најминимални услови за работа. Убаво уреден двор, на јарболот се вее опшинското знаме, шеснаесетзрачното сонце од Кутлеш, табла на која општина Пустец пишува на македонски и на албански јазик. Градолачалникот, Едмонд Темелко, не крие дека бил свесен за одговорноста што го чека по изборот. Затоа, вели, запегнавме раце и почнавме полека да ги решаваме проблемите, пред се` оние од инфраструктурата, за да ги подобриме условите за живот на жителите.

Но, освен проблемите од инраструктурата, кои полека се решаваат, невработеноста, за која најголема надеж гледаат во отворањето на американскот унверзитет и реализиацијата на проектот за развој на езерскиот и селскиот туризам, Темелко нагласува дека приоритет е и враќањето на автентичните топоними на населените места. Петицијата потпишана од сите жители е доствена до албанскот парламент каде се чека да се изгласа.

Кога првпат пред неколку години престојував тука добив впечаток дека времето како да застанало во далечните педесетти години од минатиот век. Сега нештата се менуваат, се асфалтира патот кој областа ја поврзува со Македонија, преку граничниот премн Горица-Стење, имаат струја, набрзо ќе почне реализиација на проект за нов водовод, со подршка на албанската влада, но пред се`, реализација на проекти подржани од меѓунаодни организации. Веќе е потпишан договор за покривање на сите девет населени места со безжичен интернет и за изградба на монтажен метален крст висок 33 метри на островот Мал Град.

За жителите обезбедена е примарна здравстена заштита. Во седум села има постојано присуство на медицински техничар, во Долна Горица лекар и двајца техничари, додека во Пустец има лекар и шест техичари и лаборант. Набрзо очекуваат нови апарати и друга медицинска опрема од странски донатори, како и вработување на друг кадар.

За образование на македонски јазик потребна е и помош од Македонија

Во Пустец фукционира деветолетка и гимназија. Се школуваат 280 деца од кои 60 во гимназијата. Според директорот Михаил Апостоловски, до четврто одделение се учи на македонски, а се изучува и албанскиот јазик. Од пето до девето одделение, 60 отсто од наставта се одвива на македонски и 30 отсто на албански. Во гимназија целата настава е на албански, само во втора година, по два часа неделно, се изучува македонскиот.

Кога станува збор за образованието, тие сметаат дека не им се гарантира целосно правото на образование на мајчин јазик, дека поголема помош треба да даде и нивната матична земја, Македонија, околу печатењето на учебници, иако тоа е должност на Албанија, чии лојални граѓани се. Високо образовни кадри немаме, вели Васил Стерјовски, дипломец на универзитетто „Свети Кирил и Методиј“ во Скопје, актуелен заменик градоначалник на Пустец, зашто по дипломирањето заминуваат, главно во Италија и Грција.

Но, оваа преубава област не ја науштаат само академските граѓани. Вон родното место се неколку илјади жители. Тие дел од заработката ја трошат тука. Градат нови, современо опремени уќи.

Амбициозно и во иднина

Пофесионална мана или потреба од целовитост на приказот за Мала Преспа. Не` интерсира какво е информирањето. Ни велат побарајте го Спасе Мазенкоски. Тој е уредник на единствениот весник на македонси јазик кој излегува во Албанија, а во кој се трудат да опфатат настани од сите сфери од животот на Македонците.

Макадоните се подготвуваат за првиот Конгрес на партијата. Ефтим Митревски еден од основчите вели дека ќе учствуваат на парламентарните избри и се стремат да освојат пратеничко место.

Ја напуштаме Прспа, спордувајќи ги минатите и сегашните слики за неа, убедени дека доколку со истиот ентузијазам продолжат во реализација на зацртаните планови, за помалку од една деценија, Мала Преспа би станала центар на езерскиот туризам на Балканот.