Мојата Германија: Сѐ е во наши раце

Ова е моја трета станица на Средоземното Море годинава: Атина, Грција. Сега седам овде на работната маса по повеќечасовни разговори околу демократијата и миграцијата. Од далечина работите секогаш изгледаат поедноставни. Во мислите се враќам на деновите поминати во Хрватска и во Барселона. Последните вести од Германија кои ги добив таму беа дека граѓаните ја казнија Меркелината политика на покраинските избори во Мекленбург Предна Померанија. Демократија, би можел човек едноставно да слегне со рамената. Но, доколку не станува збор за основни права и доколку Германија не би можела многу да загуби. АфД повторно стана втора по сила партија. Да, и тоа е демократија. Но, од овде, меѓу руините на Акропол, станува јасно дека демократијата е без време за дисусии, без простор за преработка на информациите - без директна врска со владејачите. Кој посредува?

Германската политика овде важи за пример, за патоказ за човековите права. Истовремено, се чини многумина граѓани во Германија тоа не го сметаат за исправно. Околу 82 проценти од нив би сакале промена на курсот на канцеларката. Затоа малите покраински избори во Мекленбург Предна Померанија стигнаа во меѓународниот печат, предизвикувајќи лавина колумни и анализи. Што би се случило ако Германија ненадејно тргне по друг пат отколку во последните децении? Од времето на Аденауер, Германија ја водат политичари кои себеси се сметаат за Европејци, кои го унапредуваат европскиот проект. Германија до денес е една од малкуте држави во чиј парламент не е застапена десничарска партија, на што беше горда. А во остатокот од Европа тоа делуваше смирувачки. Долго изгледаше како Германија да го прави токму вистинското, соочувајќи се и обработувајќи ја сопствената историја. Но, во последните месеци германскиот дискурс се прегази самиот себеси. Се чини нема граници на лошиот тон. Со новиот документ на ЦСУ тонот натамошно се заостри. Политичкиот коментар во шпанскиот весник „Ла Вангардиа“ ми покажува дека соседите сѐ уште ја гледаат Германија преку призмата на нејзиното минато. Влез на десничарска партија во германскиот парламент би бил натамошен чекор кон поинаква Европа, читам во коментарот. Притоа се прашувам зошто една земја која толку успешно спроведува интеграција, е толку малку горда на себе. Зошто не знае да зрачи поголем оптимизам.

Моралните Германци и деморализираните Германци

Во Мекленбург Предна Померанија речиси не живеат странци, речиси нема луѓе со миграциско потекло. Тоа е една од најхомогените германски покраини, но дури и таму со ксенофобична агенда може да се стане втора по сила партија. „Ла Вангардиа“ го цитира францускиот автор од 19. век, Ернест Ренан, кој изјавил дека во светот нема ништо подобро од морални Германци и ништо поопасно од деморализирани Германци. Можеби токму во тоа е поентата, можеби токму тоа е резимето на последните дванаесет месеци, објаснувањето за вртењето в десно. А со него и беспомошноста на политиката.

Пред точно една година Ангела Меркел дозволи отворање на границите за бегалците на пат кон Германија. На железничките станици нив ги дочекаа домашните, ракоплескајќи, помагајќи, дење и ноќе. Се случи лето на култура на добредојде. Неа ја создадоа луѓето, не политиката. Имаше повеќе помагачи од потребното. Ако се повикаме на Ернест Ренан, навистина нема ништо подобро од морални Германци, свесни дека во часови на мака, потребно е само едно - да се помогне. Ангела Меркел минатата есен се чинеше како вистинска канцеларка во вистинско време. Со бројните граѓани-помагачи зад себе, нејзината реченица: „Ќе успееме“ се чинеше сосем логична. Но, токму оваа реченица денес ја ниша фотелјата на канцеларката. Таа неодамна ја замени со друга: „Германија ќе остане Германија“.

Но, дали Германија ќе остане Германија ако се извлекува од одговорност? Ако би ѝ било сеедно што 28 милиони деца живеат како бегалци? Ќе остане ли Германија - Германија ако хистеријата околу бегалците ги потисне во заднина важните теми како платежно достапен станбен простор, образование и сигурни пензии? Можеби Меркел денес индиректно плаќа за својата економска политика од последните години: Германците станаа несигурни и подложни на псевдо-решенија. Политиката не се зафаќа со вистинските проблеми, изгледа поедноставно е да се разгоруваат стравови поради странците. А притоа соодносот е еден милион бегалци на 80 милиони граѓани во Германија.

Германија е посебна земја од повеќе аспекти. Тоа ми станува јасно гледајќи ја во Барселона легендарната актерка Хана Шигула. Починатиот Рајнер Вернер Фасбендер, нејзиниот режисер кој од неа направи меѓународна ѕвезда, а од германското - интернационално кино, постојано е присутен во просторот. Таа пее во расродадената кинотека за еден друг свет, за земја која не се наоѓа на ниедна географска карта. Германка која течно зборува шпански и ја маѓепсува публиката. За момент човек речиси може да ѝ поверува во успехот да испадне од овој свет, а сепак да преживее во него. Во паузите меѓу песните, таа раскажува. Кога почнува да зборува за Фасбендер, ненадејно зборува за „ние децата по Хитлер“. Реченица токму од овој свет. За тие „деца по Хитлер“ Германија била неснослива. Заминувањето во друга земја било потребно за да може да се дише, да се преживее. Во продолжение таа го рецитира германскиот поет од романско потекло Паул Целан. Со најдлабокиот глас вечерта таа ги изговара првите стихови на „Фугата на смртта“, песна која зборува за уништувањето на Евреите од страна на националсоцијалистите, за пиењето „црно млеко“. Ние децата по Хитлер, повторува Хана, оставајќи ја зад себе својата Германија, враќајќи се кон нејзините германски песни. Но, тоа останува врежано во сеќавањето.

Мојата Германија

Мојата Германија е сосем поинаква. Сепак, секогаш само во огледалото на вакви луѓе како Хана Шигула, кои ја раскажуваат оваа приказна, е очигледна драстичноста на различноста со мојата Германија. Мојата генерација запозна целосно поинаква Германија. Можеби ние нема да извршиме толку уметнички талентирано бегство од оваа реалност како генерацијата на Фасбендер, зашто ние не бевме децата по Хитлер. Ние бевме децата во ерата на Кол и на Меркел. Ние ја имавме привилегијата да растеме во демократско, динамично време, во време кога паѓаа границите и се веруваше во заедничка иднина, во Европа без граници. Време во кое Германија се отвори, и сакаше да стане татковина на луѓето родени во неа, без оглед на крвното потекло. Со црното млеко од песната „Фуга на смртта“ требаше да се соочуваат генерациите пред нас. Се чини, голем дел е преработен. Но, изгледа дека сега сме ние на ред. Сѐ е во нашите раце. Ова е првиот голем предизвик пред кој е поставена мојата генерација. А ние сме тука за да успееме.

Јагода Мариниќ е авторка и колумнистка. Таа раководи со Интеркултурниот центар во Хајделберг.