یادی از یوهان کرویف، سلطان فوتبال اروپا در قرن ۲۰

شمار ستارگانى که مى‌توانند هواداران خودى و غیرخودی را مجذوب خود کنند، زیاد نیست. یوهان کرویف، ستاره‌ی درخشان فوتبال هلند، بدون شک یکى از این چهره‌هاست. او اگر در قید حیات بود، روز ۲۵ آوریل ۲۰۲۲ تولد ۷۵ سالگی خود را جشن می‌گرفت. کرویف اگر چه در سطح باشگاه‌های موفقیت‌های زیادی کسب کرد، اما با تیم ملی هلند هرگز قهرمان نشد. از این رو برخی‌ها او را به سلطان بی‌تاج و تخت فوتبال می‌شناسند.

یوهان کرویف در ۲۵ آوریل ۱۹۴۷ در آمستردام به دنیا آمد. خانه‌ی پدری او در نزدیکى ورزشگاه اختصاصی تیم "آژاکس"، باشگاه پرآوازه‌ آمستردام قرار داشت. یوهان در کودکی پدرش را از دست داد و مادرش مجبور شد براى گذران زندگی به‌عنوان نظافتچى، از جمله در باشگاه آژاکس کار کند. همین رخدادها بود که سرنوشت یوهان کرویف را رقم زد.

کرویف (راست در تصویر) در ۱۳ سالگى ترک تحصیل کرد تا تمام وقت و توانش را صرف فوتبال کند. رینوس میشل، مربى معروف هلندى که در آن زمان سرمربی آژاکس بود، به نبوغ و استعداد وی پى برد و در ۱۵ نوامبر ۱۹۶۴ کرویف ۱۷ ساله را برای نخستین بار در ترکیب تیمش قرار داد. کرویف در همان بازی اولین گل خود در لیگ دسته‌ی برتر هلند را به ثمر رساند.

کریف در سال ۱۹۷۳ به همراه آژاکس توانست در فینال جام قهرمانان باشگاه‌های اروپا یوونتوس تورین را شکست دهد و عنوان قهرمانی را برای تیمش به ارمغان آورد. به عقیده کارل هاینس هوبا، یکى از روزنامه‌نگاران معروف ورزشى در آلمان "کرویف از معدود بازیکنانی است که با فوتبال بزرگ شده؛ همان طور که فرزند یک کشاورز از کودکی کشاورزى را می‌آموزد یا فرزند یک ماهیگیر که تمام روز با پدرش مشغول ماهیگیرى است".

او دو سال بعد نه تنها با آژاکس آمستردام قهرمان باشگاه‌هاى هلند شد، بلکه براى اولین بار با پیراهن تیم ملى فوتبال کشورش پا به میدان گذاشت. این ستاره‌ی هلندى با توجه به تکنیک، سرعت و هوش سرشار در بازی‌گردانی، به کارگردان همه‌کاره‌ی تیم در زمین بازى تبدیل شد. کرویف با وجود جثه‌ای نسبتا ریزنقش، در جنگ تن به تن بسیار قدرتمند بود. وی در عین حال هم گل می‌زد، هم گل می‌ساخت، و هم توپ را با مهارت پخش می‌کرد.

رنوس میشل، سرمربی دهه‌ی ۱۹۷۰ تیم ملى فوتبال هلند، با داشتن مهره‌اى چون یوهان کرویف، توانست "فوتبال تام" را پیاده کند؛ فوتبالى تهاجمى که در آن بازیکنان دائم در حال جنبش بودند و لحظه به لحظه موقعیت خود را در زمین تغییر می‌دادند. بدین ترتیب در هنگام دفاع فضا تنگ می‌شد و در هنگام تهاجم، فضاى بیشتری براى حمله به وجود می‌آمد. بحث یوهان کرویف (پیراهن نارنجی) با بازیکنان آلمان در فینال ۱۹۷۴.

در جام جهانى ۱۹۷۴ آلمان انقلاب تاکتیکى هلند همه را شگفت‌زده کرد. البته این تیم با وجود ارائه‌ی بازی‌های تهاجمى و زدن گل‌های تماشایى، سرانجام در دیدار نهایى، ۲ بر یک مغلوب میزبان شد، هر چند به عقیده بسیاری، هلند تیم برتر میدان بود. فرانتس بکن‌باوئر (راست) و یوهان کرویف کاپیتان‌های آلمان و هلند پیش از به صدا در آمدن سوت آغاز فینال.

شکست مقابل آلمان ناکامی تلخی برای نارنجی‌پوشان هلند بود. تنها مرهمى که درد این شکست را اندکی تسکین داد، انتخاب کرویف به عنوان بهترین بازیکن جام جهانى ۱۹۷۴ بود. بکن‌باوئر (چپ)، ستاره‌ی تیم ملی فوتبال آلمان، در آن سال‌ها پس از بازی گفته بود: «یوهان بازیک بهتری بود، اما من قهرمان جهان شدم.» تصویر: کرویف و فرانتس بکن‌باوئر در صحنه‌ای از فینال جام جهانی ۱۹۷۴.

دوستی کرویف و بکن‌باوئر دهه‌های متمادی و تا خاموشی ستاره هلند پایدار بود. بکن‌باوئر در یکی از مصاحبه‌هایش کرویف را "برادر" خود خوانده بود. فینفا در سال ۲۰۰۰ میلادی پله را به عنوان فوتبالیست قرن انتخاب کرده بود. کرویف و بکن‌باوئر به ترتیب رتبه‌های دوم و سوم را به خود اختصاص داده بود. تصویری از این دو ستاره در مراسم فیفا.

کرویف به همراه آژاکس آمستردام ۷ بار قهرمان هلند شد و در سال‌هاى ۱۹۷۱ تا ۱۹۷۳، سه بار پیاپى جام قهرمانان باشگاه‌هاى اروپا را به دست آورد. کرویف در سال ۱۹۷۳ راهى اسپانیا شد و فصل تازه‌اى را در باشگاه بارسلونا آغاز کرد.

کرویف (راست) به سرعت به مهره ثابت و کاپیتان بارسا بدل شد و با این تیم هم عنوان قهرمانی لیگ دسته اول اسپانیا و هم جام حذفی این کشور را به دست آورد. کرویف در سال‌های ۱۹۷۳ تا ۱۹۷۸ در خدمت بارسا بود و در ۱۴۳ بازی در پیراهن بارسلونا مجموعا ۴۸ گل به ثمر رساند.

در دهه هفتاد میلادی نیز دوئل میان تیم‌های اف ث بارسلونا و رئال مادرید از حساسیت ویژه‌ای برخوردار بود. پیکار دو تیم در عین حال رویاروی ستارگان هلند و آلمان بود که در آن دوران در خدمت این دو باشگاه بودند، از جمله پل برایتنر (چپ) هافبک معروف آلمان. صحنه‌ای از مصاف کرویف و برایتنر در دیدار بارسا و رئال در سال ۱۹۷۵ میلادی.

کرویف با تیم ملى هلند موفق به کسب هیچ عنوانى نشد و به همین دلیل می‌توان او را "سلطان بى تاج و تخت" عالم فوتبال دانست. او در دو تورنمنت بزرگ هلند را همراهی و هدایت کرد: جام جهانی ۱۹۷۴ که هلند نایب‌قهرمان شد و جام ملت‌های اروپا در سال ۱۹۷۶ که کرویف و همراهانش به مقام سوم دست یافتند. صحنه‌ای از آغاز دیدار هلند و چکسلواکی در دور نیمه‌نهایی جام ۷۶ اروپا که با پیروزی ۳ بر یک چکسلواکی پایان یافت.

کرویف پس از پایان همکاری با بارسلونا در فواصل زمانی کوتاه در چند باشگاه دیگر توپ زد تا اینکه در اوایل دهه هشتاد بار دیگر به زادگاهش هلند بازگشت. او در سال‌های ۱۹۸۱ تا ۸۳ بار دیگر به باشگاه آژاکس پیوست و سپس به مدت یک فصل در خدمت باشگاه فاینورد روتردام بود. تصویری از یوهان کرویف در پیراهن فاینورد.

کرویف سرانجام در سال ۱۹۸۴ به فعالیت حرفه‌ای خود به عنوان بازیکن پایان داد. برای خداحافظی او از جمله دیداری دوستانه میان آژاکس و بایرن مونیخ برگزار شد که در آمستردام انجام گرفت.

کرویف البته همچنان به فوتبال وفادار ماند و اگرچه دوره مربیگرى ندیده بود و مدرکى نداشت، سرمربی‌گرى تیم‌هاى صاحب‌نامى چون آژاکس و بارسلونا را برعهده گرفت. او به همراه این تیم‌ها موفقیت‌هاى بسیاری، از جمله ۴ دوره قهرمانى پیاپى در لیگ دسته اول اسپانیا، را در کارنامه‌ی‌ خود ثبت کرد. کسب عنوان قهرمانی جام قهرمانان باشگاه‌های اروپا در سال ۱۹۹۲ به همراه بارسا نیز از دیگر موفقیت‌های مهم او است.

کرویف فلسفه‌ "فوتبال تام" را که در مکتب استادش رینوس میشل آموخته بود در بارسلونا پیاده کرد. او توانست در دوره‌ی مربیگری خود بارسا را به یکی از ابرتیم‌های اروپایی بدل کند.

پپ گواردیولا (راست)، سرمربی کنونی منچستر سیتی که خود زمانی "شاگرد" کرویف بود و بعدها هدایت بارسا را به عنوان سرمربی برعهده گفت، در دوران سرمربی‌گری‌اش در بارسلونا گفته بود: «بنای باشکوهی که به نام فوتبال بارسلونا می‌بینیم ساخته‌ی کرویف است و ما فقط آن را پابرجا نگه می‌داریم».

بسیاری از کارشناسان فوتبال حتی امروز نیز یوهان کرویف را پدر معنوی مکتب فوتبال "بارسا" می‌دانند و معتقدند که سبک بازی زیبا و تهاجمی این تیم دستخط یوهان کرویف را دارد. تصویری از گفت‌وگوی یوهان کرویف با ویسنته دل بوسکه در سال ۲۰۰۲ که در آن زمان سرمربی رئال مادرید بود.

کرویف در سال ۱۹۶۸ با دنی کوستر (چپ) ازدواج کرد. این زناشویی تا پایان عمر کرویف ادامه یافت. تصویری از این دو در مراسم افتتاح موزه باشگاه آژاکس آمستردام در سال ۱۹۹۷.

کرویف سه فرزند دارد. آخرین فرزند او (چپ)، ژردی راه پدر را در پیش گرفت و فعالیتی حرفه‌ای به عنوان بازیکن آغاز کرد، اما با توجه به سایه سنگین پدرش راه بسیار دشواری را طی کرد. ژردی کرویف هم پیراهن باشگاه‌هایی صاحبنام چون بارسلونا و هم تیم ملی هلند را بر تن کرد.

پله و یوهان کریف که دو اسطوره بزرگ فوتبال در قرن بیستم محسوب می‌شوند، دوستی نزدیکی داشتند. تصویری از این دو در آمستردام در سال ۱۹۹۹.

ناگفته نماند که کرویف گلف‌باز قهاری نیز بود و این بازی از جمله تفریحاتی بود که او و فرانتس بکن‌باوئر را نیز پیوند می‌داد.

کرویف به عنوان مهمان در مسابقات و تورنمنت‌های گوناگون حضور داشت و معمولا در کنار دیگر بزرگان فوتبال به تماشا و بحث می‌نشست. تصویری از کرویف (راست) در کنار میشل پلاتینی (وسط) و اوزه بیو (چپ)، اسطوره‌های فوتبال فرانسه و پرتغال در فینال لیگ اروپا میان بنفیکا لیسبون و چلسی در ورزشگاه آمستردام در سال ۲۰۱۳.

کرویف که زمانی سیگارکشی افراطی بود، در سال ۱۹۹۱ تحت عمل جراحی قلب قرار گرفت و ناچار شد سیگار را کنار بگذارد. او در سال ۲۰۱۵ اعلام کرد، به سرطان ریه مبتلا شده و مدتی تحت شیمی‌درمانی بوده است است. کریف به بهبودی خود امید داشت و گفته بود: «احساس می‌کنم در نیمه اول بازی‌ای که نتیجه‌ی پایانی آن معلوم نیست دو بر صفر جلو افتاده‌ام و مطمئنم که در پایان برنده می‌شوم». اما او سرانجام در این بازی شکست خورد.

اسطوره‌ی فوتبال هلند و یکی از بهترین بازیکنان تاریخ این ورزش روز ۲۴ مارس ۲۰۱۶ پس از یک دوره‌ی طولانی بیماری در سن ۶۸ سالگی چشم از جهان فرو بست.

کرویف بازیکن شماره‌ ۱۰ را به کمال‌یافته‌ترین شکلی نمایش می‌د‌اد و هرچند همواره پیراهن شماره‌ی ۱۴ را بر تن می‌کرد، ولی طراح و بازیگردانی تمام عیار بود. ورزشگاه بارسلونا در دیدار بارسا و رئال مادرید در آوریل ۲۰۱۶ (چندی پس از مرگ کرویف) با آرایشی ویژه از این ستاره بزرگ یاد و تقدیر کرد.

از کرویف کلمات و جملات قصار زیادی به جای مانده است. او از جمله گفته بود: «من به خدا باور ندارم. در اسپانیا هر ۲۲ بازیکن در زمین پیش از آغاز بازی دست خود را به نشان صلیب به سینه می‌کشند و دعا می‌کنند. اگر نیایش آن‌ها مستجاب می‌شد، تمام بازی‌ها باید با تساوی خاتمه می‌یافت.»