چهارشنبه سوری با طعم دود و باروت و مخالفت و محدودیت
۱۳۹۱ اسفند ۱۴, دوشنبه
شعله‌های آتش، بوی دود، پریدن از روی آتش با تکرار "زردی من از تو، سرخی تو از من"، مراسم قاشق‌زنی و آجیل مخصوص، تصویر دیرینه از آخرین سهشنبه سال و جشن باستانی "چهارشنبه سوری" است.
این تصویر اما در سال‌های اخیر دستخوش تغییر شده است و حالا چهارشنبه سوری در بیشتر شهرهای ایران، روزی است با صدای انفجارهای پیاپی و بوی باروت و حضور پرتعداد ماموران پلیس. صحنه‌ای که بیشتر یک روز در منطقه جنگی را تداعی می‌کند تا برگزاری یک آیین سنتی در آخرین روزهای سال.
هرسال از چندهفته قبل از مراسم چهارشنبه سوری، شبکه‌های تلویزیونی ایران تصاویر نوجوانان و کودکانی با دست‌و پای سوخته و سر و صورت خونین در اثر انفجار مواد منفجره در زیرزمین و حیاط خانه را نشان می‌دهند تا هشداری باشد برای خانواده‌ها که نگذارند نوجوانان نارنجک‌های دستی بسازند.
در اسفند ماه ۱۳۹۰ بنا به گزارش رسمی مراکز اوژانس ایران، فقط در شب چهارشنبه سوری دست‌کم ۷۰ نفر در اثر انفجارها مصدوم و در بیمارستان‌ها بستری شدند. یک کودک ۱۱ ساله نیز در اثر ترس از صدای انفجار مواد محترقه دچار ایست قلبی شد.
مقامات امنیتی و انتظامی ایران در یک دهه اخیر تلاش‌های گسترده‌ای را برای کنترل مراسم چهارشنبه سوری و ممانعت از تولید و استفاده از مواد منفجره خطرآفرین انجام داده‌اند. این تلاش‌ها از محدود کردن مراسم در چند میدان اصلی شهر برای کنترل جمعیت تا "برخورد قاطعانه" با متخلفان و بازداشت و دستگیری همراه بوده است.
اعلام مخالفت پلیس با هرگونه تجمع مرکزی در چهارشنبه سوری
امسال هم از چند هفته قبل از مراسم چهارشنبه سوری، اقدامات مقامات امنیتی آغاز شده است. اسماعیل احمدی مقدم، فرمانده نیروی انتظامی در گفت‌وگویی با خبرگزاری "ایسنا" اعلام کرد که پلیس امسال با هرگونه تجمع به مناسبت چهارشنبه سوری مخالف است.
احمدی مقدم مدعی شده است کشف مواد منفجره امسال از همه سال‌های قبل بیشتر و نسبت به سال ۱۳۹۰، سه برابر شده است. فرمانده نیروی انتظامی گفت: «براساس هماهنگی‌های لازم با دستگاه قضایی، پلیس با هر فردی که در این روز اقدام به آزار و اذیت دیگران و اوباشی‌گری کند، برخورد خواهد کرد.»
احمدی مقدم اذعان کرد که تجربه سال‌های اخیر برای برپایی مراسم چهارشنبه سوری در پارک‌ها و میادین اصلی شهر، ایده موفقی نبوده است. او اضافه کرد: «این تجمع‌ها در پارک‌ها باعث بروز درگیری‌ها و مزاحمت‌هایی شد که گاه تا ساعت ۳ صبح هم ادامه داشت و پلیس مجبور به دخالت می‌شد.»
احمدی مقدم اعلام کرد که پلیس بعد از چندسال تجربه ناموفق به این نتیجه رسیده است که برگزاری مراسم غیرمتمرکز کوچک در هر محله با حضور والدین نوجوانان، مناسب‌تر و مدیریت آن نیز آسان‌تر است.
برخورد مجلس با "انحرافات" چهارشنبه سوری
با نزدیک شدن آخرین سه شنبه سال، مجلس شورای اسلامی هم درباره مراسم چهارشنبه سوری موضع‌گیری کرده است.
عباس قائد رحمت، عضو کمیسیون اجتماعی مجلس با تاکید بر این‌که چهارشنبه سوری به عاملی برای تخریب "امنیت روانی" مردم جامعه تبدیل شده است، گفت:«چهارشنبه سوری به صحنه‌ای برای موشک‌اندازی و پرتاب نارنجک‌های دست‌ساز میان جوانان و نوجوانان تبدیل شده است.»
این نماینده مجلس شورای اسلامی که معتقد است این مراسم آیینی به "انحراف" کشیده شده است، گفت: «بروز حوادث پرخطر برای مردم در این روز، اصلا قابل قبول نیست و باید متناسب با قوانین موجود با خاطیان برخورد کرد.»
نماینده مردم درود و ازنا از صداوسیمای جمهوری اسلامی خواسته است تا با تولید برنامه‌های مناسب درباره این روز "فرهنگ‌سازی درست" کند. قائد رحمت تاکید کرده است که مجلس آماده است تا با دستگاه‌های مسئول برای جلوگیری از حوادث خطرناک در این روز و مقابله با خاطیان همکاری کند.
"چهارشنبه سوری حرام است"
چهارشنبه سوری در سال‌های اخیر مخالفانی هم داشته است که از اساس این سنت کهن را رد می‌کنند. آیت‌الله مکارم شیرازی در اظهاراتی در سال ۱۳۸۹، چهارشنبه سوری را "حرام" دانست. او گفت: «چهارشنبه سوری یک سنت خرافی است، نباید سنت خرافی را احیا کنیم. از همه این‌ها گذشته این مراسم اسراف در مال است و نباید در مال اسراف کرد.»
آیت‌الله خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی ایران نیز در سال ۱۳۸۸ در پاسخ به سوالی درباره مراسم چهارشنبه سوری، این مراسم را "مستلزم فساد و ضرر" دانست. چهارشنبه سوری سال ۱۳۸۸ یکی دیگر از روزهای ملی در تقویم ایران بود که طرفداران جنبش سبز به خیابان‌ها آمده و تلاش کردند شعارها و مطالبات خود را مطرح کنند.
اما مراسم چهارشنبه سوری در سال‌های اول پیروزی جمهوری اسلامی نیز مخالفانی داشت. مرتضی مطهری در یکی از سخنرانی‌های رادیویی خود چهارشنبه سوری را مراسمی برای "احمق‌ها" معرفی کرده بود و پرسیده بود: «چرا این سند حماقت را هرسال تکرار می‌کنید؟ این مراسم‌ها از اسلام نیست، ضد اسلام است.»