پله، فوتبالیست قرن دچار "افسردگی" شده است

پله (تصویر)، فوتبالیست قرن و یکی از اسطوره‌های فراموش‌نشدنی جهان فوتبال به گفته پسرش در وضعیت جسمی و روحی ناخوشایندی به سر می‌برد. پسر پله در گفت‌وگویی با سایت ورزشی Globoesporte در این باره گفته است: «او از لحاظ تحرک خیلی شکننده است. دوره‌ درمانی او بعد از عمل جراحی مفصل لگن چندان مطلوب سپری نشد.» پله به گفته پسرش به ندرت از خانه خارج می‌شود و این عدم تحرک به گونه‌ای او را دچار افسردگی کرده است.

پسر پله در این گفت‌وگو در باره وضعیت پدر ۷۹ ساله‌اش همچنین گفته است: «این نکته را تصور کنید: او به نوعی شاه بود و همواره شخصیتی تأثیرگذار. حالا اما دیگر نمی‌تواند به درستی راه برود. این مسئله باعث شرمساری اوست و به همین‌خاطر هم در انزوا فرو رفته است».

پله در سال‌های گذشته سخت با بیماری‌های گوناگون دست و پنجه نرم کرده و حضوری کمرنگ در محافل عمومی داشته است. او در سال ۲۰۱۴ پس از عفونت شدید مجرای ادراری مدتی را در سی‌سی‌یو گذراند و در سال گذشته نیز به خاطر داشتن سنگ کلیه عمل جراحی شد. او از ناحیه لگن خاصره چندین بار مورد عمل جراحی قرار گرفته است. درد زانو و ستون فقرات حتی سبب شد که او ناچار شود از صندلی چرخ‌دار استفاده کند.

اِدسون آرانتِس دو ناسیمنتو، ملقب به پله، روز ۲۳ اکتبر ۱۹۴۰ در شهری کوچک بین ریو دو ژانیرو و سائو پائولو در برزیل به دنیا آمد. او در سن ۱۱ سالگى توجه مربیان فوتبال را به خود جلب کرد و چهار سال بعد به خدمت باشگاه صاحب‌نام اف. ث. سانتوس درآمد. پله در ۱۶ سالگی (۱۹۵۶) اولین گل خود را براى این تیم به ثمر رساند.

درخشش بی‌نظیر پله در لیگ برزیل، زمینه‌ای بود برای دعوت از او به اردوی تیم ملی براى حضور در جام جهانى ۱۹۵۸ سوئد؛ تورنمنتی که در آن جهان با ستاره‌اى استثنایى آشنا شد. قدرت دریبل‌زنى، دید وسیع و پاس‌هاى دقیق پله‌ ۱۷ ساله او را در کنار واوا و گاریشنا، به یکی از سه عضو مثلث جادویی برزیل تبدیل کرد. پله (چپ) در صحنه‌ای از دیدار برزیل و فرانسه در نیمه‌نهایی جام جهانی ۱۹۵۸ که با پیروزی برزیل پایان یافت.

این ستا‌ره‌ نوظهور در دور گروهی این رقابت‌ها مصدوم شد، اما به اصرار دیگر بازیکنان تیم ملی در دیدارهاى بعدى به میدان رفت. پله در یک چهارم‌نهایی جام ۱۹۵۸ یک گل به ولز زد، در نیمه‌نهایی سه بار دروازه فرانسه را گشود و در فینال هم دو گل از پنج گل تیمش را به ثمر رساند. ملی‌پوشان برزیل در دیدار نهایی ۵ بر ۲ سوئد، میزبان مسابقات را شکست دادند و این‌گونه پله در سن ۱۷ سالگی نخستین قهرمانی جهان را تجربه کرد.

کسب قهرمانی جهان، قولی بود که پله در سن ۹ سالگی به پدرش داده بود. بلا رتی، یکی از مفسران معروف آلمان که با فوتبال برزیل به خوبی آشناست، می‌گوید: «پله‌ ۹ ساله به پدرش که با چشم‌هایی گریان به رادیو گوش می‌داد و شاهد شکست برزیل از اروگوئه در فینال جام جهانی ۱۹۵۰ بود، قول داد که زمانی این شکست را جبران کند و با برزیل، قهرمان جهان شود که واقعا هم شد.» سومین گل برزیل مقابل سوئد توسط پله (دوم از چپ).

جام‌های جهانى ۱۹۶۲ شیلى و ۱۹۶۶ انگلیس دوره‌هاى تلخى براى پله بودند. او در بازی اول در شیلى به شدت مصدوم شد و به ناچار سایر بازی‌هاى تیمش را از جایگاه تماشاگران دنبال کرد. برزیل در دیدار نهایی این جام ۳ بر یک چکسلواکى سابق را شکست داد و بدون همراهی پله، قهرمان جهان شد. تصویری از پله در سال ۱۹۶۵ در کنار لئو یاشین، دروازه‌بان "شکست‌ناپذیر" شوروی سابق که به "عنکبوت سیاه" شهرت داشت.

در جام جهانی فوتبال ۱۹۶۶ در انگلیس هم پله به وضعیت مشابهى دچار شد و در مرحله‌ گروهی از صحنه‌ی بازی‌ها کنار رفت. تیم برزیل در پی دو باخت ۳ بر یک از پرتغال و مجارستان، در همین مرحله حذف شد. پله در بازی مقابل پرتغال در پی بازی خشن مدافعان به‌شدت مصدوم شد. تصویر: اوزه‌بیو (چپ)، ستاره پرتغال می‌کوشد هم‌دردی خود را با پله که بر زمین افتاده است، نشان دهد.

البته پله با وجود این ضربات و با تکیه بر پشتکار کم‌نظیر، با درخششی بیش از پیش به صحنه برگشت. به اعتقاد جلال طالبی، سرمربی موفق تیم ملی فوتبال ایران در جام جهانی ۱۹۹۸ فرانسه، "توانایی‌های فردی، استواری و مهارت، زیبا بازی‌کردن و دنبال خشونت نرفتن، در کنار پشتکار و اعتقاد به کار" سبب پیدایش بازی‌ها و گل‌های استثنایی توسط پله شدند. تصویری از دیدار اوزه‌بیو (راست) و پله در دیدار در پرتغال در سال ۱۹۶۳.

سال ۱۹۷۰، سال بازگشت پله بود. این بازیکن استثنایی در جام جهانى ۱۹۷۰ مکزیک، عضو یکى از بهترین تیم‌هاى ملی برزیل در طول تاریخ این کشور بود. در روز ۲۱ ژوئن ۱۹۷۰، دیدار فینال جام جهانى مکزیک در حضور ۱۰۵ هزار تماشاگر بین دو تیم برزیل و ایتالیا برگزار شد. تصویری از تیم ملی فوتبال برزیل در جام ۷۰ مکزیک؛ پله نفر دوم نشسته از راست.

لاجوردی‌پوشان ایتالیا در دقایق نخست، بازى را تحت کنترل خود داشتند. در دقیقه ۱۸ اما، پله‌ ۲۹ ساله در پى سانتر ریولینو، با ضربه سر توپ را در دروازه ایتالیا جا داد و یکصدمین گل برزیل را در رقابت‌هاى جام جهانى به ثمر رساند. او با این گل نخستین بازیکنی لقب گرفت که در فینال دو جام جهانی فوتبال گل‌زنی کرده است. پله (چپ) در دوئل هوایی با حریف در فینال جام ۱۹۷۰ مکزیک.

ایتالیا اگرچه در این دیدار موفق شد گل تساوى را بزند، اما در پى گل جرسون در دقیقه ۶۶، پله دو گل دیگر ساخت و برزیل با پیروزى ۴ بر یک بر ایتالیا، برای سومین بار قهرمان جهان شد و جام "ژول ریمه" را براى همیشه به خانه برد.

تارچیزیو بورنیچ، یکى از مدافعان سرسخت ایتالیا که در طول بازى چون سایه به دنبال پله بود، بعد از شکست سنگین تیمش گفت: «من پیش از بازی پیوسته به خودم می‌گفتم که او هم مثل همه بازیکنان دیگر، از گوشت و خون است؛ اما اشتباه می‌کردم!» تصویری از شوت پله بر دروازه تیم ملی اروگوئه در نیمه‌نهایی جام جهانی فوتبال ۱۹۷۰ مکزیک.

کفشی که پله در جام جهانی فوتبال ۱۹۷۰ به پا داشت، در موزه نگهداری می‌شود.

پله با وجود خداحافظی از فوتبال، قرارداد دو ساله و هنگفتی با باشگاه آمریکایی "کاسموس نیویورک" امضا کرد و یک بار دیگر قدم به میدان گذاشت. او در طول عمرش هیچ‌گاه در باشگاهی اروپایی توپ نزد، اگر چه با باشگاه سانتوس یا تیم ملی برزیل قدم به استادیوم‌های اروپا گذاشته بود. تصویر از آخرین بازی پله (چپ) در پیراهن کاسموس نیویورک.

پله سرانجام در سال ۱۹۷۷ به فعالیت حرفه‌اى خود خاتمه داد و رکوردى استثنایی بر جای گذاشت: او هزار و ۳۶۳ بازى در پیراهن تیم ملى برزیل و باشگاه‌هاى مختلف انجام داد و در طى این بازی‌ها هزار و ۲۸۱ گل به ثمر رساند. هنگامی‌که پله در یکی از بازی‌های باشگاهی تیمش، اف. ث. سانتوس، هزارمین گل خود را به ثمر رساند، ناقوس تمامی کلیساها در برزیل به صدا درآمدند.

نام پله با شماره ۱۰ پیوندی جاودانی دارد. پیراهنی که او در جام جهانی ۱۹۷۰ بر تن داشت و با آن به همراه برزیل قهرمان جهان شد، در سال ۲۰۰۲ در یک حراجی به مبلغ ۲۶۰ میلیون یورو به فروش رفت.

پله ترانه‌های زیادی نیز خوانده است. البته آهنگ و رقص در خون برزیلی‌هاست و بی‌دلیل نیست که بسیاری بازی پله با توپ را در واقع رقص او با توپ می‌دانند؛ رقصی که حریف را جادو می‌‌کرد. تصویری از پله در کنار "ساندرو"، خواننده معروف آرژانتینی.

اگر چه همه پله را به عنوان اسطوره‌ بزرگ فوتبال می‌شناسند، اما هنرنمایی‌های او تنها به توپ و روی چمن سبز محدود نمی‌شود. او در چند فیلم، از جمله "پیروزی" (در کنار سیلوستر استالونه و مایکل کین) بازی کرده است. پله (نشسته چهارم از چپ) در صحنه‌ای از فیلم "پیروزی".

گذشته از عنوان قهرمانی جهان، بزرگ‌ترین افتخاری که نصیب پله شد، گزینش از سوی فیفا به‌عنوان "بهترین فوتبالیست جهان" در قرن بیستم، و انتخاب به‌عنوان "برترین ورزشکار" قرن بیستم از طرف کمیته بین‌المللى المپیک (IOC) بود.

البته انتخاب پله از سوی فیفا به عنوان "فوتبالیست قرن" در آن زمان با اعتراض‌هایی نیز روبرو شد. یکی از شخصیت‌هایی که خود را بر پله برتر می‌دانست، ماردونا است که بارها برای "مروارید سیاه" برزیل رجزخوانی کرده است. تصویری از پله (وسط) در کنار میشل پلاتینی (راست)، ستاره‌ فوتبال فرانسه و رئیس کنونی فدراسیون فیفا و دیگو مارادونا، نابغه فوتبال آرژانتین در بازی خداحافظی پلاتینی در سال ۱۹۸۸.

واقعیت اما این است که نهادهای بین‌المللی ورزش فوتبال مانند فیفا، در انتخاب بهترین‌ها، علاوه بر خلاقیت‌ها و توانایی‌های فردی و تکنیکی، به عوامل دیگری چون رفتار و منش بازیکنان و اخلاق و روحیه‌ی ورزشی آنان نیز توجه دارند. این نهادها معتقدند که یک ورزشکار واقعی باید بااخلاق، درستکار، فروتن و برای همه‌ی ورزش‌دوستان الگو باشد. بسیاری از صاحب‌نظران مقایسه پله و ماردونا را چندان درست نمی‌دانند.

در ماه ژانویه سال ۲۰۱۴ از سوی فیفا یک توپ طلای افتخاری به پله به پاس یک عمر فعالیت ورزشی او اهدا شد. این نخستین بار بود که بازیکنی که دیگر در میدان فوتبال حضور ندارد و فعالیت حرفه‌ای‌اش خاتمه یافته، این جایزه را کسب می‌کرد.

ادواردو گالیانو، نویسنده‌ فقید اروگوئه‌ای، زمانی درباره‌ جذبه پله و جذابیت گل‌های او گفته بود: «وقتی او برای زدن ضربه ایستگاهی پشت توپ قرار می‌گرفت، دیوار دفاعی حریف دوست داشت رو به دروازه‌ خودی برگردد تا لذت تماشای لحظه‌ی به ثمر رسیدن گلی زیبا را از دست ندهد.»

بسیاری، از جمله خود پله، بر "تک بودن" پله اعتقاد دارند. او در یکی از مصاحبه‌های قدیمی‌اش گفته است: «پله‌ای دیگر هرگز ظهور نمی‌کند، چرا که خدا تنها یک پله را خلق کرده، یک بتهوون را و یک میکل‌آنژ را. البته دلیل دیگری هم وجود دارد: پله‌ای دیگر هرگز ظهور نمی‌کند، چون پدر و مادرم، کارخانه‌ بچه‌سازی‌شان را تعطیل کرده‌اند.»