پایان نمایشگاه کتاب فرانکفورت

كاتيا بونه، سخنگوی مطبوعاتی نمايشگاه فرانکفورت، منظور از "انديشه‌ی تازه" را چندبعدی شدن نمايشگاه كتاب، عنوان كرد. او به دويچه‌وله گفت: «كتاب ديگر به تنهايی پاسخگوی زمان و زمانه‌ی ما نيست. ما بايد كتاب را در همآهنگی و همآميزی با رسانه‌ها و پديده‌های ديگر ببينيم. از فيلم و نقاشی و عكس گرفته تا صدا و بازتاب اينترنتی و شبكه‌های اجتماعی مجازی.»

بونه توضيح داد كه در ساختمان ويژه‌ای كه امسال به اين منظور بنا شده، كتاب، در پيوند با رسانه های ديگر و به شكل‌های مدرن عرضه شده است. به همين علت امسال برای نخستين بار جايزه‌هايی در چندين بخش، از جمله داستان كوتاه، رمان، كتاب‌های علمی و آموزشي، به بهترين كتابهای الكترونيكی هم داده شد.

بيش از ۷۵۰۰ انتشاراتی از ۱۱۱ كشور جهان، كتابها، نشريات و تکنیک‌های نشر و چاپ را به نمايش گذاشتند. اغلب آنها كتاب‌ها را با همان شكل و شيوه‌ای معمول عرضه كرده بودند.

حدود ۳ هزار برنامه‌ی پيرامونی از كتابخوانی و سخنرانی تا نمايش فيلم و اعطای جوايز گوناگون، نمايشگاه و به طور كلی شهر فرانكفورت را محل ديدار حدود ۳۰۰ هزار علاقه‌مند ساخته بود. میزان بازدیدکنندگان از نمایشگاه نسبت به پارسال افزايش نشان می‌دهد.

ناگفته نماند كه اين افزايش تنها به خاطر علاقه‌مندان به كتاب‌های معمولی و چاپی نبود بلكه عده‌ی زيادی به هوای كتابهای الكترونيكی و فراورده‌های غيركتابی (صوتی و تصویری) به نمايشگاه آمده بودند.

درحالی‌كه تالار شماره‌ی ۳، كودكان را به سوی خود می‌كشاند، علاقه‌مندان كتابهای علمی به تالار شماره ی ۴ و جويندگان كتابهای الكترونيكی و شنيداری بيشتر به تالارهای شماره های ۵ و ۸ می‌رفتند.

يكی از دستاوردهای تازه "كدی" بود كه بر پشت بسياری از كتابها و سی‌دی‌های شنيداری قرار داشت. به كمك تلفن‌های هوشمند می‌شد اين QR-Code را اسكن كرد و اطلاعات مفصلی درباره‌ی آن كتاب يا سی‌دی به دست آورد.

در بخش كتاب‌های آموزشی هم می‌شد نوآوری‌هايی را مشاهده كرد. برای نمونه انتشارات ديجيتال پابليشر Digital Publisher از مونيخ، برنامه‌ی زبان‌آموزیی را عرضه كرده بود كه خودآموز را فعالانه در يادگيری زبان شركت می‌داد. برنامه‌ی كامپيوتری، پس از ضبط صدای خودآموز، واژه‌ی اشتباه را تصحيح و تكرار می‌كرد.

ایسلند مهمان ویژه نمایشگاه امسال فرانکفورت

تالار مهمان ويژه‌ی نمايشگاه كه با شعار "ايسلند در خانه" آراسته شده بود، آميزه‌ای از اتاق نشيمن و كتابخانه را پيش چشم می‌آورد. تالار تاريك تنها با چراغ‌های مطالعه و نور مانيتورها روشن شده بود كه تصويرهايی از طبيعت زيبا و آتشفشان‌های ايسلند را نشان می‌دادند. نور، طوری تنظيم شده بود كه بازدید‌کننده خود را ميان تصاوير می‌ديد.

قفسه‌های كتاب‌ها و مبل‌های راحتی با چنان سليقه‌ای چيده شده بودند كه هر ديداركننده‌ای را به خواندن يا دست‌كم ورق زدن كتابها تشويق می‌كردند.

ايسلند با جمعيت ۳۲۰ هزار نفريش، كشوربرترين‌ها است. اگر اين كشور فقط ۲۰۰ هزار كتابخوان داشته باشد كه دارد، دو سوم مردم آن كتابخوان‌اند. با اين حال عجيب بود كه انتشاراتی‌های معدودی در نمايشگاه، ترجمه‌های کتاب‌های ايسلندی را عرضه می‌کردند.

ایرانیان در نمایشگاه کتاب

امسال ايران نیز با ۲۱ غرفه در نمایشگاه حضور داشت كه می‌شد آنها را به سه بخش تقسيم كرد: انتشاراتی‌هايی كه با پشتيبانی دولت آمده بودند، آنهايی كه با هزينه خود در نمایشگاه شرکت داشتند و گروه سوم هم که به دعوت نمايشگاه، در فرانکفورت حضور داشتند.

امسال دسته‌ی اول تا آنجا پيش رفته بود كه مثلاً انتشاراتی "اسراء" فقط كتاب‌های حجت‌الاسلام جوادی آملی را عرضه كرده و در انتشاراتی "مجمع جهانی اهل بيت" به جای كارمندان ايرانی دو همكار اهل تركيه ايستاده بودند كه با آلمانی شكسته بسته به بازدیدکنندگان توضيحاتی می‌دادند.

چند ناشر خصوصی هم بودند كه با پشتيبانی غيرمستقيم دولت كتاب‌های كودكان يا كتاب‌های تصويری و توريستی را به نمايش گذاشته بودند. يك غرفه‌ی بزرگ "باغ كتاب" هم بود كه به جای انتشاراتی يا ناشران، محل آينده‌ی نمايشگاه كتاب كه در تپه‌های عباس‌آباد تهران در حال ساخت است را با پوستر و بروشور به نمايش گذاشته بود. از آنجا كه نمايندگان اين گروه، حاضر به گفتگو به ويژه ضبط گفتگوها نبودند، نمی‌شد از چرايی و چگونگی تركيب آنان اطلاعی به دست آورد.

از ناشران خصوصی، نشر "چشمه" از تهران و نشر "گردون" از برلين شركت داشتند. ناتاشا كجويی در پاسخ اين پرسش كه چه شد كه رمان‌های خود با مضمون‌های عشقی را به نشر "گردون" داده و در ايران چاپ نكرده گفت: "پيشتر رمانی در ايران منتشر كرده بودم، رمان "در حسرت تو" با مضمونی عشقی را به نشر علم در تهران دادم ولی منتشر نكردند. نمی‌دانم چرا".

از گروه سوم نشر "شباويز" و "روشنگران و مطالعات زنان" مهمان افتخاری نمايشگاه فرانکفورت بودند. شهلا لاهيجی از نشر "روشنگران" در پاسخ اين پرسش كه چرا امسال كتاب‌های كمی به نمايش گذاشته گفت: «كتاب‌هايی كه در ايران مجوز نشر نمی‌گيرند، خيلی بيشتر از آنهايی هستند كه مجوز می‌گيرند. با اين حال، من اين فرصت را برای حضور در اينجا از دست نمی‌دهم، به خصوص كه به بسياری از ناشرانی كه دعوت شده بودند، ويزا ندادند.»

بازديدكننده‌ای در پاسخ اين پرسش كه جمعبنديش از غرفه‌های ايرانی امسال چيست، گفت: «كاش اين ناشرهای دولتی به جای گز و پسته، دوتا كتاب خوب با خودشان می‌آوردند.»

شصت و سومين نمايشگاه جهانی كتاب فرانکفورت با اعطای "جايزه‌ی صلح انجمن ناشران و كتاب‌فروشان آلمان" در كليسای پاول فرانكفورت به بوعالم صنصال نويسنده‌ی الجزايری، پايان گرفت.

اسکندر آبادی
تحریریه: شهرام اسلامی