وزارت فرهنگ و ارشاد امتیاز نشر چشمه را لغو کرد

بهمن دری، معاون فرهنگی وزارت ارشاد، روز پنج‌شنبه (۱۸ خرداد، ۷ ژوئن) اعلام کرد که پروانه نشر چشمه لغو شده است. «توهین به سالار شهیدان» اتهامی است که یکی از بزرگ‌ترین و فعال‌ترین انتشارات ایران را از ادامه فعالیت محروم کرده است.

آقای دری در گفت‌وگو با روزنامه «جام جم» گفت وزارت ارشاد همه تلاش خود را برای «اصلاح مسیر» نشر چشمه کرده، اما «کار به جایی رسید که این انتشارات کتابی سراسر ضد قیام کربلا و ضد امام حسین عرضه کرد.» آقای دری تاکید کرده که نشر چشمه نمی‌تواند کتاب جدیدی را برای عرضه به اداره ممیزی وزارت ارشاد ارائه کند. گفته شده که فروشگاه نشر چشمه پلمب نخواهد شد و فعالیتش می‌تواند ادامه پیدا کند، اگرچه «پرونده‌اش برای رسیدگی به مراجع قضایی ارسال می‌شود.»

از زمستان سال گذشته فعالیت نشر ثالث و نشر چشمه از سوی وزارت ارشاد معلق شده بود. اتهام «براندازی نرم» از علل اصلی تعلیق این انتشارات اعلام شده بود. ثالث و چشمه به همراه ۱۰ انتشاراتی دیگر از شرکت در بیست‌وپنجمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران نیز محروم شده بودند.

به اعتقاد معاون فرهنگی وزارت ارشاد، بخش بزرگی از آنچه توسط نشر چشمه در دو سال اخیر منتشر شده «نشان‌دهنده نوعی کج‌روی و تفکری خاص و مضر و غلط است.» نشر چشمه به مدیریت حسن کیائیان، از سال ۱۳۶۴ فعالیت خود را آغاز کرده بود و کتاب‌هایی عمدتا با رویکرد نخبه‌گرایانه در حوزه ادبیات، سینما و هنرهای نمایشی منتشر می‌کرد.

«ناشران مخملی» در محاق توقیف، به اتهام «براندازی نرم»

این اقدامات به گفته فعالان حوزه نشر در ایران، نشات‌گرفته از سیاست‌های سرکوب‌گرانه جمهوری اسلامی نسبت به جهان فرهنگ و دنیای نشر است و پس از انتخابات پرشبهه ریاست‌جمهوری در سال ۸۸ با شدت بیشتری پی‌گیری می‌شود. سال گذشته، اندیشکده راهبردی امنیت نرم با انتشار جزوه‌ای با عنوان «زمزمه‌های رنگی» برخی از ناشران و نویسندگان «برانداز» را معرفی کرد.

به اعتقاد برخی از مسئولان جمهوری اسلامی، برخی از متولیان صنعت نشر در جهت «براندازی نرم» فعالیت می‌کنند و از آن زمان تا کنون فعالیت این ناشران با محدودیت‌های گسترده ‌و فزاینده‌ای مواجه شده است. اتشارات «نی»، «چشمه»، «اختران»، «کویر»، «عطایی»، «روشنگران» و «ققنوس» از جمله مواردی بودند که فعالیت‌هایشان «براندازانه» ارزیابی شده بود و حالا نشر چشمه اولین قربانی از میان جمع «براندازان» است که دیگر اجازه بقا در این حوزه را ندارد.

از فروردین سال ۱۳۹۰ وزارت ارشاد با راه‌اندازی طرحی با عنوان «نظام امتیازدهی ناشران» دامنه سانسور کتاب در ایران را گسترده‌تر کرد. بر اساس این طرح که برخی از کارشناسان آن را مغایر با قانون اساسی جمهوری اسلامی می‌دانند، با هر «اصلاحیه» روی کتاب‌های ارسالی از سوی ناشر به اداره ممیزی وزارت ارشاد، یک امتیاز منفی در کارنامه ناشر ثبت می‌شود و تکرار این «تخلفات» می‌تواند لغو امتیاز انتشارات را در پی داشته باشد.

اوضاع نشر در ایران با شتابی بی‌سابقه رو به وخامت می‌رود و کار به جایی رسیده که اهالی فرهنگ حتی به وضعیت سال‌های پیش نیز رضایت دارند. ۱۶۳ نویسنده و مترجم نهم اردیبهشت ماه سال جاری در نامه‌ای به وزیر ارشاد از او خواسته‌اند «در این وضعیت که صنعت نشر کشور هر روز ضعیف‌تر از گذشته شده و تیراژ کتاب‌ها به پایین‌ترین حد در این سال‌ها رسیده، ترتیبی اتخاذ کنید تا تعلیق‌ها برداشته شود و ناشران با همان روال سابق به کارشان ادامه دهند.»

اما با این همه، فشار افزایش یافته و به نظر می‌رسد روزهای سخت‌تری برای فعالان دنیای نشر در پیش است.