نشست جهانی کاهش پلاستیک؛ آرزوهای حداکثری و دستاورد حداقلی

از امروز دوشنبه ۲۵ نوامبر (۵ آذر) نشست بین‌المللی درباره پلاستیک در بوسان کره جنوبی آغاز می‌شود. امید برای رسیدن به یک معاهده بین‌المللی در زمینه کاهش تولید و استفاده از پلاستیک به دلایل گوناگون کم است. در این نشست نمایندگان ۱۹۳ کشور جهان شرکت دارند و قرار است هفت روز برای رسیدن به یک توافق بین‌المللی با یکدیگر بحث و تبادل نظر کنند.

این آخرین نشست از پنج نشستی است که برای این هدف برنامه‌ریزی شده بود. مدیر اجرایی برنامه محیط زیست سازمان ملل این نشست را "شانسی یکباره برای کره زمین" دانسته است.

اینترنت بدون سانسور با سایفون دویچه‌ وله

پیش‌نویسی که هم‌اکنون برای این توافق روی میز است امید به حصول توافق را کمتر می‌کند. این طرح حاوی سه هزار پرانتز است که هرکدام از آنها تقاضای تغییر در فرمولبندی متن را دارد و نشان‌دهنده اختلاف نظر میان شرکت‌کنندگان است. بنابراین بسیار غیرمحتمل است که در عرض یک هفته بتوان تمامی این اختلاف نظرات را برطرف کرد.

نماینده  اتحاد سازمان‌های غیردولتی Exit Plastic که از ابتدای این جلسات همراه بوده می‌گوید: «به طور معمول برای توافق بر سر هر پاراگراف یک روز وقت لازم است اینجا اما عملا کل متن قرارداد هنوز مورد بحث است.»

مهمترین نکات مورد اختلاف

نکات مورد اختلاف در اصل بر سر مواردی اساسی و پایه‌ای است از جمله اینکه توافق باید چه مراحلی از نقل و انتقال و بازیافت پلاستیک را در بر بگیرد، آیا تنها بهبود سیستم جمع آوری زباله و بازیافت بیشتر پلاستیک کافی است یا باید محدودیت تولید پلاستیک‌های جدید نیز مشمول این توافق شود.

در حال حاضر سالانه حدود ۴۰۰ میلیون تن پلاستیک تولید می‌شود که تنها ۱۰ درصد آن بازیافت می‌شود. تقریبا ۱۵۰ میلیون تن نیز به طور غیرتخصصی از بین برده شده و یا در طبیعت می‌ماند.

بیشتر بخوانید: آلمان درب پلاستیکی جداشونده بطری‌ها را ممنوع کرد

بر اساس تخمین بانک جهانی، تولید پلاستیک در سال ۲۰۴۰ می‌تواند به ۷۰۰ میلیون تن برسد.

کارشناسان محیط زیست معتقدند بهبود روش‌های بازیافت تنها یک بخش از راه‌حل است و بیش از همه باید درباره موضوع پلاستیک‌های یک بار مصرف راه‌حل پیدا شود.

سهم نفت و تولیدکنندگان آن

نفت ماده اصلی برای تولید پلاستیک است. از همین رو واضح است که برای حصول یک توافق بین‌المللی در زمینه کاهش تولید پلاستیک، کشورهای دارای نفت جزو مخالفان باشند. این در حالی است که فرایند تولید پلاستیک جدا از اینکه وابسته به نفت است، فرایندی با مصرف انرژی بسیار بالا و تولید زیاد دی اکسید کربن و سایر گازهای سمی است.

ائتلافی متشکل از کشورهایی با تلاش‌های بیشتر خواهان توافقی حداکثری هستند، می‌گویند باید به توافقی رسید که در آینده پلاستیک کمتری تولید شود. آلمان و اتحادیه اروپا جزو این گروه هستند.

بیشتر بخوانید: "کنفرانس پلاستیک" سازمان ملل در پاریس به توافق مطلوب رسید

در مقابل کشورهای موسوم به "کشورهای همفکر" که شامل تولیدکنندگان نفت و گاز و کشورهایی با تولید بالای پلاستیک است، مخالف این موضوع هستند، کشورهایی چون ایران، چین، روسیه و عربستان سعودی. این کشورها می‌گویند توافق جامع باید بر بازیافت پلاستیک متمرکز باشد و سیستم‌های قابل اعتماد جمع‌آوری زباله در سراسر دنیا را بهبود ببخشد و در نهایت پلاستیک بیشتری بازیافت شود. 

مناقشه بر سر مواد مورد استفاده در تولید پلاستیک

یکی دیگر از موضوعات مورد مناقشه بر سر رسیدن به توافق بین‌المللی درباره پلاستیک مربوط به چرخه تولید این ماده است. در حال حاضر علت پایین بودن میزان بازیافت پلاستیک وجود ترکیبات بسیار پیچیده در فرایند تولید پلاستیک‌های موجود در بازار است. این مواد باعث می‌شوند که پلاستیک را پس از مصرف نتوان به طور پاک جدا و بازیافت کرد. کشورهای طرفدار کنترل بیشترخواهان توافقی هستند که شامل مراحل تولید و طراحی پلاستیک نیز بشود. 

در حال حاضر حدود ۱۶ هزار ماده ترکیبی گوناگون در تولید پلاستیک استفاده می‌شود که یک سوم آنها در رده خطرناک طبقه‌بندی می‌شوند، ۱۰ هزار ماده از این میان ناشناخته هستند و معلوم نیست چه خساراتی برای انسان و طبیعت به بار می‌آورند. استفاده از این مواد جزو "اسرار کاری" کارخانجات است و به همین دلیل فاش نمی‌شود. برخی از این مواد ظاهرا ناشناخته در مثلا آلمان برای استفاده در بسته‌بندی‌های مواد غذایی ممنوع شده‌اند.

دویچه وله فارسی را در اینستاگرام دنبال کنید

تمامی این موارد باعث شده تا رسیدن به یک توافق جامع بسیار مشکل و حتی شاید ناممکن باشد. به همین دلیل رهبری مذاکرات یک نسخه مصالحه تهیه کرده و بر سر آن پیشاپیش با هیأت‌ها به توافق رسیده است. این نسخه بسیار ملایم‌تر از توافق اصلی فرمول‌بندی شده و موارد الزام‌آور از نظر حقوقی کمتری را برای کشورها شامل می‌شود.

همچنین این نسخه موارد اصلی مورد مناقشه را اصلا در بر نمی‌گیرد. در این نسخه بحث بر سر کاهش یا توقف تولید پلاستیک نیست بلکه بر سر مدیریت پایدار تولید پلاستیک است. گروه مذاکره‌کننده همچنین بر این باورند که نمی‌توان با ممنوعیت جامع مواد شیمیایی سمی موافقت کرد بنابراین پیشنهاد کرده‌اند که فعلا فقط گروه کوچکی از مواد تشکیل دهنده بسیار مورد مناقشه را ساماندهی کنند. 

این طرح همچنین فاقد تاریخی برای رسیدن به یک هدف مشخص در سطح جهانی است.