نتیجه قطعنامه علیه ایران:<br>کنترل وضعیت حقوق بشر؛ هر سه ماه یک بار

دویچه‌وله: خانم عبادی! مجمع عمومی سازمان ملل قطعنامهای علیه ایران صادر کرده و نقض حقوق بشر در ایران را محکوم کرده است. اهمیت این قطعنامه تا چه میزان است؟

شیرین عبادی: کمیته‌ی سوم سازمان ملل متحد قطعنامه‌ای علیه ایران دایر بر نقض حقوق بشر صادر کرد که معمولا همیشه مصوبات این کمیته به تصویب مجمع عمومی هم می‌رسد. یعنی در مجمع عمومی فقط این تصمیم را به صورت رسمی اعلام می‌کنند و در حقیقت باید گفت که محکومیت ایران از الان محرز شده است. اهمیت این تصمیم از این بابت است که یکبار دیگر و برای هشتمین بار دولت ایران به نقض حقوق بشر در داخل کشور متهم شده است و ادعای افرادی که در زندان هستند و کسانی که بیگناه اعدام شدند، در یک مجمع بین‌المللی به اثبات رسیده است. این گونه محکومیت‌ها در روابط ایران با سایر ملل بسیار تأثیر خواهد گذاشت. یکی از این تأثیرها در مورد مسئله‌ی انرژی هسته‌ای است. یعنی وقتی دولتی هشت سال مداوم، متهم به نقض حقوق بشر می‌شود و به قطعنامه‌هایی که علیه‌ا‌ش صادر شده توجه نمی‌کند، دنیا هم می‌گوید من چه طور به حرف تو اعتماد کنم که قصد استفاده‌ی صلح‌آمیز از انرژی هسته‌ای داری!

آیا مورد مشابهی قبلاً بوده، این که کشوری همان طور که شما هم گفتید، هشت بار توسط سازمان ملل محکوم به نقض حقوق بشر شود ؟

بله، موارد معدودی بوده است، مثل کره شمالی و همچنین برمه که امسال این دو کشور نیز قطعنامه گرفتند. ما شاهد بودیم که کره شمالی چه گونه رفتار کرد و متأسفانه به نظر می‌رسد که دولت ایران هم می‌خواهد از کره شمالی پیروی کند. همچنین شاهد بودیم که در برمه چه اتفاقی افتاد. نظامیان انتخابات را قبول نکردند، کودتا کردند و پانزده سال رئیس حزبی را که برنده شده بود در زندان یا در حبس خانگی گذاشتند و به افکارعمومی بی‌اعتنا بودند. اما بالاخره علیرغم حمایت‌های بی‌دریغ کشور چین مجبور شدند تن به خواسته‌های بین‌المللی دهند. انتخاباتی برپا کردند، هرچند کاملاً آزاد نبود، اما بالاخره مجبور شدند خانم "آنگسانسوچی" را هم آزاد کنند. این گونه شواهد نشان می‌دهد که دولت‌ها بالاخره مجبور خواهند شد که حرف مردم را قبول کنند.

سایت‌های دولتی ایران، ازجمله سایت خبرآنلاین، اعلام کردهاند که ۱۱۲ کشور با قطعنامه‌ی محکومیت ایران مخالفت کرده‌اند. اگر این طور باشد، پس اصلاً چه طور این قطعنامه تصویب شده است؟

این هم یکی از عجایب خبررسانی‌های حکومت ایران است. سازمان ملل متحد تعداد اعضایش به ۲۰۰ عضو نمی‌رسد و تصمیمات بایستی با اکثریت آراء گرفته شود. یکی نیست که به آقایان خبررسان حکومت ایران بگوید، اگر ۱۱۲ کشور مخالف بوده‌اند، پس این قطعنامه چه گونه تصویب شده است؟ دولت ایران آرای ممتنع را به حساب مخالف می‌گذارد. اکثریت، موافق محکومیت ایران بودند و در این کمیته، دولت ایران هیچ دفاعی برای این که نقض حقوق بشر کرده، نداشته است. کاملاً مدارک مستند بوده و فقط دولت ایران درخواست کرده بود که این پرونده در این کمیته و در مجمع عمومی مطرح نشود، بلکه در شورای حقوق بشر مطرح شود که راجع به این مسئله تعدادی کشورها موافق بودند که بایستی در آنجا به پرونده‌ی نقض حقوق بشر ایران رسیدگی شود. ولی اکثریت کشورها رأی گرفتند و براین اعتقاد بودند که علاوه بر شورای حقوق بشر که به نقض مکرر و مستمر ایران رسیدگی خواهد کرد، مجمع عمومی هم باید رسیدگی کند و این قطعنامه را بدهد.

در حال حاضر تعدادی از سازمان‌ها و نهادهای خارج از کشور در پی این هستند که علیه ایران به دادگاه‌های بین‌المللی شکایت کنند. تصویب این قطعنامه، چه قدر می‌تواند به این روند کمک کند؟

من بارها گفته‌ام، دادگاه‌های بین‌المللی شیوه‌ی خاص خودشان را دارند. یعنی حکومت ایران چون به اساسنامه‌ی آی.سی.سی (دادگاه بین‌المللی کیفری) ملحق نشده است، بنابراین ایرانی‌ها نمی‌توانند به آن شکایت کنند و ارجاع پرونده فقط از طریق شورای امنیت است. در شورای امنیت با توجه به اطاعت بدون و قید شرط ایران از کشور چین و این که چین منافع بسیار سرشار و به نظر من غیرمشروع در ایران دارد، امکان این که ما بتوانیم موافقت چین را بگیریم ضعیف است. ولیکن این قطعنامه‌ها در حقیقت می‌شود گفت که پله‌های اجماع جهانی علیه دولت ایران را می‌سازد تا این که بالاخره چین هم مجبور شود قبول کند، چنانچه در مورد سودان ما دیدیم. حامی بزرگ سودان و عمرالبشیر، رئیس‌جمهور این کشور، چین بود. اما وقتی تشت رسوایی عمرالبشیر از بام افتاد، آنچنان صدا کرد که حتی حامی او هم نتوانست رأی منفی دهد و وتو کند و پرونده رفت دست آی.سی.سی.

پس معتقد هستید که این قطعنامه‌ها می‌توانند راه را برای محکومیت بین‌المللی دولت ایران و پیگیری بین‌المللی نقض حقوق بشر در ایران هموار کنند، درست است؟

می‌تواند پله‌های اولیه را بسازد و از ویژگی‌های قطعنامه‌ی جدید این است که هر سه ماه یک‌بار دبیرکل سازمان ملل متحد باید گزارشی از وضع حقوق بشر در ایران تهیه کند و به مجمع عمومی گزارش دهد. در سال‌های قبل، هر سال این گزارش تهیه می‌شد. اما چون وضعیت حقوق بشر در ایران رو به وخامت است، بنابراین امسال دولت‌ها تصمیم گرفتند که هر سه ماه یک‌بار این گزارش تهیه شود.

به نظر شما از نظر سیاسی برای مردم داخل ایران چه نتیجه‌ای می‌تواند در بر داشته باشد؟

این قطعنامه‌ها اعتماد به نفس مردم را افزایش خواهد داد و آنها متوجه می‌شوند که در جهان تنها نیستند. آنها متوجه میشوند که اگر بچه‌هایشان کشته شدند و یا به زندان افتاده‌اند، اما دنیا در مقابل این گونه اعمال بی‌تفاوت نبوده است.

و فکر می‌کنید آیا بر روابط تجاری ایران با سایر کشورها، به‌خصوص با بخش خصوصی کشورهای غربی، می‌تواند تأثیرگذار باشد؟

طبیعتاً بدون تأثیر هم نیست، خصوصاً این که قطعنامه‌هایی در زمینه‌ی محدودیت برای تجارت با ایران در شورای امنیت هم صادر شده و بسیاری از شرکت‌های خصوصی اساساً علاقه ندارند که با کشورهایی که در نقض حقوق بشر نشاندار و سرشناس هستند، معامله کنند. اینها در تجارت هم به‌هرحال تأثیرگذار خواهد بود.

مصاحبه‌گر: میترا شجاعی
تحریریه: شهرام اسلامی