مهاجران در آلمان و جشن کریسمس
۱۳۸۸ دی ۱, سه‌شنبه
ماه دسامبر است و همه جا صحبت از کریسمس یا به قول آلمانی‌ها وایناختن (Weihnachten) و سال نوی میلادی. در همه‌ی شهرها، بازارهای سال نو برپاست. در آلمان همه چیز با استرس خاصی همراه است. یک ماه مانده به شب کریسمس تب و تاب خرید همه را می‌گیرد. یکی از رسم‌های کریسمس نوشتن آرزوها بر روی برگه‌ای توسط کودکان است. کوچک‌ترها بر روی کاغذ آرزوها، برای بابا نوئل از آرزوهای خودشان می‌نویسند و بزرگ‌ترها هم به دنبال "خرید این آرزوها" که به عنوان هدیه‌هایی از طرف بابا نوئل به دست کودکان می‌رسد، راهی بازار می‌شوند. البته بزرگ‌ترها هم بی نصیب نمی‌مانند. خرید هدایا در روزهای آخر به اوج خود می‌رسد.
اما تنها ۷۰ درصد از مردم آلمان مسیحی‌اند. ۳۰ درصد دیگر طرفداران مذاهب دیگرند که جشن‌گرفتن کریسمس در آنها رسم نیست. اما تجربه نشان داده است این دسته از شهروندان آلمان، با وجود بیگانگی مذهبی با کریسمس، به طور فعال و باز با این جشن و ایام مربوط به آن برخورد می‌کنند.
جشنی برای پیوند مسلمانان و مسیحیان
مسلمانان که پرشمارترین مهاجران آلمان را تشکیل می‌دهند در عین حال، بزرگترین جامعه غیرمسیحی این کشور هم هستند. یکی از این شهروندان مسلمان ترک تبار در مواجهه با این پرسش که آنها در شب کریسمس چه می‌کنند پاسخ می‌دهند: «ما هم ماه رمضان خودمان را داریم و ما هم هدیه می‌گیریم.»
لوآی مودهون (Loay Moodhun) کارشناس امور اسلامی دویچه وله اما از زاویه‌ی دیگری به این جشن می‌نگرد. مودهون از نخستین تجربه‌ی خرید هدایا به مناسبت کریسمس سخن می‌گوید و به عنوان یک غیر مسیحی با توجه به ناآشنا بودن با رسم و رسوم کریسمس، از آن به عنوان تجربه‌ای سخت یاد می‌کند.
اما این روزها فرصتی برای مسلمانان آلمانی است تا وجوه مشترک خود را با هم‌وطنان مسیحی خود کشف کنند. ایمان مزیک که دبیر کل مرکز مسلمانان آلمان و کارشناس گفت‌وگوی اسلام و مسیحیت است، می‌گوید: «هر چند که تاریخ دقیق ولادت حضرت مسیح مشخص نیست اما مسلمانان می‌دانند که جشن کریسمس جشن تولد عیسی مسیح است.» به اعتقاد او با توجه سخنانی که درقرآن درباره‌ی عیسی مسیح آمده است، جشن تولد او پیروان این دو مذهب را پیوند می‌دهد.
آلمانی‌ها، " با نشاط تر" از بقیه
اما حتی اگر از زاویه‌ی دلایل دینی هم به این مسئله ننگریم، جشن کریسمس برای بسیاری از آلمانی‌های مهاجر تبار زیبا و دلنشین است.
برای نمونه یک راهب بودایی که به مدت یک‌سال در شهر بن زندگی می‌کند از تزئینات کریسمس به عنوان اولین برداشت خود از آلمان یاد می‌کند. او با اشاره به تزئینات کریسمس که سال گذشته در بدو ورود به آلمان در مسیر فرودگاه تا بن دیده است، آلمانی‌ها را ملتی می‌داند که بیش از هر ملت دیگری با نشاط است و دوستدار موزیک و جشن.
"بر برگه‌ی آرزوها نوشتم: صلح جهانی"
اما با وجود دلنشین بودن این جشن‌ها، پیروان مذاهب دیگر در آلمان بر سر یک نکته هم‌عقیده‌اند. آنها همگی از تجاری شدن و مادی شدن جشن‌های کریسمس در آلمان انتقاد می‌کنند، مادی‌گرایی که بر روی برگه‌ی آرزوهای کودکان به خوبی قابل خواندن است و با معنای اصلی کریسمس فرسنگ‌ها فاصله دارد.
بهادر یک دانش‌آموز مسلمان ساکن بن است و از تجربه‌ی خود در این باره می‌گوید: « یکی از معلم‌ها که می‌خواست کریسمس حقیقی را به ما نشان دهد، یک روز به ما گفت آرزوهایتان را روی کاغذ بنویسید. یکی نوشت پلی استی‌شن ۳، دیگری پلی استی‌شن ۲ و آرزوهایی از این دست. تنها من و یک همکلاسی دیگر روی برگه‌هایمان نوشتیم صلح جهانی.»
اوج مصرف‌گرایی و مادی‌گرایی
امروزه کمتر کسی می‌داند که چرا درک و دریافت‌های مادی‌گرایانه از تصویر بابا نوئل به رسم و رسوم کریسمس وارد شده است. دبیر کل مرکز مسلمانان آلمان هم با اشاره به نمود این درک و دریافت‌ها بر روی پلاکاردهای بزرگ تبلیغاتی، می‌گوید که تصویر غالب برای یک غیرمسیحی در اولین مواجهه‌اش با آلمان، تصویری مربوط به دوران پیش از کریسمس است.
مزیک از رسمی‌کردن عقاید مذهبی از یک سو و فاصله گرفتن از نیات‌اصلی برپایی کریسمس و ارزش‌های اصلی این جشن که همان گرمای انسانی آن است، اظهار شگفتی می‌کند. شگفت زدگی‌ای که مودهون و راهب بودایی هم دچار آن‌اند.
راهب بودایی بر اساس تجربه‌ی زندگی کوتاه خود در آلمان می‌گوید: «در حالی که در برخی کشورها بسیاری در شب کریسمس به نان شب محتاجند، آلمانی‌ها در این شب بسیار بیشتر از آنچه که نیاز دارند، غذا تهیه می‌کنند.» راهب بودایی نگران است، نگران که آلمانی‌ها در این ناز و نعمت، فقیران را فراموش کنند.
با این اوصاف جای شگفتی نیست اگر بشنویم که شهروندان غیر مسیحی آلمان اگر چه با بُِعد مذهبی کریسمس مشکلی ندارند، اما از کنار آن می‌گذرند. مثل بهادر که در پاسخ به این پرسش که شب کریسمس چه خواهد کرد می‌گوید: « برنامه‌های تلویزیون‌های خصوصی را نگاه خواهم کرد، آنها همیشه فیلم‌های خوبی نشان می‌دهند.» و با خنده ادامه می‌دهد: «راستش را می‌گویم».
YK/FW