مشکلات خبرنگاران آسیای میانه : قتل و سانسور

علیشیر صاحیپوف، سردبیر نشریه ازبک زبان "سیاست"، هفته پیش از سوی افراد ناشناسی به قتل رسید. این خبرنگار ازبک در گزارش ها و تحلیل های خود از سیاست های اسلام کریموف، رئیس جمهور ازبکستان انتقاد می کرد.

نهادها و سازمان های بین المللی دفاع از حقوق خبرنگاران از جمله "کمیته دفاع از حقوق خبرنگاران در نیویورک" از دولت قرقیزستان درخواست کرده اند که پرونده این روزنامه نگار را بی طرفانه بررسی کند.

سال قبل نیز اغول گل صاپاروا، روزنامه نگار ترکمن در بازداشتگاه ترکمنستان تحت شکنجه به قتل رسید.

صفر بگجان نویسنده ازبکستانی مقیم کشور سوئیس در مصاحبه با بخش فارسی دویچه وله گفت که خبرنگاران ازبک مقیم اروپا نیز تهدید به قتل شدند: "نه فقط خبرنگاران ازبک مقیم قرقیزستان ویا قزاقستان، بلکه آن عده از خبرنگاران ازبک که در کشورهای اروپائی مقیم هستند نیز مورد تحدید قرار گرفته اند."

فشار به خبرنگاران بویژه از سوی حکومت های ترکمنستان و ازبکستان بیشتر از جمهوری های دیگر آسیای مرکزی است. "سازمان امنیت و همکاری اروپا" سالهاست با برگزاری همایش های خبرنگاران نظر مقامات دولتی و جامعه را به مشکلات خبرنگاران آسیای مرکزی جلب کرده است. این سازمان تابحال هشت بارهمایش خبرنگاران آسیای مرکزی را برگزار کرده است. نهمین نشست خبرنگاران آسیای مرکزی امسال در شهر دوشنبه، پایتخت تاجیکستان در دهم و یازدهم آبانماه برگزار شد.

در این همایش دو روزه نمایندگان رسانه های گروهی کشورهای آسیای مرکزی و خبرنگارانی از کشورهای روسیه، اکرائین و برخی دیگر از کشورهای اروپائی شرکت داشتند.

میکلوش هاراستی ، نماینده سازمان امنیت و همکاری اروپا در امور آزادی مطبوعات این همایش را افتتاح کرد و سخنانی را پیرامون روابط رسانه های گروهی با جامعه و نهادهای دولتی ایراد کرد.

در همایش امسال درباره تأسیس "شورای مطبوعات" در آسیای میانه و تهیه و تنظیم "آئین‌نامه رفتار خبرنگاران" بحث شد.

در همایش تاکید شد که خبرنگاران با تاسیس شورای مطبوعات می توانند فعالیت خود را به کمک این شورا با نهادهای دولتی و جامعه تنظیم کنند.

ولی تاسیس شورای مطبوعات و تنظیم آئین‌نامه رفتار خبرنگاران با مخالفت برخی از نماندگان مطبوعات منطقه روبرو شد. به نظر آنها با تنظیم یک آئننامه رفتاری نمی توان مسائل و مشکلات خبرنگاران آسیای مرکزی را حل و فصل کرد. آنها این فکر را طرح می کنند که هر نهاد مستقلی که از سوی خبرنگاران تاسیس گردد، بایستی از سوی دولت به رسمیت شناخته شود و این زمانی امکان‌پذیر خواهد بود که در قوانین این کشورها بازنگری گردد. مشکل دیگر خبرنگاران آسیای مرکزی وابستگی نظام قضائی و دادگاههای کشور به دولت است و روزنامه نگاران در دادگاههای مستقل محاکمه نمی شوند.

برخی از کارشناسان تنظیم آئین‌نامه رفتار خبرنگاران را خود سانسوری و مقابله با انتقاد روزنامه نگاران از مقامات دولتی می دانند. ولی اکبر ستار رئیس "اتحادیه خبرنگاران تاجیک" نظر دیگری دارد. وی تنظیم چنین آئین نامه رفتاری را کمکی جهت رهائی از سانسور دولتی و همچنین مقابله با ممنوعیت روزنامه ها می داند.: " خود اداره کنی نمی تواند سانسور را بیاورد. این امر یک چیز طبیعی انسان است و در همه چیز بایستی یک معیار وجود داشته باشد. من فکر می کنم که معیار اصلی انصاف باشد. یعنی اینکه خود اداراه کنی نوعی محافظت از مطبوعات و همچنین محافظت از منافع مطبوعات است."

خبرنگاران آسیای مرکزی از برگزاری همایش خبرنگاران استقبال خوبی کرده اند. بسیاری از آنها معتقدند که تنظیم آئین نامه های رفتاری می تواند مشکلات خبرنگاران آسیای مرکزی را کمتر بکند و فشار دولت را به خبرنگاران آزاد و مستقل و همچنین مطبوعات بکاهد. آنها بر این باورند که همایش خبرنگاران آسیای مرکزی تلاشی است برای نهادینه کردن فعالیت های خبرنگاران و آزادی مطبوعات در این منطقه.

طاهر شیرمحمدی