موانع بر سر راه تلاش‌های اتحادیه اروپا برای حفظ برجام

اتحادیه اروپا همچنان به توافق اتمی با ایران (برجام) پایبند است و تصمیم دارد با حمایت روسیه و چین - دیگر امضاکنندگان توافق اتمی - با تحریم‌های آمریکا علیه ایران مقابله کند. این تحریم‌ها پس از خروج یک‌جانبه آمریکا از توافق اتمی دوباره علیه ایران به اجرا درآمدند.

طرح اتحادیه اروپا "سازوکاری ویژه‌ برای حفظ تبادلات مالی و تجاری با ایران" است. این طرح نیازمند کشوری در اتحادیه اروپاست که میزبان آن شود. گزینه نخست برای میزبانی این دفتر، اتریش بود. اما این کشور اعلام کرد علی‌رغم حمایت از این طرح آمادگی میزبانی آن را ندارد. حال اخبار تأییدنشده حاکی از مذاکره اتحادیه اروپا با لوکزامبورک برای پذیرش میزبانی این طرح است.

کشورهای اتحادیه اروپا بازگشت تحریم‌های آمریکا علیه ایران را در تضاد با منافع خود می‌دانند اما پذیرش میزبانی طرحی که برای مقابله با تحریم‌های آمریکا تصویب شده را به معنای در افتادن با دولت دونالد آمریکا می‌بینید. دونالد ترامپ تهدید کرده نقض‌کنندگان تحریم‌های آمریکا علیه ایران را به سختی مجازات می‌کند.

سازوکار ویژه اتحادیه اروپا طرحی است که قرار است علی‌رغم تحریم‌های آمریکا علیه بانک‌هایی که با ایران معامله می‌کنند، راهی برای ادامه مبادلات مالی با ایران فراهم کند که به شرکت‌ها اجازه دهد بدون استفاده از سوئیفت، جامعه جهانی ارتباطات مالی بین بانکی، با ایران همکاری کنند.

در این سیستم قرار است به یورو معامله ‌شود تا شامل تحریم‌های آمریکا بر معاملات ایران به دلار نشود. این سیستم بر خلاف سوئیفت که درسطح بین‌المللی قابل پیگیری است تنها در اختیار اروپاست و مقامات آمریکایی نمی‌توانند معاملات آن را پیگیری کنند.

اتحادیه اروپا، چین و روسیه باور دارند که "سازوکار ویژه" کارآمد است. این سیستم موازی با "مصوبه مسدودکننده‌" بروکسل عمل می‌کند که به شرکت‌های اتحادیه اروپا اجازه می‌دهد در صورت زیان دیدن از تحریم‌های آمریکا از خزانه‌داری ایالات متحده شکایت کنند. البته قدرت مصون‌ساز این مصوبه برای شرکت‌های اروپایی در برابر تحریم‌های آمریکا، هنوز در عمل روشن نشده است.

بعضی تحلیلگران می گویند طرح اتحادیه اروپا برای حفظ مبادلات تجاری خود با ایران جنبه نمادین دارد و هدف آن تأکید بر مخالفت اروپا با خروج یک‌جانبه واشنگتن از توافق اتمی با ایران است. برخی دیگر این طرح را غیرقابل اجرا می‌دانند و می‌گویند ممکن است مقامات اتحادیه اروپا که طرح  "سازوکار ویژه" را اجرایی می‌کنند و بانک‌هایی که معاملات آن را اداره می‌کنند نیز در معرض تحریم‌های آمریکا قرار گیرند.

هنوز روشن نیست که آیا لوکزامبورگ میزبانی دفتر مرکزی این طرح را خواهد پذیرفت یا خیر.

فدریکا موگرینی، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا، روز دوشنبه ۲۸ آبان (۱۹ نوامبر) پیش از نشست وزرای امور خارجه این اتحادیه در بروکسل گفت که نمی‌تواند تاریخ مشخصی را برای را‌ه‌اندازی کانال ویژه تسهیلات مالی با ایران مشخص کند.

موگرینی اما تصریح کرد که اتحادیه اروپا کاملا از توافق هسته‌ای با ایران حمایت می‌کند و او امیدوار است که این ساختار مالی هرچه زودتر راه‌اندازی شود.

مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا تاکید کرد که مشارکت وزیران آلمان، فرانسه و بریتانیا در این مرحله از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. موگرینی ضمن اشاره به تلاش این سه کشور برای مشخص کردن مکانیسم راه‌اندازی کانال مالی ایران گفت: «نمی‌توانم برای شما تاریخ خاصی مشخص کنم، ولی می‌توانم بگویم که تلاش‌ها ادامه دارند و به نحو مثبت پیش می‌روند.»