عبادی: ایران به بشکه باروت می‌ماند
۱۳۸۸ آذر ۱۶, دوشنبه
روزنامه آلمانی‌زبان "نویه تسورشر تسایتونگ" در شماره روز ۷ دسامبر (۱۶ آذر) خود مصاحبه‌ای را با شیرین عبادی، حقوقدان ایرانی و برنده جایزه نوبل صلح سال ۲۰۰۳ منتشر کرده است. این مصاحبه پس از سخنرانی عبادی در روز یکشنبه (۶ دسامبر) در برلین درباره وضعیت حقوق بشر در ایران پس از انتخابات انجام گرفته است.
رابطه مردم و حکومت
شیرین عبادی در پاسخ به پرسش خبرنگار "نویه تسورشه تسایتونگ" در مورد رابطه مردم ایران با حکومت جمهوری اسلامی گفته است که این رابطه را خوب نمی‌داند. وی معتقد است که حکومت به گونه‌ای فزاینده در حال از دست دادن پایه‌های خود در میان مردم است و هیچگاه مردم ایران به این حد دور از حکومت نبوده‌اند. به نظر عبادی دلیل این بیگانگی آن است که نارضایتی فراوانی میان مردم وجود دارد. از یک سو، اختلاف طبقاتی در ایران بسیار شدید است: ۱۰ درصد بسیار ثروتمندند و ۹۰ درصد مردم مدام فقیرتر می‌شوند. بیکاری گسترده است و وضعیت کارگران بسیار بد است. مردم از خود می‌پرسند که پس با ثروت ایران چه می‌کنند؟
از سوی دیگر، آزادی شهروندان در ایران بسیار محدود است. ۷۰ درصد جمعیت را جوانان تشکیل می‌دهند، جوانانی که آزادی می‌خواهند. به گفته عبادی، پدیده جالبی در این رابطه به چشم می‌خورد و آن اینکه، حتی فرزندان خانواده‌های طرفدار حکومت هم خود را از خانواده جدا کرده و به جنبش اعتراضی علیه دولت و در نهایت علیه پدرانشان پیوسته‌اند.
نقش زنان در جنبش اعتراضی
خبرنگار "نویه تسورشر تسایتونگ" می‌گوید که به نظر می‌رسد زنان نقش بسیار مهمی در جنبش اعتراضی دارند. عبادی این گفته را تایید می‌کند و علت آن را بالا بودن سطح آگاهی و خودآگاهی زنانی می‌داند که تحصیل کرده هستند. وی به آمار اشاره می‌کند، به اینکه ۶۵ درصد دانشجویان را زنان تشکیل می‌دهند و شمار استادان زن نیز بسیار است. عبادی می‌گوید که قوانین ایران ارزش زن را نصف ارزش مرد می‌داند؛ قوانینی که با انقلاب ۱۳۵۷ به تصویب رسیدند و تبعیض در مواردی چون شهادت و ازدواج را نهادینه کردند.
عبادی می‌گوید، گاه می‌اندیشد که انقلاب ایران، انقلاب مردان علیه زنان بوده است، «و طبیعی است که زنان ناراضی‌اند. با آنکه چندین نفر حین حرکت‌های اعتراضی پس از انتخابات کشته شدند، اما ندا، یک دانشجوی دختر رشته فلسفه، نماد مقاومت شد.»
این فعال حقوق بشر در مورد گستردگی جنبش اعتراضی کنونی می‌گوید: «زنان، جوانان، تحصیل‌کرده‌ها و کارگران در این حرکت شرکت دارند و اعتراضات ادامه دارد. نه تنها در تهران، بلکه در دیگر شهرهایی هم که کوچکتر هستند. ایران بشکه باروت را می‌ماند. کافی است چیز کوچکی رخ بدهد و این بشکه باروت منفجر شود.»
نقش مذهب در حرکت اعتراضی
شیرین عبادی در این مصاحبه نیز از خود به نام فردی مسلمان نام می‌برد که اعتقادش به او برای استقامت در راهی که در پیش گرفته، یاری می‌رساند. او در پاسخ به پرسش خبرنگار در مورد نقش مذهب در جنبش اعتراضی می‌گوید، مذهب نقش مهمی ایفا می‌کند. به عقیده او، دولت همیشه بهانه‌ای برای آرام نگاه داشتن مردم داشته و آن هم اسلام بوده است. این بهانه دیگر وجود ندارد، چون روحانیان عالی‌مقام هم از این جنبش حمایت می‌کنند. از جمله از این طریق که اعلام می‌کنند که عملکرد دولت اسلامی نیست. وی آیت‌الله منتظری را مثال می‌آورد که بتازگی اعلام کرد، این دولت نه اسلامی است و نه دمکراتیک.
خبرنگار "نویه تسورشر تسایتونگ" در مورد پیامدهای چنین سخنی می‌پرسد و عبادی می‌گوید که هم اکنون شکافی عمیق در درون طیف روحانیت موجود است، جدایی میان بخشی کوچکتر اما پرنفوذتر که در کنار حکومت واقع شده، و بخشی به لحاظ تعداد بزرگتر که در کنار جنبش اعتراضی است. خبرنگار می‌خواهد در مورد نقش مهدی کروبی بداند. عبادی مقاومت این روحانی را بسیار مهم ارزیابی می‌کند و می‌گوید، پیش از هر تظاهراتی او را تهدید به مرگ می‌کنند، با وجود این، او به خیابان می‌رود و حتی چند بار کتک خورده است و طرفدارانش مواظب‌اند که اتفاق بدتری برایش نیفتد. مردم هم اعلام کرده‌اند که در صورت دستگیری یا کشته شدن کروبی و موسوی، آرام نخواهند نشست و دست به خشونت خواهند زد.
میزان خشونت در جنبش
خبرنگار به جنبش خشونت‌آمیزی اشاره می‌کند که در دهه ۱۳۷۰ در ایران شکل گرفت و ثابت شد که حکومت عناصر خود را برای به خشونت کشاندن حرکت به میان تظاهرات‌کنندگان فرستاده بود. وی می‌پرسد، آیا معترضان کنونی هوشیارتر شده‌اند که با تحریک تن به اعمال خشونت ندهند؟ عبادی می‌گوید: «ما از آن دوره درس گرفته‌ایم. اما منابع دیگری هم در ایران وجود دارد که مردم دانش خود را از آن کسب می‌کنند که خشونت نمی‌تواند راه حل مشکلات باشد. البته برخی از اعضای حکومت استقبال خواهند کرد از اینکه جنبش اعتراضی خشونت‌آمیز شود. چون می‌توانند دوباره بهانه‌ای داشته باشند که شدیدتر و بیرحمانه‌تر عمل کنند.»
ترس دولت، و زندان و تبعید مخالفان
خبرنگار "نویه تسورشر تسایتونگ" در مورد شمار دستگیرشدگان می‌پرسد و می‌گوید، خود دولت تعداد را ۴ هزار نفر را اعلام کرده است. عبادی می‌گوید که شمار آنان بسیار بیشتر از این است. او سپس به حمله ماموران دولت به شرکت‌کنندگان در تظاهرات صلح‌آمیز اشاره می‌کند و به یورش وحشیانه به خوابگاه‌های دانشجویی، شکنجه دستگیرشدگان در زندان، وادار کردن برخی زندانیان به اعتراف‌های اجباری که برای خارج کار می‌کنند، کشته شدن برخی در زندان‌ها و آخرین اقدام دولت، تشکیل پلیسی برای اینترنت که شبکه را زیر کنترل دارد و مخالفان را شناسایی می‌کند.
خبرنگار می‌پرسد: «آیا دولت می‌ترسد؟» عبادی می‌گوید: «بله. وقتی یک دولت به چنین حربه‌هایی دست می‌زند، نشانه آن است که تکیه‌گاهش را بین مردم از دست داده و می‌ترسد که سرنگون شود.»
شیرین عبادی شیوه عملکرد دولت را واکنشی می‌داند: «هرچه حرکت اعتراضی وسیع‌تر می‌شود، دولت خشونت بیشتری اعمال می‌کند.» خبرنگار می‌پرسد: «در چنین اوضاعی چطور هنوز افراد حاضرند در ایران بمانند؟» پاسخ می‌شنود که «کسانی که مانده‌اند به خیابان‌ها می‌روند و مثل من امید دارند بتوانند تغییر مثبتی را بوجود بیاورند. با این حال ایران طبق آمار یونسکو کشوری است که بیشترین تعداد تحصیل‌کرده‌های خود را از دست می‌دهد. نخبگان ایران فرار می‌کنند.»
ایران و روابط با غرب
شیرین عبادی در بخش دیگری از مصاحبه، به پرسش‌های خبرنگار "نویه تسورشر تسایتونگ" در مورد روابط ایران در سطح بین‌المللی پاسخ می‌گوید. وی معتقد است که شمار زیادی از ایرانیان خواستار برقراری روابطی خوب با آمریکا هستند و چشم‌انداز این روابط برایشان با روی کار آمدن باراک اوباما روشن‌تر شده است. وی با تحریم اقتصادی و حمله نظامی به ایران مخالف است، چون به نظر او، مردم عادی قربانیان این تحریم هستند. تهدیدهای متقابل ایران و اسراییل از نظر عبادی چندان جدی نیستند، چون هیچکدام شهامت انجام تهدیدها را ندارند و از آن تنها برای تاثیرگذاری بر سیاست داخلی‌شان بهره می‌برند.
عبادی معتقد است که اروپایی‌ها در مذاکرات خود با ایران نباید تنها به مسئله اتمی بپردازند، بلکه مناسبات دمکراتیک و نقض حقوق بشر باید به محور کانونی بحث آنها تبدیل گردد.
KG/BB