سیری در ۷۵ سال فراز و نشیب‌های اسرائیل پس از اعلام موجودیت

داوید بن گوریون، کسی که پس از تشکیل دولت اسرائیل به عنوان نخستین نخست‌وزیر کشور انتخاب شد، روز ۱۴ ماه مه ۱۹۴۸ استقلال دولت اسرائیل را اعلام کرد. او درباره امید دیرینه یهودیان گفت: «مردم یهود به‌رغم پراکندگی خود هرگز سرزمین موعود را از یاد نبردند و هیچگاه از نیایش‌های خود برای فرارسیدن روز بازگشت چشم‌پوشی نکردند. بازگشتند تا آزادی سیاسی خود را احیا کنند.»

گرچه باور به سرزمین موعود در تورات ریشه دارد، اما جنایات هولوکاست نیز نقشی مهم در شکل‌گیری دولت اسرائیل داشت. رژیم نازی در دوران جنگ جهانی دوم اقدام به کشتار شش میلیون یهودی در سراسر اروپا کرد. آنانی که از اردوگاه‌های مرگ جان سالم به در برده بودند نیز مورد استثمار وحشیانه قرار گرفتند و ناگزیر تن به کار اجباری دادند. این تصویری است از کسانی که از اردوگاه آشویتس جان سالم به در بردند.

واژه "نکبت" واژه‌ای است که فلسطینی‌‌ها و هواداران‌شان برای توصیف استقلال اسرائیل به کار می‌برند. زمانی که مهاجران یهودی برای تشکیل دولت خود به فلسطین آمدند، ۷۰۰ هزار عرب ناگزیر به فرار و ترک زادگاه خود شدند. تولد دولت اسراییل همان هنگام سرآغاز بحران خاورمیانه بود؛ مناقشه‌ای که پس از ۷۵ سال و به‌رغم تلاش‌های بسیار، کماکان حل‌نشده باقی مانده است.

کیبوتس به زبان عبری به معنی جمع و تعاون است. کیبوتس‌ها دهکده‌های اشتراکی بودند که پس از اعلام استقلال در سراسر اسرائیل تشکیل شدند. اداره بسیاری از این کیبوتس‌ها برعهده نیروهای سکولار و سوسیالیست‌های یهودی بود. آنان بر آن بودند تا باور خود را از جامعه اشتراکی تحقق بخشند.

تنش حاکم بر مناسبات اسرائیل با همسایگان عرب‌اش به جنگ شش روزه در ماه ژوئن ۱۹۶۷ انجامید. اسرائیل با دست یازیدن به چند حمله ناگهانی موفق شد مقاومت نیروهای نظامی مصر، اردن و سوریه را در هم بشکند و مناطقی از شبه‌جزیره سینا، نوار غزه، کرانه باختری رود اردن، شرق اورشلیم و بلندی‌های جولان را به تصرف خود در آورد. این پیروزی منجر به اشغال این سرزمین‌ها و از این‌رو منجر به تشدید تنش و مناقشه شد.

سیاست شهرک‌سازی دولت اسرائیل به مناقشه با فلسطینیان دامن زده است. سیاستمداران فلسطینی با اشاره به سیاست شهرک‌سازی اسرائیل، دولت این کشور را متهم می‌کنند که با چنین سیاستی عملا امکان ایجاد یک دولت فلسطینی در آینده را نابود می‌کند. اسرائیل تا امروز همواره با این استدلال که سیاست شهرک‌سازی تضمینی برای امنیت این کشور بوده و امری قانونی است، به انتقادهای جامعه جهانی توجهی نکرده است.

در زمستان سال ۱۹۸۷ فلسطینیان به یک اعتراض وسیع توده‌ای دست زدند. ناآرامی‌ها از نوار غزه به شرق اورشلیم و همچنین کرانه باختری رود اردن گسترش یافت. ناآرامی‌ها کاهش یافت و به توافق‌نامه اسلو راه برد؛ یعنی به نخستین توافق مستقیم بین دولت اسرائیل و "جنبش آزادیبخش فلسطین" که نمایندگی فلسطینیان را برعهده داشت.

رئیس جمهوری وقت آمریکا، بیل کلینتون (وسط)، به عنوان میانجی و اسحاق رابین (چپ) و یاسرعرفات در مذاکرات صلح شرکت کردند. نتیجه توافق اسلو یک، به رسمیت شناختن متقابل بود. این توافق‌نامه به امیدهای فراوانی برای حل مناقشه فلسطینیان و اسرائیل دامن زد. اما ترور رابین دو سال پس از توافق اسلو، ضربه‌ای جدی بر مذاکرات صلح بین طرفین بود. تصویری از مراسم رسمی که در ۱۳ سپتامبر ۱۹۹۳ در کاخ سفید برگزار شد.

یک یهودی افراطی و بنیادگرا روز ۴ نوامبر سال ۱۹۹۵ اقدام به ترور اسحاق رابین کرد. رابین در جریان راهپیمایی صلح در تل‌آویو هدف گلوله قرار گرفت و به قتل رسید. ترور رابین به نزاع اجتماعی در جامعه اسرائیل دامن زد. این ترور جامعه اسرائیل را به دو بخش تقسیم کرد. در یک‌سو نیروهای سکولار و معتدل و در سوی دیگر نیروهای تندرو و مذهبی. این عکس شیمون پرز، جانشین رابین را در کنار جای خالی او نشان می‌دهد.

مناسبات اسرائیل با آلمان پس از فروپاشی ناسیونال سوسیالیسم در آلمان نیز تیره ماند. در فوریه سال ۲۰۰۰ برای نخستین بار رئیس جمهوری آلمان، یوهانس رآو، در پارلمان اسرائیل به زبان آلمانی سخنرانی کرد. سخنرانی که برای هر دو طرف چالشی بزرگ بود؛ به‌ویژه برای کسانی که از هولوکاست جان سالم به در برده بودند. اما همین اقدام گام بزرگی در راستای عادی‌سازی مناسبات پس از جنایات فراموش‌ناشدنی نازی‌ها بود.

در سال ۲۰۰۲ در سایه موج جدید خشونت برخاسته از انتفاضه دوم، اسرائیل اقدام به احداث یک دیوار ۱۰۷ کیلومتری کرد؛ دیواری بین اسرائیل و مناطق فلسطینی‌نشین در کرانه باختری رود اردن. گرچه این دیوار از دامنه خشونت کاست، اما برای این مناقشه سیاسی راه حلی نبود. بر درازای این دیوار به مروز زمان افزوده شد و طول آن اکنون بالغ بر ۷۵۹ کیلومتر می‌شود.

دولت آلمان همواره خواستار مناسبات خوبی با دولت اسرائیل و اسرائیلیان است و مقامات آلمانی در این راستا پیوسته به این کشور سفر کرده‌اند. آنالنا بربوک، وزیر خارجه کنونی آلمان، نخستین سفر خاورمیانه‌ای خود را به اسرائیل انجام داد. او در جریان این سفر که در فوریه ۲۰۲۲ صورت گرفت، در کنار گفت‌وگو با مقامات اسرائیل، یاد قربانیان هولوکاست در ید وشم (تپه یادبود) واقع در بلندی‌های اورشلیم را گرامی داشت.

اسرائیل در چند سال گذشته با توجه به پات سیاسی، شاهد انتخابات متعددی بوده است. آخرین دور از این انتخابات در نوامبر سال ۲۰۲۲ برگزار شد و بنیامین نتانیاهو، رهبر حزب لیکود، بار دیگر در رأس قدرت قرار گرفت.

بنیامین نتانیاهو (تصویر) از چهره‌هایی است که نقشی مهم در عرصه سیاسی اسرائیل ایفا کرده است. نتانیاهو نخستین بار در سال ۱۹۹۶ به نخست‌وزیری رسید و تا سال ۱۹۹۹ در رأس قدرت بود. او بار دیگر در سال ۲۰۰۹ این مقام را احراز کرد و تا سال ۲۰۲۱ نخست‌وزیر این کشور بود تا اینکه ائتلافی به رهبری یائیر لاپید سبب شد که نتانیاهو بار دیگر در اپوزیسیون قرار بگیرد. نتانیاهو اما در اواخر ۲۰۲۲ بار دیگر به قدرت رسید.

نتانیاهو پس از موفقیت در آخرین انتخابات توانست دولتی ائتلافی با احزاب تندروی مذهبی تشکیل دهد و یکی از برنامه‌های او طرح بازنگری قضایی اسرائیل بود؛ طرحی که به ویژه اصل تفکیک قوا را تضعیف کرده و اختیارات دیوان عالی این کشور را به عنوان نهادی مستقل محدود می‌کند. این طرح اعتراضات شدیدی را به دنبال داشته و شماری زیادی از اسرائیلیان می‌کوشند با تظاهرات گسترده خود، جلوی تحقق آن را بگیرند.