سانسور، امنیت و حریم خصوصی آنلاین در گفت‌وگو با مدیر پروژه Tor
۱۳۸۹ شهریور ۹, سه‌شنبه
مدیر پروژه "تور"، به‌خاطر حساسیت دولت‌هایی همچون ایران، چین و کوبا به فعالیت‌های مجموعه تحت مدیریت‌اش، می‌خواهد که هویتش مخفی بماند. با وی گفت‌وگویی کرده‌ایم که در ادامه می‌خوانید.
دویچه‌وله: امنیت کاربران، محافظت از حریم خصوصی یا ارائه خدمات برای تسهیل عبور از سد فیلترینگ؛ کدام‌یک از این موارد در اولویت برنامه‌های شماست؟
مدیر پروژه "تور": گشت و گذار ناشناس و غیر قابل ردیابی کاربران در اینترنت و حفظ حریم خصوصی آنان از اهداف اصلی پروژه بوده و هست. پروژه بر مبنای این ایده شکل گرفته و در سیر تکاملی خود اقداماتی هم برای عبور از سد سانسور انجام داده است.
کدام کشورها را به‌عنوان کشورهای هدف خود در نظر گرفته‌اید؟
ما کشور مشخصی را هدف قرار نداده‌ایم. ممکن است کسی در کشوری زندگی کند که حتی قوانینی برای تامین آزادی بیان و اندیشه وجود دارد، اما می‌خواهد به صورت ناشناس ایده‌هایش را در فضای مجازی منتشر کند. یا ممکن است کاربری در شهری کوچک زندگی کند که اکثریت مردم عقاید سیاسی مشخصی دارند و در چنین اجتماعی اگر او ساز مخالف بزند و با عقاید دیگران مخالفت کند، ممکن است شغل‌اش را از دست بدهد. ما می‌خواهیم شرایط ناشناس ماندن برای همه فراهم باشد. همه کسانی که به هر دلیلی مایل به افشای هویت واقعی خود نیستند و نمی‌خواهند کسی از جزئیات فعالیت‌های آنلاین آنها باخبر باشد.
آیا آمار دقیقی از تعداد کاربرانی که از کشورهایی همچون ایران یا چین از این نرم‌افزار استفاده می‌کنند دارید؟
همه آمارهای مرتبط با استفاده از Tor در این وب‌سایت (Metrics.Torproject.org) در دسترس کاربران و متخصصان قرار می‌گیرد. اما باید به این نکته بسیار مهم اشاره کنم که کل سیستم به گونه‌ای طراحی شده که ما به هیچ‌یک از اطلاعاتی که شناسایی کاربران را ممکن می‌سازد دسترسی نداریم. بنابراین، حفظ حریم خصوصی کاربران در طراحی این سیستم لحاظ شده، نه در سیاست‌های ما. حتی اگر کسی بخواهد با استفاده از زور یا نفوذ به شبکه ما هم چنین اطلاعاتی از پروژه به دست آورد، که مثلا دقیقا چه کسانی از ایران از این نرم‌افزار استفاده می‌کنند، اساسا ما چنین اطلاعاتی در اختیار نداریم که بخواهیم با آنها به اشتراک بگذاریم.
به عنوان یک متخصص، چه شباهت‌ها و تفاوت‌هایی را در سیستم فیلترینگ ایران و کشورهای دیگری نظیر چین می‌بینید؟
دلایل سیاسی اعمال فیلترینگ تقریبا در همه‌جا یکسان است، برخی از تکنولوژی‌های به‌کار گرفته شده نیز شباهت‌هایی دارند؛ به‌خصوص تجهیزاتی که توسط کمپانی‌های غربی مانند نوکیا زیمنس در اختیار ایران قرار گرفت. اما شباهت خاص دیگری وجود ندارد. حتی بسیاری از کشورهای غربی هم برای کنترل کاربران در مواقع حساس، قوانینی دارند که به آنها اجازه می‌دهد روی نرم‌افزارهای خاصی ابزار کنترلی (Backdoor) نصب کنند و فعالیت‌های کاربری را مانیتور کنند. این کار در کشورهای توسعه‌یافته فرایند مشخصی دارد که پیش از هرچیز باید مخرب بودن فعالیت‌های کاربر در دادگاه اثبات شده باشد، اما کشورهای دیگر چنین ملاحظاتی ندارند. کمپانی‌های غربی تولیدکننده تجهیزات باید بدانند اگر رژیمی همچون ایران یا چین چنین امکاناتی در اختیار داشته باشد، تا چه اندازه فاجعه‌بار است. کشورهایی همچون چین و ایران قطعا تجربیات خود در زمینه فیلترینگ را با یکدیگر به اشتراک هم می‌گذارند. آنها جز خودشان در دنیا کس دیگری را ندارند.
آیا دولت‌های غربی می‌توانند اقدامی در جهت ممانعت از انجام این معاملات صورت دهند؟
در کشورهای غربی بخش عمده‌ای از فشار برای مانیتور کردن فعالیت‌های کاربران اینترنت، از جانب کمپانی‌های فعال در صنعت فیلم و پخش موسیقی وارد می‌شود. آنها برای حفظ حقوق مولف، می‌خواهند اطمینان حاصل کنند که کسی از نسخه‌های غیرمجاز یا کپی‌شده تولیدات‌شان استفاده نمی‌کند. این اقدامات همان چیزی است که دولت‌های اقتدارگرا تلاش می‌کنند با اشاره به آنها بگویند در دیگر کشورها هم چنین اقداماتی صورت می‌گیرد. اما نوع نگاه آنها کاملا متفاوت و ویرانگر است.
آیا راه قانونی برای مجازات کمپانی‌هایی که چنین معاملاتی با دولتی نظیر ایران انجام داده‌اند وجود دارد؟ آنها ضمن تایید چنین معامله‌ای، می‌گویند دیگر ارتباطاتی از این دست با دولتی همچون ایران نخواهند داشت، اما مساله این است که این تجهیزات در اختیار دولتی قرار گرفته که از آن برای شنود و رهگیری مخالفان بهره می‌گیرد.
این چالشی جدی است که دولت‌های متعددی با آن مواجه شده‌اند. سازمان‌های غیردولتی و برخی از نمایندگان کنگره و سنا (آمریکا) به این مشکلات واقف‌اند و تلاش کرده‌اند تا موازنه‌ای میان نوآوری، گسترش ظرفیت‌های فناوری‌های نوین ارتباطی و اقداماتی که ممکن است به نقض آزادی بیان بینجامد، به وجود آورند. بسیاری از امکانات طراحی شده برای فیلترینگ، با این هدف به وجود آمده که به والدین امکان کنترل و محدود کردن فعالیت فرزندان‌شان را بدهد، اما جهان بدون مرز این عیب را هم دارد که این برنامه‌ها از طریق اینترنت می‌توانند در اختیار کسانی قرار بگیرند که لزوما چنین هدفی در سر ندارند. کاری که در شرایط کنونی می‌توان کرد، آموزش شیوه‌های عبور از سانسور به کاربران کشورهایی است که سانسور سخت‌گیرانه‌ای بر اینترنت و ابزارهای ارتباطی اعمال می‌کنند.
چه برنامه‌هایی برای گسترش فعالیت‌های خود در آینده دارید؟
کل شبکه Tor توسط گروهی از داوطلبان اداره می‌شود، یعنی کسانی که با در اختیار گذاشتن پهنای باند لازم به ما کمک می‌کنند تا فعالیت‌های خود را انجام دهیم. بسیاری از حامیان ما در کشورهایی همچون آلمان، سوئد و آمریکا هستند. ما به داوطلبان بیشتری هم نیاز داریم تا فعالیت‌های خود را گسترش دهیم. وقتی برنامه Tor را باز می‌کنید، گزینه‌ای پیش روی شماست که با کلیک بر روی آن می‌توانید بگویید "من می‌خواهم به کاربرانی که در کشورهای تحت سانسور زندگی می‌کنند کمک کنم."
از آنجایی که برنامه ما متن‌باز است و به صورت رایگان در دسترس همه کاربران قرار گرفته، ما نیاز به نظارت دقیق برنامه‌نویسان داوطلب داریم و از همین طریق اشکالات احتمالی را برطرف می‌کنیم. به مترجم‌های بیشتری هم نیاز داریم تا هم برنامه و هم دستورالعمل‌های استفاده از آن را ترجمه کنند و در اختیار کاربران هم‌زبان خود قرار دهند. ما پرتالی روی وب‌سایت خود داریم که نشان می‌دهد چند درصد از کار ترجمه مربوط به هر زبان انجام شده است، اما هم‌چنان نیاز شدیدی به همکاری کاربران فارسی‌زبان داریم.
احسان نوروزی
تحریریه: فرهاد پایار