زایندهرود جریان یافت، اما بیم همچنان باقی است
۱۳۸۸ آبان ۱۳, چهارشنبه
از روز دوشنبه (۱۱ آبان / ۲ نوامبر) آب در بستر زایندهرود اصفهان جاری و این رودخانه پس از ۹ ماه خشکی بار دیگر سیراب شد.
علیرضا روحانی، خبرنگار در اصفهان، می‌گوید که این واقعه باعث شد که «روحیه و نشاط» بار دیگر به شهر بازگردد: «واکنش تقریبا همه‌‌ی مردمی که نزدیک زایندهرود بودند، بسیار زیبا بود. مشخص بود که مردم بشاش و خوشحالند، "اس ام اس" بین مردم رد و بدل می‌شد و می‌گفتند که آب زایندهرود باز شده. خیلی از مردم جمع شدند و سعی می‌کردند خودشان را به کنار رود برسانند و حتی بعضی‌ها بودند که دف می‌زدند.»
شادی‌ای که ممکن است دیری نپاید!
مسئولان شهری اصفهان از مدت‌ها پیش وعده داده بودند که آب زایندهرود برای استفاده‌ی کشاورزان شرق اصفهان در زمان کشت محصول در اصفهان و مناطق شرقی آن جاری خواهد شد. اما به گفته‌ی روحانی این وعده به دلیل وجود برخی نگرانی‌ها با تأخیر عملی شد. وی در مورد علت این نگرانی‌ها توضیح می‌دهد: «بعد از برخورد دستگاه حفار تونل مترو به پایه‌ی سی و سه‌پل بسیاری از کارشناس‌ها گفتند، اگر آب زایندهرود دوباره جاری شود، احتمال نشست و فروریختن سی و سه‌پل وجود دارد. همین مسئله باعث شد که مسئولین دست نگاه دارند و از طرفی اگر آب جاری نمی‌شد باعث نابودی کشاورزی می‌شد و مسئولان بر سر دوراهی قرار گرفته بودند».
روحانی با اشاره به همین نکته می‌گوید، احتمال دارد که جاری شدن آب زایندهرود «موقتی بوده و در چند روز آینده مجددا آب بسته شود.».
راه نجات زایندهرود: تقویت راندمان آبیاری، توریسم و استحصال انرژی‌های نو
محمد درویش،عضو هیأت علمی مؤسسه‌ی جنگل‌ها و مراتع، مهم‌ترین علت خشک شدن زایندهرود را «بهره‌برداری‌های بی‌رویه در بخش کشاوزری و صنعت» می‌داند و می‌گوید: «بخش قابل توجهی از این آب (آب مورد استفاده در کشاورزی و صنعت) از آب‌های زیرزمینی و بخش عمده‌ای از آن نیز از حق‌آبه‌ی زایندهرود تأمین می‌شود و با توجه به اینکه در طول مسیر زایندهرود آب زیادی از چشمه‌ها و قنوات اطراف به آن می‌رسید، ولی الان به واسطه‌ی افت سطح آب‌زیرزمینی این اتفاق نمی‌افتد، جریان آبی که در زایندهرود قرار می‌گیرد شیب معکوس دارد و بیشتر مکش پیدا می‌کند تا اینکه جهش داشته باشد.»
این کارشناس محیط زیست چاره را در «تجدید نظر اساسی در بخش کشاورزی» می‌داند و می‌افزاید: «خود جهاد کشاورزی استان اصفهان اعلام کرده که ما در بهترین حالت حدود ۵ میلیون تن محصول کشاورزی تولید می‌کنیم. برای تولید این مقدار بیش از ۵ و نیم میلیارد متر مکعب آب مصرف می‌شود، یعنی در حقیقت به ازای مصرف هر متر مکعب آب بین ۷۰۰ تا ۹۰۰ گرم ماده‌ی خشک تولید می‌شود. در صورتی که در آلمان یا در فرانسه به ازای مصرف هر متر مکعب آب به طور متوسط ۳ کیلوگرم ماده‌ی خشک تولید می‌شود.»
درویش می‌گوید، نکته‌ی دیگر این است که «از بالادست به طور غیرقانونی و به وسیله‌ی موتورپمپاژها مسیر آب را برای استفاده در سیستم‌های غرقابی کشاورزی که سیستم‌های بسیار ابتدایی است» منحرف می‌کنند که «این روند باید متوقف شود».
به باور محمد درویش، می‌توان با تغییر سیستم‌های آبیاری اصفهان «راندمان آبیاری در کشاورزی را حداقل به دو برابر میزان فعلی» رساند.
این پژوهشگر محیط زیست با اشاره به تجارب مثبت اروپا در زمینه‌ی استفاده از انرژی‌های نو می‌گوید: «ما باید به این سمت برویم که وابستگی معیشتی به سرزمین را در استان اصفهان کاهش دهیم و گزینه‌های دیگر معیشتی را جایگزین و جنبه‌های توریسم، اکوتوریسم و استحصال انرژی‌های نو را تقویت کنیم.»
نویسنده: فریبا والیات
تحریریه: کیواندخت قهاری