ابراهیم رئیسی، رئیس جمهوری اسلامی ایران، پس از دو بار به تعویق انداختن سفر خود به آنکارا، روز چهارشنبه ۲۴ ژانویه ۲۰۲۴ (۴ بهمن۱۴۰۲) برای گفت‌وگو با رجب طیب اردوغان، همتای ترکیه‌ای خود، به آنکارا سفر کرد. یک هیأت بلندپایه سیاسی و اقتصادی ابراهیم رئیسی را در این سفر همراهی کردند.
اردوغان از رئیسی با برگزاری مراسمی رسمی در مجتمع ریاست جمهوری ترکیه استقبال کرد. هشتمین نشست شورای عالی ترکیه بلافاصله پس از اتمام این مراسم رسمی برگزار شد.
در این نشست دو کشور روابط ترکیه و ایران را بررسی کردند و گام‌هایی را که می‌توان برای تعمیق همکاری‌های دوجانبه بردارند را مورد بحث و بررسی قرار دادند.
علاوه بر این، در این گفت‌وگوها سران دو کشور ضمن بررسی مسائل جاری منطقه‌ای و جهانی به‌ویژه جنگ غزه، ۱۰ توافق‌نامه امضا کردند.
اینترنت بدون سانسور با سایفون دویچه وله
توافق‌نامه‌های امضاشده بین ترکیه و ایران موضوعاتی مانند انرژی، مناطق آزاد، رسانه، فرهنگ، حمل و نقل ریلی و به رسمیت شناختن گواهینامه رانندگی را در بر می‌گیرد.
کنفرانس مشترک خبری
بلافاصله پس از هشتمین نشست سران دو دولت ترکیه و جمهوری اسلامی ایران، در کنفرانس خبری امروز، اردوغان با بیان اینکه با ارسال بیش از ۳۰ هزار تن کمک‌های بشردوستانه به غزه موافقت شده گفت که با ایران در رابطه با مسئله فلسطینی‌ها موافق است.
رئیس جمهوری ترکیه تاکید کرد که "حمایت از ایران برای مبارزه با تروریسم" باید به‌طور فزاینده‌ای ادامه یابد.
او گفت: «ما بر اهمیت تقویت بیشتر همکاری‌هایمان علیه پ‌ک‌ک، پ‌ی‌د، ی‌پ‌گ و پژاک که امنیت کشورها و منطقه ما را هدف قرار می‌دهند، اشاره کردیم.»
اردوغان همچنین افزود که «ما در راستای هدف تجاری سالانه ۳۰ میلیارد دلاری خود با ایران به ویژه پس از شیوع ویروس کرونا پیشرفت داشته‌ایم.»
دویچه وله فارسی را در اینستاگرام دنبال کنید
ابراهیم رئیسی نیز در تکمیل صحبت‌های اردوغان گفت: «معتقدیم امنیت ترکیه امنیت ماست، امنیت کشورهای منطقه امنیت ماست، کوچک‌ترین ناامنی، ناامنی برای تمامی منطقه تلقی می‌شود. لذا مصمم هستیم با تروریسم مقابله کنیم.»
کارشناسان چه می‌گویند؟
اومورتورگای یوجل، روزنامه‌نگار ترکیه‌ای، به دویچه وله فارسی می‌گوید:«در حال حاضر تحریم‌ها و فشارهای غرب بر ایران، ترکیه را به شریکی مهم برای این کشور تبدیل کرده است. در حالی که دو کشور مجموعا ۱۷۰ میلیون جمعیت دارند، قرار است حجم تجارت آنها ۳۰ میلیارد دلار باشد. به عبارت دیگر، دو کشور این شانس را دارند که به یک بازار غول‌پیکر مشترک تبدیل شوند.»
اورال حاتمی، جامعه‌شناس ایرانی ساکن ترکیه اما نظر دیگری دارد. او معتقد است که روابط تجاری ایران با ترکیه ظرفیت افزایش ندارد.
او با تاکید به این موضوع که "تحریم‌ها مانع گسترش روابط تجاری می‌شوند" می‌گوید:«مسئله ۳۰ میلیارد دلار حجم تجارت اقتصادی که در حال مانور دادن روی آن هستند، از نظر من غیرممکن است. امسال این حجم از تجارت تقریبا ۷ میلیارد دلار بوده است. باید به این نکته توجه کرد که صادرات ترکیه به ایران در سال ۲۰۲۲ تقریبا ۳ میلیارد دلار بوده و مابقی واردات این کشور از ایران در حوزه گاز و نفت بوده است. پتانسیل چنین کاری وجود دارد، اما سیاست خارجی ایران اجازه چنین کاری را نمی‌دهد.»
حاتمی با بیان اینکه "جمهوری اسلامی نمی‌تواند سیاست خود در رابطه با غزه را به دولت اردوغان تحمیل کند" می‌افزاید: «رئیسی در نشست خبری گفته بود در این سفر تلاش می‌شود تا شریان‌های حیاتی به اسرائیل بسته شود؛ یعنی این پیام را به ترکیه می‌رساند که خواستار قطع ارتباط اقتصادی‌شان با اسرائیل هستند که چنین چیزی غیر ممکن است.»
دیدگاه ترکیه و ایران سال‌هاست که در بسیاری از مسائل منطقه‌ای از سوریه گرفته تا عراق و قفقاز جنوبی یکسان نیست، اما ظاهرا توانسته‌اند اختلافات خود را بر اساس اصل همکاری رقابتی مدیریت کنند.
دوغان‌جان باشاران، هماهنگ‌کننده بخش خارجی خبرگزاری (گ.د.ه) نیز در گفت‌وگوی اختصاصی با دویچه‌وله فارسی می‌گوید که ترکیه از اقدامات ایران که منجر به بی‌ثباتی در قفقاز جنوبی و به‌ویژه مشکلات افتتاح مرکز حمل و نقل در کریدور زنگزور شده، آشفته است و به همین دلیل احتمالا این نارضایتی را به ایران منتقل کرده است.
این روزنامه‌نگار ترکیه‌ای با اشاره به اینکه "رژیم اسد حملات خود را به ادلب، منطقه‌ای عاری از درگیری که در آن غیرنظامیان زندگی می‌کنند، افزایش داده است" می‌افزاید:«رژیم اسد نمی‌تواند بدون اطلاع ایران و روسیه حمله‌ای را انجام دهد که مردم سوریه را هدف قرار دهد. در این شرایط، ترکیه خواست‌های خود را به طرف ایرانی برای هدایت رژیم اسد، در جهت رفتار کنترل‌شده‌تر به‌منظور ایجاد صلح دائمی در سوریه، منتقل کرده است.»
مناقشه خاورمیانه
مناقشه خاورمیانه و موضوع فلسطینی‌ها یکی از موضوعاتی است که ابراهیم رئیسی حتی قبل از سفر خود به آنکارا، در کنفرانس مطبوعاتی‌اش اعلام کرده بود که در گفت‌وگو با رجب طیب اردوغان مطرح خواهد کرد.
بیشتر بخوانید: ترکیه در مناقشه اسرائیل و حماس چه موضعی دارد؟
دوغان‌جان باشاران در این زمینه می‌گوید: «موضع ترکیه در قبال حملات اسرائیل به غزه بسیار روشن است. بیش از ۲۵ هزار نفر در غزه به قتل رسیده‌اند که بیشتر آنها کودک و زن بوده‌اند. ترکیه از پرونده تشکیل‌شده توسط آفریقای جنوبی در دیوان بین‌المللی دادگستری حمایت می‌کند و می‌خواهد مقامات اسرائیلی به جرم نسل‌کشی محاکمه شوند. در رابطه با موضوع فلسطینی‌ها هم ترکیه از ایجاد یک کشور مستقل فلسطینی حمایت می‌کند.»
اورال حاتمی نیز در این زمینه به دویچه‌وله فارسی می‌گوید: «ترکیه در سال‌های گذشته خصوصا در جنگ اوکراین و روسیه ثابت کرده که سیاست میانجی‌گری را در پیش گرفته است. در رابطه با غزه نیز خواست چنین سیاستی را پیش ببرد، اما با شعله‌ورتر شدن آتش جنگ حداقل در افکار عمومی خواستار توقف حملات اسرائیل شد.»