دیدار بوش از عربستان سعودی

جرج دبلیو بوش، رئیس جمهور آمریکا در دومین مرحله از سفر خاورمیانه‌ای خود، عصر جمعه، ۱۶ مه وارد ریاض، پایتخت عربستان سعودی شد. این سفر با جشن هفتادوپنجمین سالگرد برقراری مناسبات سیاسی میان دو کشور همزمان شده است.

بلافاصله پس از ورود به ریاض، بوش مورد استقبال ملک عبدالله، پادشاه عربستان قرار گرفت. در مذاکراتی که شامگاه جمعه میان این دو انجام شد، بحران لبنان، آینده صلح خاورمیانه و مسائل مربوط به ایران موضوع‌های محوری بودند. همچنین گفته می‌شود که بوش از ملک عبدالله تقاضا کرده که برای کاهش بهای نفت کشورهای اوپک را به تولید نفت بیشتر ترغیب کند.عربستان سعودی خود تا کنون حاضر نشده است از افزایش سهمیه‌ای که برای استخراج و صدور نفتش در ۴ سال آتی اعلام کرده، فراتر رود. گسترش مناسبات سیاسی با دولت عراق نیز یکی دیگر از تقاضاهای بوش از زمامداران عربستان سعودی عنوان شده است.

روابطی که دستخوش تحول شده است

مناسبات تنگاتنگ سیاسی با عربستان یکی از ستون‌های سیاست‌ خاورمیانه‌ای آمریکا در دهه‌های گذشته بوده است. به ویژه در سال‌های اخیر این مناسبات به سود عربستان سعودی تغییر کرده است. ناکامی سیاست‌های آمریکا در خاورمیانه و مشکلات این کشور در عراق، لبنان، فلسطین و در مناسبات با ایران، بیش از پیش واشنگتن را به نفوذ و کمک‌های سیاسی و دیپلماتیک ریاض متکی کرده است. در سال‌های ۲۰۰۱ تا ۲۰۰۴ آمریکا در چارچوب طرح خاورمیانه بزرگ فشارهایی را برای انجام برخی از اصلاحات سیاسی و اجتماعی متوجه کشورهای عرب منطقه و به ویژه عربستان کرده بود. اما مشکلاتی که در سال‌های اخیر برای سیاست‌های منطقه‌ای ایالات متحده پیدا شده‌اند دولت بوش را بیش از گذشته به کمک‌ها و همراهی‌های دیپلماتیک ریاض نیازمند کرده، به گونه‌ای که آمریکا اینک خود را کمتر در شرایطی می‌بیند که در زمینه‌های سیاسی و رعایت حقوق بشر از عربستان تقاضاهای عمده‌ای مطرح کند.

نیازهای واشنگتن به ریاض

ایالات متحده در حال حاضر در زمینه‌ی مهار قدرت‌گیری ایران، در امر ایجاد ثبات در عراق و در رویارویی با گسترش نفوذ نیروهایی مانند حزب‌الله و حماس خود را نیازمند بهره‌گیری از نفوذ و امکانات منطقه‌ای عربستان می‌بیند. این نیز هست که اقتصاد سعودی با درآمد کلان نفت در این سال‌ها (۵۰۰ میلیون دلار در روز) قوت و قوام بی‌سابقه‌ای پیدا کرده، در حالی که همزمان اقتصاد آمریکا با بحران و رکود و قروض بالا دست به گریبان بوده است.

با این همه به نظر نمی‌آید که عربستان سعودی چندان مایل باشد همه‌ی امکانات خود را برای کمک به بهبود سیاست منطقه‌ای دولت بوش به کار گیرد، به ویژه که خشم و نارضاتی از حمله آمریکا به عراق و برهم خوردن توازن قوا در منطقه به سود ایران، هنوز هم در ریاض تمام و کمال فروکش نکرده است. هم از این رو، نه خواست افزایش تولید نفت و نه تقاضا برای بهبود مناسبات با دولت عمدتاَ شیعه عراق کمتر در ریاض مورد اعتنا واقع شده‌اند.

موضوع حقوق بشر

گزارش سالانه‌ی وزارت خارجه‌ی آمریکا از وضعیت حقوق بشر در جهان که اخیراَ انتشار یافت، عربستان را مجددآَ به کاستی‌های فاحش در این زمینه متهم کرده است. دستگیری‌های خودسرانه، شکنجه، نبود هر گونه آزادی مذهبی، سانسور شدید و تبعیض فاحش علیه زنان از جمله‌ی موارد نقض حقوق بشر در عربستان به شمار می‌روند. اما با توجه به مناسبات کنونی میان ریاض و واشنگتن، به نظر نمی‌رسد که این مسائل وزن چندانی در مذاکرات میان رهبران دو کشور داشته باشند. با این همه، دولت ریاض اندکی پیش از ورود جرج بوش، به نشانه‌‌ی حسن نیت در مناسبات فی‌مابین، فواد الفرهان، وبلاگ‌نویس معروف سعودی را از زندان آزاد کرد. الفرهان از ماه دسامبر گذشته به دلیل تاکید بر ضرورت اصلاحات سیاسی و اجتماعی در کشورش در بازداشت به سر می‌برد و خواست آزادی او به موضوعی بین‌المللی بدل شده بود.