"دانشگاه کودک" در آلمان ده ساله شد
۱۳۹۱ آبان ۲, سه‌شنبه
در آلمان دانش‌آموزان بین ۸ تا ۱۸ سال که به رشته‌های علوم پایه یا صنعتی علاقمندند، می‌توانند در "دانشگاه کودک" ثبت نام و با کارت دانشجویی خود در کلاس‌های درس این نهاد آموزشی شرکت کنند. موضوع درس جلسات، بنا به گفته‌ی گابی گاناشتروم، عضو گروه تدارکات "دانشگاه کودک"، اغلب بر اساس نتایج نظرسنجی انتخاب می‌شود.
فیزیک نجوم
در دانشگاه هامبورگ به عنوان مثال، امسال دانش‌آموزان بین ۸ تا ۱۲ سال با مسائل و مفاهیم فیزیک نجوم آشنا شدند. این رشته بنا بر نتایج نظرسنجی‌ای که مسئولان دانشگاه در مورد علاقه‌ی این گروه سنی انجام داده بودند، انتخاب شد.
روبی بانرجی، استاد فیزیک دانشگاه هامبورگ، وظیفه‌ی تدریس این موضوع پیچیده در حد درک دانش‌آموزانی که در این رشته ثبت‌نام کرده بودند، را به عهده گرفت. او اولین جلسه‌ی تدریس خود را با تعریف نجوم، کهکشان و ستارگان آغاز کرد.
صدها دانش‌آموزی که در این کلاس شرکت کردند، آموختند که ستاره‌ها از گاز و گرد و غبار تشکیل می‌شوند، و اینکه خورشید در هر ثانیه ۴ میلیون تن از جرم خود را به انرژی تبدیل می‌کند و این ستاره‌ی سوزان تا ۱۰ هزار میلیارد سال مواد قابل اشتعال در خود ذخیره دارد. برنامه‌ی درسی کلاس فیزیک نجوم این دانشگاه، برای شش جلسه تنظیم شده بود.
هدف دستاندرکاران دانشگاه توبینگن از دایر کردن کلاس‌های رایگان برای دانش‌آموزان، رقابت با مدرسه و آموزگاران نیست. میشائیل زایفرت، سخنگوی رسانه‌ای دانشگاه توبینگن، در این باره می‌گوید: «قصد ما بیشتر برانگیختن کنجکاوی بچه‌ها و خاموش‌کردن عطش علمی آنها است.»
پرفسور روبی بانرجی در کودکان کنجکاو امروز کارشناسان فیزیک نجومی آینده را می‌بیند و گابی گاناشتروم معتقد است که «تاسیس دانشگاه کودک اعتبار و ارزش دانشگاه‌ها را در افکار عمومی بالا می‌برد».
چگونگی تدریس
روبی بانرجی برای تفهیم مفاهیم پیچیده‌ی فیزیک نجوم به دانش آموزان، از فیلم‌های کامپیوتری درباره‌ی منشاء حیات، پیدایش کره‌ی زمین و تغییرات جوی استفاده می‌کند و هنگام نمایش فیلم روی پرده‌ی بزرگ سالن دانشگاه، از بکاربردن اصطلاحات فنی به زبان انگلیسی یا لاتین، ابایی ندارد: «بالاخره این فیزیکدانان آینده باید روزی با این اصطلاحات کار کنند».
دانش‌آموزان می‌توانند پس از نیم ساعت تدریس، پرسش‌های خود را مطرح کنند. "آیا زمین می‌تواند در صورت نابودی، دوباره پدید آید؟"، "آیا در کهکشان، باکتری هم وجود دارد؟" و "نور ستاره‌ها از کجا می‌آید؟". اینها از جمله پرسش‌های جلسه‌ی اول کلاس درس پرفسور بانرجی بوده است.
به گفته‌ی او طرح اینگونه سوال‌ها، پس از خوردن زنگ تفریح هم ادامه دارد و او با حوصله و حین امضا کردن دفترهای یادداشت این "دانشجویان نوجوان" به آنها پاسخ می‌گوید: «آموزش به این بچه‌های کنجکاو خیلی لذت دارد. دانشجویان من به ندرت سوالی مطرح می‌کنند».
اطلاعات علمی سرگرم‌کننده
تجربه‌ی استادان "دانشگاه ويژهی کودکان و نوجوانان" در شهر ووپرتال از همکاران هامبورگی خود بیشتر است. در اين دانشگاه نیز جزوه‌نويسی، اجباری نیست. ولی بیشتر دانش‌آموزان مطالبی که از زبان استاد خود می‌شنوند را در دفترهایی که دانشگاه به‌طور رایگان در اختیار آنان گذاشته، یادداشت می‌کنند.
مسئولان این دانشگاه هم می‌کوشند نوجوانان آلمانی را نسبت به علوم رياضی، زيست‌شناسی و رشته‌های فنی علاقه‌مند سازند. پروفسور ارنست آندرياس زيگلر ضمن اشاره به این که ساختار آموزشی در دانشگاه و مدرسه متفاوت است، می‌گوید: «ما تنها قصد داريم در حین سرگرم‌کردن دانش‌آموزان، اطلاعات علمی آنها را هم افزايش دهيم؛ و اینکه بچه‌ها حین ياد گرفتن، لذت هم ببرند».
استادانی که اکنون در ۷۰ شهر آلمان به تدریس در "دانشگاه‌های ويژهی کودکان و نوجوانان" مشغولند، همگی بر این باورند که «دليلی ندارد تدريس علوم، همیشه با پيچيدگی توام باشد. وظيفه ما توضیح این پيچيدگی‌ها به زبان ساده است.» کاری که ساده نيست و تفاوت‌های سنی و سطح متفاوت دانش علمی دانش‌آموزان هم آن را دشوارتر می‌کند.
محرومیت از تحصیل داوطلبانه
از آنجا که هر سال بر شمار داوطلبان تحصیل در اين نهاد آموزشی نوپا افزوده و از امکانات پذیرش دانشجوی دانشگاه‌ها کاسته می‌شود، همواره تعدادی از دانش‌آموزان از شرکت در این کلاس‌های درس محروم می‌مانند. از اینرو برخی از دانشگاه‌ها (مانند ووپرتال) در صدند در سالهای آینده بر ظرفيت پذیرش دانشجوی خود بیفزایند. در این دانشگاه در سال ۲۰۱۱ بیش از ۶۰۰ دانشجو در رشته‌ی زمین‌شناسی ثبت نام کردند.
"دانشگاه کودک" در جهان
در حال حاضر حدود ۲۰۰ "دانشگاه کودک" در ۲۰ کشور جهان دایر شده است. بزرگترین و جامعترین این نهادهای آموزشی، "دانشگاه کودک" شهر وین در اتریش است که در سال ۲۰۰۳ پایه‌گذاری شد. در این دانشگاه هر سال ۳ هزار و ۵۰۰ دانشجو در دو هفته‌ی تعطیلات تابستانی در ۳۸۰ کلاس درس شرکت می‌کند و با موضوعات علمی ـ فنی گوناگون آشنا می‌شود.
شمار دانش‌آموزان نوجوانی که در این جلسات حضور می‌یابند، به دلیل افزایش روزافزون داوطلبان اغلب از ۱۰۰۰ تن کمتر نیست. پدران و مادران این داوطلبان اجازه‌ی حضور در کلاس‌های درس را ندارند، ولی می‌توانند جریان تدریس را در تلویزیون‌های مدار بسته در سالن‌ها و راهروهای دانشگاه‌ها دنبال کنند.